» Ο Γιάννης Λιλικάκης και οι δυο Γερμανοί λιποτάκτες
Οι κατάξανθοι Γερμανοί λιποτάκτες που τους έβαψαν τα μαλλιά για να μπορέσουν να τους φυγαδεύσουν στο βουνό, οι ανακρίσεις στα συγγενικά πρόσωπα από τους κατακτητές, η αγωνία για την επιβίωση… Όλα τα παραπάνω αναβιώνουν μέσα από το δημοσίευμα της πανελλήνιας εγκυκλοπαιδικής επιθεώρησης “Ραδάμανθυς” του φθινοπώρου του 1945 λίγο μετά την απελευθέρωση και τις διηγήσεις των ανθρώπων που τα έζησαν όντας μικρά παιδιά την εποχή εκείνη.
«Ο πατέρας μου Γιάννη Λιλικάκης είχε την ταβέρνα “Φάληρο” στο Κουμ Καπί τότε. Την εποχή της κατοχής ήμουν 4-5 ετών όταν ήλθαν δύο Γερμανοί στρατιώτες, μικροί σε ηλικία –
θα ’ταν δεν θα ’ταν 18 χρονών- και τους ζήτησαν να τους βοηθήσει να λιποτακτήσουν. Τον γνώριζαν προφανώς γιατί έρχονταν και Γερμανοί στη ταβέρνα και πιθανόν να ήξεραν τις σχέσεις του πατέρα μου με την αντίσταση» θυμάται η κα Ελπίδα Λιλικάκη.
Οι Γερμανοί έδωσαν όλα τα χαρτιά τους, ταυτότητες, προσωπικά έγγραφα ακόμα και κάτι χριστουγεννιάτικες χάρτες που είχαν μαζί τους στον Γιάννη. «Η μητέρα μου από το φόβο της πήρε τα χαρτιά αυτά και τα έκρυψε στο πίσω μέρος της αυλής του καταστήματος μας που ήταν στην Ανατολική Τάφρο και που είχαμε ένα μικρό κήπο. Τα έθαψε κάτω από το δυόσμο που είχαμε φυτέψει εκεί! Εκεί στο τείχος – επειδή το σπίτι μας στη Σπλάντζια είχε καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς του ’41- ο πατέρας μου είχε κτίσει τρία δωματιάκια για να κοιμόμαστε και να μαγειρεύει η μητέρα μου. Εκεί είχε κρατήσει τους δύο Γερμανούς που προφανώς δεν ήθελαν τον πόλεμο, δεν ήθελαν την αιματοχυσία! Δεν ήταν όλοι οι Γερμανοί χιτλερικοί πιθανόν να ήταν και αντιφασίστες αυτό δεν το ξέρω. Ο πατέρας μου τους έβαψε λοιπόν τα μαλλιά με μπογιάδες γιατί ήταν κατάξανθοι, ήλθε σε συνεννόηση με την αντίσταση και τον έναν τον έστειλε μέσω Κισσάμου και τον άλλο μέσω Σφακίων στο βουνό…» αφηγείται η κα Ελπίδα.
Ωστόσο η πράξη του πατέρα της καταδόθηκε από τους γνωστούς… καλοθελητές στη γερμανική διοίκηση. «Απέναντι από τη σημερινή κλινική Καπάκη ήταν μια στρατιωτική μονάδα και το κατήγγειλαν αυτό. Ευτυχώς η φιλενάδα του διοικητή που ήταν Ελληνίδα και ήξερε τον πατέρα μου γιατί έρχονταν στην ταβέρνα έτρεξε στον πατέρα μου και τον ειδοποίησε. Ο πατέρας μου πρόλαβε έκλεισε το μαγαζί και μπήκε στην Ανατολική Τάφρο που ήταν γεμάτη καλαμπόκια και κρύφτηκε εκεί. Είδε τους Γερμανούς να φτάνουν στο μαγαζί του και μετά έφυγε προς την πόλη και στη συνέχεια κρύφθηκε στη Χιλιομουδού στο χωριό της πεθεράς του στον Αποκόρωνα» λέει.
ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΡΙΣΗ
Οι Ναζί (Feldgendarmerie – γερμανική στρατονομία με σήμα το πέταλο) συγκέντρωσαν την οικογένεια στα πλαίσα των ανακρίσεων τους. «Μέσα στο μαγαζί έβγαλαν τις τάβλες, ανέβηκαν στην οροφή για να ψάξουν. Δεν βρήκαν τίποτα. “Πού Γιάννης” ρωτούσαν τη μητέρα μου, τη γιαγιά μου και την αδελφή του πατέρα μου. “Ατένα, Ατένα” στην Αθήνα απαντούσαν όλες. Δίνουν ένα χαστούκι στη γιαγιά μου και δίνουν μια με τον υποκόπανο στο στήθος στη μητέρα μου που επιτόπου έκανε αιμόπτυση. Μετά με τούβλα τις κοπανούσαν τα μπράτσα. Τίποτα “Ατένα, Ατένα” απαντούσαν. Μετά μας βάζουν εμάς τα τρία παιδιά κατά σειρά. Μας είχε δασκαλέψει η μητέρα .
«Που μπαμπάς;» η δική μας απάντηση “Ατένα, Ατένα”. Mας ταρακουνούσαν από τα μπράτσα” τίποτα. Πιάνουν το μικρό μου αδελφό το Μιχάλη που ήταν 1,5 ετών του λένε μεγάλη σοκολάτα θα πάρεις αν μας πεις που είναι ο μπαμπάς. “Χωνό, χωνό” έλεγε ο μικρός, δεν καταλάβαιναν ότι έλεγε χωριό αυτοί, μας ρωτούσαν εμάς “Ατένα, Ατένα” λέγαμε εμείς. Αυτό συνεχίσθηκε για κάμποση ώρα μέχρι που έφυγαν…».
Μετά τον πόλεμο ο πατέρας της δεν ανέφερε τίποτα για τη δράση του. Η εφημερίδα “Ραδάμανθυς” με δημοσίευμα της μετά την απελευθέρωση σημείωνε πως ο Γιάννης Λιλικάκης ήταν από τους “αφανείς ήρωες” της εποχής και με κίνδυνο της ζωής του είχε φυγαδεύσει αρκετούς Γερμανούς αξιωματικούς και οπλίτες που ήθελαν να λιποτακτήσουν. Μετά θάνατον στη δεκαετία του ’80 η πράξη του τιμήθηκε με το αναμνηστικό μετάλλιο εθνικής αντίστασης.
