Είναι εντυπωσιακό πως «ψυχρά» υλικά, όπως το μέταλλο, μπορούν να μεταμορφωθούν στα χέρια ενός γλύπτη σε αντικείμενα γεμάτα ενέργεια, που εκπέμπουν πλαστικότητα και αρμονία, που ερεθίζουν τις αισθήσεις και το συναίσθημα του θεατή. Μαστοριά και τέχνη, γεωμετρικοί υπολογισμοί αλλά και ψυχή. Στοιχεία όλα αυτά, αναγνωρίσιμα και ευανάγνωστα, στα έργα του Χανιώτη γλύπτη Αντώνη Παυλάκη, ο οποίος αυτές τις ημέρες εκθέτει μέρος της δουλειάς του στο Γιαλί Τζαμί, στο πλαίσιο των εκθέσεων που διοργανώνει η Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων.
Καθώς με ξεναγούσε στην έκθεση ανοίξαμε κουβέντα για την αφοσίωσή του στην αρμονία, τον Θεό που κρύβεται στη φύση, τα μαθηματικά που «αποκωδικοποιούν» την ομορφιά αλλά και τα «κενά» μέσα έργα που (προ)καλούν τη φαντασία του κοινού να τους δώσουν περιεχόμενο…
• Θυμάμαι μια φράση που μού είπατε όταν συζητήσαμε πρώτη φορά για την έκθεση, ότι «μέσα στο κενό κρύβεται κάτι». Κενά που περιλαμβάνονται μέσα στις μορφές ανθρώπων και ζώων που παρουσιάζετε στην έκθεση. Μιλήστε μου λίγο γι’ αυτό το κενό που δεν ταυτίζεται με το τίποτα…
Τα κενά υπάρχουν σε μεγαλύτερη έκταση στη δουλειά μου με τα μέταλλα. Η λαμαρίνα παίρνει αυτές τις μορφές στο εργαστήριο, τη μελετώ, την κόβω και τη ράβω αλλά δεν κλείνω τους όγκους. Θα ήταν ανώφελο να την κλείσω, να την κάνω κουτάκια, να κάνω ρεαλισμό. Αυτό που επιδιώκω είναι να χρησιμοποιήσω τη λαμαρίνα σαν φόρμα, σαν ένα μεταλλικό τρισδιάστατο σχέδιο στον χώρο. Επιθυμία μου είναι να οδηγηθώ σε μια πιο μεγάλη αφαίρεση, να μείνει μόνο η ουσία, γι΄ αυτό αφήνω τον όγκο κενό. Τα κενά αυτά όμως έχουν μια διττή έννοια, την έννοια του χώρου αλλά και την έννοια ότι μέσα σε αυτό το μηδέν και το τίποτα υπάρχει κάτι το οποίο καλώ τον επισκέπτη να το αναζητήσει και να το συμπληρώσει με το υποσυνείδητο και την ονειροπόληση. Κατά αυτή την έννοια μέσα στο κενό υπάρχει όγκος.
• Νομίζω ότι κάθε έργο τέχνης που έχει αξιώσεις να επικοινωνήσει με το κοινό, ολοκληρώνεται όταν οι θεατές προβάλλουν πάνω του τη δική τους εμπειρία, σκέψη, φαντασία ή συναισθήματα. Συμφωνείτε;
Πράγματι, όταν κάνουμε τέχνη φτιάχνουμε πράγματα που αποσκοπούν στην επικοινωνία. Αρχικά υπάρχει η επιθυμία να δημιουργήσουμε ένα έργο αλλά δευτερογενώς είναι ανάγκη αυτό το έργο να εκτεθεί και να περάσει στον κόσμο. Αυτή η αλληλεπίδραση του θεατή με το έργο είναι η συνέχιση της αλληλεπίδρασης του δημιουργού με το έργο. Σε κάθε περίπτωση κανένα έργο δεν είναι κλεισμένο. Αντίθετα μένει πάντα ανοιχτό για να μπορεί να το συνεχίσει είτε με τη φαντασία του ο θεατής είτε για να δουλέψει ξανά πάνω του ο γλύπτης. Τα έργα είναι μελέτες χωρίς την υπογραφή του τέλους. Κανένα έργο δεν αισθάνομαι ότι τελείωσε. Υπάρχει μια διαρκής αβεβαιότητα και αναζήτηση, αυτά άλλωστε είναι χαρακτηριστικά της τέχνης.
• Αυτό που περιγράφετε δημιουργεί μια συνθήκη ανασφάλειας. Πρέπει να αισθάνεται έτσι ένας δημιουργός για να παραμένει «ζωντανός»;
Είναι καλύτερο να υπάρχει ανασφάλεια η οποία σε οδηγεί σε μια συνεχόμενη αναζήτηση, παρά να υπάρχει σιγουριά που ενέχει τον κίνδυνο να σε εκτρέψει σε ένα τέλμα και μια επανάληψη του ίδιου τρόπου δουλειάς. Πολλοί φοβούνται να ξεκολλήσουν και να φύγουν από κάτι που μπορεί να έχει αρέσει στον κόσμο. Ωστόσο, η ζωή μας είναι μια συνεχής εξέλιξη και μεταβολή…
• Στην έκθεση παρουσιάζεται στιγμιότυπα από την καθημερινότητα των ανθρώπων αλλά και πουλιά και ζώα που παραπέμπουν στη φύση. Όταν βρεθήκαμε την πρώτη φορά μου είπατε ότι «στην ομορφιά της φύσης υπάρχει ο Θεός»…
Όσο δουλεύω στο εργαστήριο και προσπαθώ να λυγίσω ένα μέταλλο για να το φέρω στην πιο δυναμική του μορφή, να φτιάξω μια καμπύλη, τόσο διαπιστώνω ότι μέσα σ’ αυτό το δυναμικό και το ωραίο υπάρχει ο Θεός. Αυτή την πίστη μου τη στηρίζουν τα μαθηματικά και η γεωμετρία. Υπάρχει ο αριθμός “φ” που είναι εφαρμοσμένος και στον Παρθενώνα προκειμένου να βγάλει αυτές τις ωραίες αρμονίες. Πιστεύω, λοιπόν, ότι πίσω από αυτή την ομορφιά και την αρμονία υπάρχει ο Θεός και εκεί είναι και η φύση. Επομένως μελετώντας τη φύση αισθάνομαι ότι δουλεύω κοντά στον Θεό.
