Ab Ovo

Η σκιά στο δέντρο, το πρώτο μυθιστόρημα του, γεννημένου το 1978, Θανάση Σταμούλη, ήταν μία αναγνωστική έκπληξη, μία από τις μεγαλύτερες της χρονιάς που πέρασε. Η είδηση για την κυκλοφορία της νουβέλας του Ab Ovo μου δημιούργησε άμεσα προσδοκίες, βέβαια, οι επιφυλάξεις για το δεύτερο βήμα, το πάντα επίφοβο δεύτερο βήμα, ήταν επίσης παρούσες. Γιατί, συμβαίνει συχνά, της πρώτης έκθεσης να προηγείται μεγάλο χρονικό διάστημα κυοφορίας, δουλειά μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, στολισμός με κάθε πολύτιμο διαθέσιμο στολίδι, με αποτέλεσμα το δεύτερο βήμα, άπαξ και η πόρτα προς τον εκδοτικό στίβο ανοίξει, ενίοτε να οφείλεται σε μία κεκτημένη ταχύτητα, και να καταλήγει ξέπνοο, χωρίς νεύρο, στις προθήκες των βιβλιοπωλείων.
Θα διάβαζα, ούτως ή άλλως, τη νουβέλα του Σταμούλη, πόσο μάλλον αυτή την περίοδο, που με έχει κυριεύσει μια έντονη επιθυμία να διαβάσω εγχώρια λογοτεχνία, εγχώρια και ειδικότερα της γενιάς μου, συγγραφέων με τους οποίους μοιράζομαι κοινά βιώματα και ερεθίσματα, που οι συνήθεις ιστορίες, που απασχολούν εδώ και χρόνια το σύνολο σχεδόν της ελληνικής λογοτεχνίας, προσδίδοντάς της μία αίσθηση στασιμότητας, μας είναι γνωστές διαμέσου της αφήγησης και όχι του άμεσου βιώματος, και η ανάγκη για εξιστόρησή τους πηγάζει από διαφορετικές αφετηρίες.
“Το σκουλήκι στην καρδιά έχει το μέγεθος μιας βλεφαρίδας. Δεν μπορείς να το δεις. Είναι σαν μεταφερόμενος ιός και τρυπώνει στο σώμα με κάθε εισπνοή μας. Μόλις φτάσει στην καρδιά, μεγαλώνει. Γίνεται πρησμένη αρτηρία. Και για να χορτάσει, τρώει τον μυ.”
Οι πρώτες κιόλας γραμμές της νουβέλας ανέσυραν τις μνήμες από την αίσθηση της ανάγνωσης του μυθιστορήματος του Σταμούλη, ήταν αρκετές για να επαναφέρουν εκείνο που περισσότερο, για μένα, χαρακτήριζε τη Σκιά στο δέντρο, την ποιητική αίσθηση της ρεαλιστικής περιγραφής. Οι προσδοκίες κέρδισαν έδαφος απέναντι στις επιφυλάξεις, έμενε να αποδειχτεί πως αυτές οι πρώτες γραμμές δεν ήταν πυροτέχνημα. Και αποδείχτηκε.
Η ιστορία είναι οικεία· τέσσερις νέοι στην Αθήνα(;) του σήμερα, η ταυτόχρονη ανάγκη για επιβίωση, η ελπίδα για αναγέννηση και ο φόβος να παραφυλάει στη γωνία. Εκείνο που μετατρέπει την ιστορία σε νουβέλα είναι ο τρόπος αφήγησης, η γλώσσα και ο ρυθμός, η επιλογή ενός πρίσματος μαγείας, μία ποιητικότητα, ενίοτε σκληρή.
Όμως ας διευκρινίσουμε ορισμένα πράγματα, ώστε να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις: το Ab Ovo δεν είναι ένα εγκεφαλικό κατασκεύασμα, ο Σταμούλης έχει κατακτήσει τον τρόπο με τον οποίο επιλέγει να διηγηθεί την ιστορία του, έχει -ή μοιάζει να έχει- δοκιμάσει ξανά και ξανά τις δυνατότητες αφήγησης της ιστορίας που κατέλαβε την έμπνευσή του, και μόνο όταν ήταν σίγουρος πως βρήκε την εσωτερική φωνή που θα μετέτρεπε τη σκέψη σε λόγο, μόνο τότε έκανε το βήμα, η φωνή έφερε αβίαστα -αν και με πολλή δουλειά και επιμονή προφανώς- τον ρυθμό και τη γλώσσα.
Και κάπως έτσι, με πολλή δουλειά και δεδομένη ικανότητα, ο Σταμούλης επιτυγχάνει κάτι σπάνιο: δημιουργεί, μέσω της οικειότητας μια αίσθηση ταύτισης του αναγνώστη με τους ήρωες και την ιστορία, ενώ ταυτόχρονα, μέσω της γλώσσας και του ρυθμού, γοητεύει και ικανοποιεί την ανάγκη του αναγνώστη για καλή λογοτεχνία.
Προσδοκίες υπερκαλυμμένες και επιφυλάξεις καταχωνιασμένες, το Ab Ovo είναι ένα ξεκάθαρο δεύτερο βήμα για τον Σταμούλη.