Ένα μεγάλο αφιέρωμα στο Νίκο Καζαντζάκη, που επιχειρεί να φωτίσει γνωστές αλλά και άγνωστες πλευρές της ζωής και του έργου του σπουδαίου Κρητικού συγγραφέα, μέσα από πλούσιο οπτικοακουστικό και αρχειακό υλικό, διοργανώνουν το Μουσείο Μπενάκη και οι Εκδόσεις Καζαντζάκη, σε συνδιοργάνωση με το Μουσείο Καζαντζάκη, το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος και το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, με αφορμή την ανακήρυξη του 2017 ως «Έτους Νίκου Καζαντζάκη» από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Το αφιέρωμα με γενικό τίτλο «Νίκος Καζαντζάκης, ο κοσμοπαρωρίτης» περιλαμβάνει τρεις εκθέσεις που παρουσιάζονται στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138, στην Πινακοθήκη Γκίκα και στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, ενώ το σύνολο των εκδηλώσεων τελεί υπό την αιγίδα του ΥΠΠΟΑ.
Η κύρια έκθεση του αφιερώματος στο Μπενάκη στην Πειραιώς 138 με τίτλο «Ανήφορος» (21.12.2017 – 25.02.2018), παρουσιάζει γνωστές και άγνωστες πτυχές της ζωής, του έργου και των ταξιδιών του Νίκου Καζαντζάκη, αναδεικνύοντας σημαντικούς σταθμούς της πορείας του. Συγκεκριμένα, γίνεται μια εργοβιογραφική προσέγγιση της προσωπικότητάς του, μέσα από χειρόγραφα, μεταξύ των οποίων τέσσερα πρώιμα θεατρικά του έργα από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος («Ξημερώνει», «Φασγά», «Έως Πότε», «Θυσία»), φωτογραφίες και ποικίλο πληροφοριακό υλικό, η οποία εμπλουτίζεται από το πλήθος των μεταφρασμένων σε περισσότερες από 50 γλώσσες έργων του, προβάλλοντας τον οικουμενικό του χαρακτήρα.
Παράλληλα, δίνεται έμφαση στις εμβληματικές μορφές (όπως ο Όμηρος, ο Δάντης, ο Σαίξπηρ, ο Μπερξόν, ο Νίτσε και άλλοι) και στα ταξίδια του (στην Ελλάδα και σε ολόκληρο τον κόσμο), σε πρόσωπα και εμπειρίες δηλαδή, που αποτέλεσαν σημαντικούς παράγοντες της διαμόρφωσης και της έμπνευσής του.
Ακόμη, εκτίθεται ψηφιακό αντίτυπο της ιδιόχειρης αφιέρωσής του στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στην πρώτη σελίδα της μετάφρασης της «Θείας Κωμωδίας» του Δάντη. Η αφιέρωση λέει: «Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελάδας, μ` εβγνωμοσύνη, Νίκος Καζαντζάκης, Αθήνα 1-1-35». Ο πρώιμος τρόπος γραφής του, ο οποίος, παρά τις τεχνικές ατέλειες, μαρτυρά πόσο σημαντική ήταν για τον συγγραφέα η υιοθέτηση από πολύ νωρίς της δημοτικής γλώσσας στη διαμόρφωση του ύφους του.
Στo πλαίσιο της έκθεσης μάλιστα, το γραφείο της LEGO στην Ελλάδα μαζί με τον Σπύρο Γερόπουλο και τους Gricks – Adult Fans of LEGO (AFOL’s), δημιούργησαν μωσαϊκό πορτρέτο του Νίκου Καζαντζάκη με 45.000 LEGO τουβλάκια. Το μωσαϊκό θα βρίσκεται στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138 και είναι σε πραγματικό μέγεθος έτσι ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να φωτογραφηθούν δίπλα στον Νίκο Καζαντζάκη.
Η έκθεση στην Πινακοθήκη Γκίκα (22.12.2017 – 24.02.2018) αναφέρεται στην «Οδύσεια», το καζαντζακικό επικό ποίημα, συνέχεια του φημισμένου ομηρικού έπους. Παρουσιάζονται τα σχέδια που φιλοτέχνησε ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας για την αγγλική μετάφραση του έργου (από το Μουσείο Μπενάκη) και τα χαρακτικά έργα του Χρήστου Σανταμούρη (από το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς).
Κεντρικό άξονα της έκθεσης αποτελεί το πρωτότυπο δακτυλόγραφο της «Οδύσειας», σε απευθείας «συζήτηση» με τις εικαστικές δημιουργίες των δύο καλλιτεχνών. Παράλληλα, η σχετική αλληλογραφία Καζαντζάκη και Χατζηκυριάκου-Γκίκα, που περιλαμβάνεται στην έκθεση, αποκαλύπτει το πλαίσιο της συνεργασίας τους για το εγχείρημα της ποιητικής εικονογράφησης της καζαντζακικής «Οδύσειας».
Η έκθεση στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης (22.12.2017 – 24.02.2018) έχει στόχο να αποτυπώσει την επαφή του Έλληνα λογοτέχνη με τον κόσμο της Ανατολής, με τη μυστικιστική ατμόσφαιρα που τη συνοδεύει και το φιλοσοφικό πνεύμα που τη διαπνέει. Εκτός από τα ταξίδια του στην Αίγυπτο (όπου συναντά τον Κ.Π. Καβάφη), το Σινά, την Κίνα και την Ιαπωνία (όπως αποτυπώνονται στις ταξιδιωτικές του διηγήσεις), παρουσιάζονται για πρώτη φορά τα χειρόγραφα δύο παραμυθιών του (διασκευές από τις «Ιστορίες της Χαλιμάς»), ενώ παράλληλα ανιχνεύονται τα στοιχεία που συνδέουν τον Kρητικό συγγραφέα με την ανατολίτικη κοσμοθεωρία.
Το αφιέρωμα περιλαμβάνει επίσης παράλληλες εκδηλώσεις, μεταξύ των οποίων, μία θεατρική παράσταση, μία σόλο περφόρμανς και ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο. Η «Ασκητική», το δοκίμιο-μανιφέστο, στο οποίο ο Καζαντζάκης καταθέτει τις οδύνες και τις ελπίδες του προσωπικού του αγώνα για την ανεύρεση και την κατανόηση του Θεού, του δικού του Θεού, μεταφέρεται στη μορφή θεατρικού μονολόγου από τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Βασίλη Βασιλάκη (26 & 27/1, 21:00 στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138).
Με άξονα την παρτιτούρα λόγου και κίνησης, ο Κωνσταντίνος Ντέλλας επιχειρεί, μέσα σε ένα εικαστικό περιβάλλον, μια πρώτη ανάγνωση της «Οδύσειας» του συγγραφέα, που ιστορεί το τελευταίο ταξίδι του Οδυσσέα από την Ιθάκη έως το θάνατό του (23, 24 & 25/2, 20:30 στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138).
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, με τίτλο «Το Αχ! και τα 24 μολυβένια στρατιωτάκια» υπό την επιμέλεια της Κέλης Δασκαλά, προσκαλεί το κοινό σ’ ένα τρίωρο παιχνίδι δημιουργικής γραφής στα χνάρια της σκέψης του Καζαντζάκη, στις συναντήσεις του Κρητικού συγγραφέα με τον Όμηρο, τον Δάντη, τον Σαίξπηρ, τον Καβάφη και τον Νίτσε (4/2, 11:00 – 14:00 στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138).
Παράλληλα, θεματικές ξεναγήσεις και εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν στις εκθέσεις του αφιερώματος, οι οποίες θα ανακοινωθούν τον Ιανουάριο 2018.
