Πρώτιστη και όχι έσχατη λύση
Η Κρήτη βρίσκεται σε προνοµιούχα θέση στην ανατολική Μεσόγειο, µε τα περισσότερα αστικά κέντρα να βρίσκονται σε παράκτιες περιοχές, δηµιουργώντας ένα ευνοϊκό οικολογικό περιβάλλον.
Το ΙΓΜΕ εκτιµά ότι σε αυτές τις περιοχές υπάρχει πληθώρα υφάλµυρων πηγών, που οι παροχές τους υπερβαίνουν τα 1000 εκατ. m3 νερού/έτος. Άξιον ενδιαφέροντος είναι ότι οι περισσότερες από αυτές τις πηγές και κυρίως όσες έχουν µεγαλύτερες παροχές, βρίσκονται στις βόρειες ακτές. Αυτές είναι οι αλµυροί του ορεινού όγκου των Λευκών Ορέων Γεωργιούπολης, Καλαµίου και Καλυβών, οι αλµυροί του ορεινού όγκου Ψηλορείτη Ηρακλείου-Γαζίου (0,3-9,0 εκατ. m3/ηµ.) και Μπαλί, οι αλµυροί του ορεινού όγκου ∆ίκτης Μαλίων και Αγίου Νικολάου και ο αλµυρός του ορεινού όγκου Θρύπης Μαλαύρας. Η συνολική παροχή αυτών των πηγών εκτιµάται ότι είναι µεγαλύτερη από 600 εκατ. m3 νερού/έτος, δηλαδή µεγαλύτερη από τις συνολικές υδατικές ανάγκες ολόκληρης της Κρήτης (Αγγελάκης, 2018). Με αυτά τα δεδοµένα και µε τα σύγχρονα επιστηµονικά επιτεύγµατα της τεχνολογίας αφαλάτωσης, δεν είναι δόκιµο και δεν περιποιεί τιµή να θεωρείται η αφαλάτωση υφάλµυρου νερού ως η έσχατη και όχι ως η πρώτιστη λύση αντιµετώπισης της σοβαρής έλλειψης νερού του τόπου µας.
Όπως έχει αναφερθεί επανειληµµένα, το κόστος αφαλάτωσης υφάλµυρου νερού µε αντίστροφη ώσµωση στην Κρήτη, που η αλατότητά του κυµαίνεται από 0,25 έως 10 g/L TDS, έχει σηµαντικά χαµηλότερο κόστος, που δεν υπερβαίνει το 30% του κόστους αφαλάτωσης του θαλάσσιου νερού στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, που είναι σχετικά υψηλό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου, που σε γενικές γραµµές είναι µια ζεστή θάλασσα και ανταλλάσσει θερµότητα και αλατότητα µε τον βόρειο Ατλαντικό από τα στενά του Γιβραλτάρ (Αγγελάκης, 2024), η εξάτµιση υπερτερεί των κατακρηµνισµάτων κι έτσι σηµειώνονται υψηλές τιµές αλατότητας, περίπου 39 g συνολικά διαλυµένα στερεά (TDS)/L. Έτσι, το κόστος αφαλάτωσης του θαλάσσιου νερού κυµαίνεται γύρω στο 0,50 €/ m³νερού, δηλαδή ισοδύναµο περίπου µε αυτό του υπόγειου νερού. Το ίδιο περίπου ισχύει στην Κύπρο και τα νησιά του Αιγαίου. Είναι εποµένως ανεδαφικό και ατελέσφορο να προτείνονται λύσεις, που ουδεµία σχέση έχουν µε τα τρέχοντα διεθνή επιστηµονικά δεδοµένα και τις συνεχώς εξελισσόµενες σχετικές τεχνολογικές δυνατότητες.
Επιπλέον πλεονεκτήµατα των µονάδων αφαλάτωσης υφάλµυρων νερών µας είναι: (α) Οι µονάδες µπορούν να λειτουργούν συνεχώς. (β) Υπάρχει πλήρης αυτοµατοποίηση απαιτώντας ελάχιστη επιτήρηση. (γ) Οι µεµβράνες αφαλάτωσης είναι υψηλής ανθεκτικότητας και απόδοσης. (δ) Υπάρχει υψηλός βαθµός ασφάλειας και έγκαιρη προειδοποίηση πιθανής βλάβης. (ε) Η απαιτούµενη ενέργεια είναι µικρότερη από 0,75 kWhs/ m³νερού. Και (στ) το παραγόµενο νερό είναι εξαιρετικής ποιότητας και απολύτως ασφαλές. Επίσης, η διεθνής επιστηµονική κοινότητα εργάζεται συνεχώς για την περαιτέρω βελτίωση των τεχνολογιών αφαλάτωσης, έτσι ώστε πολύ σύντοµα θα αποτελέσουν τη βάση παραγωγής όχι µόνο άφθονου και καλής ποιότητας πόσιµου νερού, αλλά και νερού για άλλες δυνατές χρήσεις.
Τέλος, το νερό των υφάλµυρων πηγών είναι ο σηµαντικότερος µη συµβατικός υδατικός πόρος της Κρήτης, που τα έργα παραγωγής αφαλατωµένου νερού αρίστης ποιότητας, µπορούν να συνδυαστούν µε αυτά αντλησιοταµίευσης (δηλαδή έργα παραγωγής και ταµίευσης ενέργειας). Έτσι το κόστος του παραγόµενου αφαλατωµένου νερού µπορεί να µειωθεί ακόµη περισσότερο, εξαιτίας της δυνατότητας χρήσης της απαιτούµενης ενέργειας από τα παράλληλα έργα αντλησιοταµίευσης. To Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προωθεί έργα αντλησιοταµίευσης στην ΝΑ χώρα µε χρηµατοδότηση από το ταµείο Απανθρακοποίησης υβριδικών έργων, όπως αυτό του φράγµατος Αµαρίου (Αγγελάκης, 2024), που θεωρείται πρότυπο έργο σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η τεχνολογία αυτή είναι οικονοµικά η πλέον ανταγωνιστική και τεχνικά ωριµότερη για παραγωγή και ταµίευση ηλεκτρικής ενέργειας µε διάρκεια ζωής έως και 50 έτη, ενώ οι αντίστοιχες µπαταρίες, έχουν πολύ µικρότερη ικανότητα ταµίευσης, πολλαπλάσιο κόστος και διάρκεια ζωής το πολύ δέκα χρόνια. To Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αποδέχθηκε πρόταση να χρηµατοδοτηθεί ένα πρότυπο τέτοιο έργο στην Κρήτη.
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης
είναι επίτιµο µέλος
και διακεκριµένος fellow
της Παγκόσµιας Εταιρείας
Υδατικών Πόρων (IWA).
Βιβλιογραφία
Αγγελάκης, Α. Ν. (2018). Περί Αλµυρών Κρήτης και Αφαλάτωσης. ΠΑΤΡΙΣ, Ηρακλείου, 19/03/2018. https://www.patris.gr/2018/03/19/ peri-almyron-kritis-kai-afalatosis/
Αγγελάκης, Α. Ν. (2024). Αλµυροί Κρήτης και η Τεχνολογία Αφαλάτωσης. ΠΑΤΡΙΣ, Ηρακλείου, 22/11/2018, https://www.patris.gr/stiles/proektaseis/almiroi-kritis-kai-afalatosi/
