» Ψυχοσάββατο, Πεντηκοστή και Αγιο Πνεύμα
Αγαπητοί αναγνώστες,
καλημέρα σας και με υγεία το τριήμερο: Πεντηκοστής – Αγ. Πνεύματος. Αύριο Σάββατο (7/6) αρχίζει ένα τριήμερο κατάφορτο από υψηλά θρησκευτικά βιώματα, μεγάλες γιορτές, χαρά και οικογενειακή ευτυχία, γιατί συνήθως Πεντηκοστή κι Άγιο Πνεύμα “ξεπορτίζουμε” συμμετέχοντες: σε οργανωμένες εξόδους, εκδρομές, προσκυνήματα ή οδεύουμε για τα χωριά μας, όπου έχουν εκκλησίες και πανηγύρια, αφιερωμένα στην Πεντηκοστή και σε Άγιο Πνεύμα, όπως π.χ. στις Στροβλές (Αγ. Πνεύμα), στα Νοχιά, στο Κακοδίκι, στο Επανωχώρι – Σελίνου, στα Καματερά – Πελεκάνου (Οδήτρια: Αγ. Τριάδα), στις Πάνω Κατούνες του Νίππους (Αγ. Πνεύμα), στις “Χωσές” ψηλά στα Πεμόνια (Αγ. Πνεύμα), στο Μπούμπουλο του Φρε, στα Σελλιά, στο Γαβαλομούρι, στη Συκολιά Βάμου (Αγ. Πνεύμα), στο Καλαμίτσι (Αγ. Τριάδα), στα κοντινά: Σούδα (Αγ. Τριάδα), Περιβόλια – Σιναΐτικο Μετόχι (Αγ. Τριάδα) Μυλωνιανά και βέβαια η Αγία Τριάδα μας στ’ Ακρωτήρι κ.α. πολλά που εσείς γνωρίζετε καλύτερα!…
Αύριο μεγάλο Ψυχοσάββατο, λοιπόν, είναι μέρα αφιερωμένη στις ψυχές. Θυμούμαστε τους πεθαμένους μας, επισκεπτόμαστε και θυμιάζουμε τους τάφους των· και τους στολίζουμε με λουλούδια. Ετοιμάζουμε το “συχωροχάρτι” για να μνημονέψει ο εφημέριός μας απόψε, αλλά κυρίως αύριο Ψυχοσάββατο, τις ψυχές των πεθαμένων μας καθώς δέεται για “τους απ’ αιώνος κεκοιμημένους Πατέρες και αδελφούς ημών”. Και βέβαια ετοιμάζει κάθε σπίτι με τέχνη το κόλλυβο και το πρόσφορό του!
Στο σημείο αυτό μεταφέρουμε, μιας και δεν τα ξεχνάμε υστερ’ από τόσες δεκαετίες, τα ανάλογα βιώματά μας από το χωριό Αγ. Αντώνιος περιοχής Κορεστίων Καστοριάς, στα ριζά του όρους Βίτσι, όπου υπηρέτησα πρωτοδιόριστος δάσκαλος 1953-1959.
Τέτοιες χρονιάρες μέρες, λοιπόν. Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής. Ο αείμνηστος σήμερα εφημέριος του χωριού, παπα – Γεώργιος Τζουτζίδης (καταγωγή του: η Τραπεζούντα) βρίσκονταν ήδη στο νεκροταφείο. Το σχολείο είχε σχολάσει από τις πέντε. Το χωριό στο σύνολό του παρόν. Μετά τις αιτήσεις στα μνήματα, άφηναν οι συγγενείς κόλλυβα, ένα ποτήρι κρασί, αρκετά λουλούδια, για τα πεθαμένα τους κι όταν φεύγαμε για το χωριό με τ’ απόβραδο, όλοι οι δικοί τους ήταν στεναχωρημένοι πολύ, γιατί όπως έλεγαν: “Πάνε τώρα οι ψυχές των πεθαμένων τους, πάλι πίσω, στον Κάτω Κόσμο. Είχαν βγει -λέγανε- στη φύση, στο χωριό τους, από την ημέρα της Ανάστασης, μαζί με τον Χριστό, μέχρι κι απόψε. Χάρηκαν, δηλαδή, σωστές πενήντα μέρες στα πατρογονικά τους μέρη· όμως η μοίρα τους, τους ξαναγυρίζει, απόψε, πάλι στον Κάτω Κόσμο· ως του χρόνου στην Ανάσταση… Κι όλοι οι χωριανοί, καθώς κατηφόριζαν την πλαγιά, απέναντι του χωριού τους, όπου το νεκροταφείο τους, για να επιστρέψουν στα σπίτια τους, πισωγύριζαν για μιαν ύστερη ματιά στους δικούς των του Κάτω Κόσμου, ακούγονταν οι ψιθυριστές ευχές των: “καλό κατευόδιο” κι έφταναν σπίτια τους, απόψε, με βαριά καρδιά! Βιώματα αξέχαστα!
