Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι PIRUS communis (Άπιος η κοινή). Ανήκει στην οικογένεια των Ροδιδών. Η γνωστή μας αχλαδιά.
Είναι δένδρο που καλλιεργείται σε όλο τον κόσμο και έχει άπειρες ποικιλίες Συνήθως είναι σε θαμνώδη κατάσταση, ως άγρια και παραμελημένη. Όταν καλλιεργείται όμως σχηματίζει ωραία δέντρα με στρογγυλή κόμη, από κλαδιά προς τα επάνω και έχει ισχυρό ριζικό σύστημα. Η φλούδα της είναι χρωματιστή, ξηρή και αυλακωμένη, οριζόντια και κατά μάκρος. Φτάνει σε ύψος τα 10 μέτρα. Το ξύλο της είναι κοκκινωπό. Τα φύλλα της παρουσιάζονται αδρά, στρογγυλά μέχρι αυγοειδή, ελλειπτικά, λεπτώς πριονωτά. Στην επιφάνεια είναι βαθιά πράσινα και γυαλιστερά στην κάτω, με ανοιχτό χρώμα με ωραία νεύρωση και κατά την ποικιλία που ανήκει. Έχει άνθη λευκά, άφθονα, κατά κορύμβους με ροδόχρους ανθήρες. Το φυτό είναι ερμαφρόδιτο και επικονιάζεται από τα έντομα. Ο καρπός είναι στρογγυλός ή μακρουλός και το σπέρμα αυγοειδές και χρώμα καστανό, 3 χιλιοστών αλλά μάλλον επίπεδο. Της άγριας αχλαδιάς ο καρπός είναι στρογγυλός, όπως και το σπέρμα. Βρίσκεται σε όλη την Ευρώπη και αφθονεί στην Ελλάδα όπου την αποκαλούμε γκορτζιά ή αγριαπιδιά.
Ιστορικά στοιχεία
Είναι δέντρο γνωστό από την αρχαιότητα.
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τα αχλάδια ως τροφή πριν αναπτυχθεί η γεωργία. Πατρίδα του δέντρου θεωρείται η περιοχή που αρχίζει από την Κασπία θάλασσα και εκτείνεται δυτικά έως την Ευρώπη. Είναι η Όγχη του Ομήρου. Σχεδόν 800 χρόνια π.Χ. ο Όμηρος ανέφερε ότι αχλάδια καλλιεργούνταν στον κήπο του βασιλιά Αλκίνοου. Ο Θεόφραστος την αναφέρει με το όνομα Άπιος, εξ ου και η ονομασία απιδέα ή απιδιά. Κατά τον Όμηρο τα αχλάδια ήταν φρούτα που απολάμβαναν περισσότερο οι Αθηναίοι. Οι καρποί της γκρορτσιάς αναφέρεται ότι υποκαθιστούσαν το ψωμί στους Αργείους. Αναφέρεται ακόμη ότι οι αρχαίοι όταν είχαν υπόνοιες ότι τα μανιτάρια ήταν δηλητηριώδη τα έβραζαν μαζί με φύλλα αχλαδιάς. Ο Πλίνιος κατονόμασε περισσότερες από 40 ποικιλίες αχλαδιών. Κατά τον 18ο και 19ο αιώνα η ποιότητα των καλλιεργούμενων αχλαδιών βελτιώθηκε πολύ.
Στην Κρήτη η άγρια αχλαδιά ονομάζεται αγκούτσακας ή αχλάδα. Με τα άνθη του δέντρου κάθε Μάρτη στόλιζαν το πόρτεγο (αίθουσα υποδοχής). Ο καρπός , αρκετά στυφός τρωγόταν σπανίως αλλά όταν ήταν ώριμος αποτελούσε εξαιρετικό φαΐ για τους χοίρους. Τον χυμό του καρπού οι κρητικοί τον χρησιμοποιούσαν εναντίον της διάρροιας. Τα φύλλα του φυτού, καβουρδισμένα, τα κονιοποιούσαν και τα έριχναν μέσα στον καφέ του πάσχοντος από μυρμηγκιές (αλλά να μην το ξέρει ο πάσχων). Στην ανατολική Κρήτη χρησιμοποιούσαν και τα χλωρά φύλλα του αγκούτσακα για να γητεύουν τις μυρμηγκιές τις οποίες ονόμαζαν αγκουτσάκους.