• Η ομορφιά δηλαδή λέτε ότι είναι θέμα μαθηματικών;
Ναι, η ομορφιά έχει μια εξήγηση. Διάβασα κάπου ότι οι επιστήμονες πιστεύουν ότι στα ανθρώπινα γονίδια υπάρχει το αισθητήριο της καλής αισθητικής, της ομορφιάς δηλαδή. Ένα αισθητήριο που μπορεί να διαβρωθεί από τον τρόπο που ζούμε αλλά δεν χάνεται. Αν ένας ανίδεος επισκέπτης βρεθεί μπροστά σε ένα έργο όπου υπάρχει η αναζήτηση του ωραίου θα αισθανθεί ότι κάτι του λέει αυτό το έργο, θα νιώσει τη δυναμική του με ένα θετικό τρόπο. Πιστεύω λοιπόν ότι πίσω από καθετί ωραίο υπάρχουν τα μαθηματικά, υπάρχει μια σχέση αρμονίας που τη βλέπουμε στη φύση και την οποία εγώ την ονομάζω Θεό. Την ονομάζω Θεό γιατί δεν μπορεί να εξηγηθούν με άλλο τρόπο όλες αυτές οι αρμονίες και τα μαγικά πράγματα που υπάρχουν γύρω μας.
• Την ομορφιά την έχει ανάγκη ο άνθρωπος όπως έχει ανάγκη το νερό και το φαγητό; Είναι ζωτική για τον άνθρωπο;
Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί αν στην εποχή της τεχνολογίας που ζούμε ο άνθρωπος εξακολουθεί να έχει ανάγκη την τέχνη. Ξέρουμε όμως ότι ο εγκέφαλός μας διαθέτει ένα κέντρο συναισθήματος που πρέπει να το καλλιεργεί, διαφορετικά θα τελματώσουμε σε μια ψυχρή λογική κι ένα ορθολογισμό χωρίς συγκίνηση. Σε μια κατάσταση που θα στερηθούμε όλες τις αρετές που μας δίνει η τέχνη μέσα από μια συναυλία, μια θεατρική παράσταση ή μια επίσκεψη σε μια εικαστική έκθεση.
• Συχνά μιλάτε για τη σημασία της μελέτης, την ανάγκη δηλαδή να ακονίζει ο καλλιτέχνης τα εργαλεία του και να μην καταφεύγει σε ευκολίες που συχνά συναντάμε στις μέρες μας. Πιστεύετε στην αξία της «μαστοριάς»;
Προσωπικά δεν μου αρέσει να κάνω εκθέσεις σύγχρονης τέχνης, ρίχνοντας για παράδειγμα ένα σωρό ανακυκλωμένα υλικά κάπου στην αίθουσα για να κάνω μια εγκατάσταση, χωρίς μελέτη και οργάνωση. Όταν είσαι επαγγελματίας, όσα χρόνια κι έχουν περάσει, πρέπει να μελετάς και να οργανώνεις τη δουλειά σου. Στα έργα μου δεν θέλω να υπάρχει μια επίδειξη εικαστικής επιστημονοσύνης. Αυτό που επιζητώ είναι να έχουν μια απλότητα και να υπάρχει μια συνεχής αναζήτηση. Γι’ αυτό πάντα σχεδιάζω, μελετώ συνεχώς και δεν αφήνω τίποτα στην τύχη.
• Ωστόσο, απώτερος στόχος είναι τελικά η συγκίνηση…
Σίγουρα, ένα έργο δεν πρέπει να αποτελεί μια ψυχρή κατασκευή με κρυμμένους μαθηματικούς υπολογισμούς μέσα. Γι’ αυτό και το ό,τι εκπέμπουν συγκίνηση και ενέργεια τα έργα μου, ενώ είναι κατασκευασμένα από ψυχρό μέταλλο, μου δίνει μεγάλη ικανοποίηση…
Η έκθεση
Η έκθεση με τίτλο «Η Καθημερινή Ζωή και η Φύση μέσα στη Στρογγυλή Ζωή μας» του γλύπτη Αντώνη Παυλάκη θα διαρκέσει έως τις 29 Ιουλίου.
Λειτουργεί καθημερινά 10 π.μ. – 2 μ.μ. και 7 μ.μ. – 11 μ.μ. Κυριακή πρωί κλειστά.
Εισιτήρια: Γενική είσοδος 1 ευρώ. Παιδιά έως 12 χρονών δωρεάν, άνεργοι και φοιτητές δωρεάν με επίδειξη ταυτότητας.