Συστατικά – χαρακτήρας
Τα άγρια αχλάδια τρώγονται ελάχιστα γιατί είναι στυφά και δριμέα. Τα καλλιεργούμενα είναι γλυκά και περιέχουν μηλικό οξύ σε αξιοσημείωτη ποσότητα, σάκχαρο και άμυλο πρασίνου χρώματος. Τα λιθώδη συγκρίματα που υπάρχουν στο παρέγχυμα του καρπού συνίστανται από μια ύλη την οποία ο Erdmann ονόμασε Γλυκοδρυπόζη η οποία είναι ανάλογη με τις ουσίες που σχηματίζονται στα κάρυα των Δρυποειδών και ονομάζονται Δρυπόζη. Τα άνθη περιέχουν προπυλαμίνη σε μικρή ποσότητα. Τα αχλάδια περιέχουν μεγάλη ποσότητα βιταμίνης C και σιδήρου. Είναι εξαιρετικά αλκαλική τροφή. Προσφέρουν πολλή ενέργεια κατά τον χειμώνα αποξηραμένα, ενώ αποτελούν υπέροχη τροφή φρέσκα το καλοκαίρι.
Περιέχουν ανά 100 γραμμάρια πρωτεΐνες 0,57 g, λίπος 0,33g, υδατάνθρακες 13,13g ασβέστιο 10,79mg , φωσφόρο 13,22mg , σίδηρο 0,24mg, βιταμίνη A 20 Δ.Μ., θειαμίνη 0,18mg, ριβοφλαβίνη 0,04 mg, νιασίνη 0,11 mg, ασκορβικό οξύ 3,30 mg.
Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Η αχλαδιά ανθίζει την άνοιξη. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται οι καρποί, τα φύλλα και η φλούδα του δέντρου. Οι σπόροι του ωριμάζουν από Οκτώβριο μέχρι Δεκέμβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Οι καρποί της αχλαδιάς είναι αναληπτικοί, καταπραϋντικοί και αλαφρά καθαρτικοί. Είναι επίσης δροσιστικοί και καταπολεμούν τη δίψα.
Όταν το αχλάδι τρώγεται με άδειο στομάχι προκαλεί έκκριση σάλιου και διευκολύνει την πέψη. Είναι φάρμακο για τον πυρετό, τα αρθριτικά και τους ρευματισμούς, τις πέτρες των νεφρών, την αρτηριοσκλήρυνση, το διαβήτη, την αρτηριακή υπέρταση, τις καρδιοπάθειες, την αναιμία, τη λευχαιμία και τον καρκίνο. Όταν τρώγεται ώριμο βοηθά σε προβλήματα δυσκοιλιότητας.
Η φλούδα του καρπού που την πετούμε όταν το καθαρίζουμε έχει ως βραστάρι διουρητικές ιδιότητες.
Η φλούδα του δέντρου όταν βραστεί χρησιμοποιείται εναντίον των πυρετών.
Τα φύλλα της δρουν θετικά ως διουρητικό και αντισηπτικό των ουροφόρων οδών, σε κυστίτιδες, κακοσμίες των ούρων, ουρικές λιθιάσεις και πόνους της κύστεως.
Παρασκευή και δοσολογία
Τα φύλλα παρασκευάζονται ως έγχυμα. Η φλούδα του δέντρου ως αφέψημα. Το έγχυμα ή το αφέψημα γίνεται με 15 έως 30 γραμμάρια φύλλων σε μισό λίτρο νερό.
Προφυλάξεις
Τα άγουρα αχλάδια είναι βαρυστόμαχα και δεν πρέπει να τα τρώνε οι δυσκοίλιοι.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