***
Κι ερχόμαστε στην Κυριακή (8/6) εορτή της Πεντηκοστής. Την κατανυκτική αυτή λειτουργία της Γονυκλισίας, την έχουμε όλοι μας “σαν μια από τις πνευματικότερες Κυριακές του χρόνου”, όπως μας έλεγε ο αείμν. σήμερα καθηγητής μας Δημ. Λουκάτος, στις αξέχαστες παραδόσεις του. “Τα αναγνώσματα της ακολουθίας της εορτής, θεόπνευστα, πληρέστατα, φιλοσοφημένα, θεολογικά κείμενα, με τα ομαδικά κατανυκτικά γονατίσματά μας”, πάνω -δεν το ξεχνούμε- στα ευωδιαστά καρυδόφυλλα της εποχής, συνεπαίρνουν!
Και βέβαια το θεόπνευστο απολυτίκιο της εορτής:
“Ευλογητός ει, Χριστέ ο Θεός ημών, ο πανσόφους τους αλιείς αναδείξας, καταπέμψας αυτοίς το Πνεύμα το Άγιον και δι’ αυτών την Οικουμένην σαγηνεύσας· Φιλάνθρωπε, δόξα Σοι!” (Ήχος πλάγιος Δ!).
Τα χρόνια μου, όλοι οι συνάδελφοι το μαθαίναμε στα παιδιά του σχολείου μας, γιατί είναι ψυχική ανάταση κι ο Λόγος και το μέλος του. Και η συμμετοχή μας -πάντα- ολόψυχη στην ιερή ακολουθία της Γονυκλισίας!
Τη Δευτέρα (9/6) του Αγίου Πνεύματος, συμπληρώνεται το εορταστικό τριήμερο λατρείας και εργασιακής αργίας.
Το θαυμάσιο Κοντάκιο, κι εδώ, της εορτής του Αγ. Πνεύματος, στον μελωδικότατο και πάλι, ήχο πλάγιο του τετάρτου συμπυκνώνει στους περιεκτικούς στίχους του, το μέγα εορταζόμενο γεγονός!
Ψάλλουμε: “- Οτε καταβάς τας γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν έθνη ο Ύψιστος· ότε του πυρός τας γλώσσας διένειμεν, εις ενότητα πάντας εκάλεσε· και συμφώνως δοξάζομεν, το Πανάγιον Πνεύμα”.
Οι πιστοί των χωριών μας· και βέβαια της πολιτείας μας, έχουν οδεύσει, από λίαν πρωί, για τις εορτάζουσες εκκλησίες των περιοχών τους και μετέχουν ολόψυχα στον εκκλησιασμό και στα ακολουθούντα πανηγύρια και γλέντια.
Η χαρούμενη ανοιξιάτικη φύση, το μαγευτικό ύπαιθρο μια τέτοια εποχή, οι κατανυκτικές ιερές ακολουθίες πρωτ’ απ’ όλα, τα ξωκκλήσια που γιορτάζονται χθες και σήμερα, δημιουργούν ευχάριστες, αξέχαστες κι ευτυχισμένες ώρες στους πανηγυριώτες. Για επιβεβαίωση και “του λόγου το αληθές” ψάξαμε στα έργα δύο μεγάλων πνευματικών δημιουργών, δύο χαρισματικών ποιητών της Κρήτης μας, Λαϊκών Βάρδων μεγάλων· του αξέχαστου Κωστή Φραγκούλη, “Ανταίου”, του οποίου “η ποιητική αξία, γοητεία και ομορφιά της Ποίησής του είναι αναμφισβήτητη” κατά τον σοφό αείμνηστο επίσης σήμερα Στυλιανό Αλεξίου (από τον “Πρόλογό” του στα “Δίφορα” βιβλίο δεύτερο) και από του πασίγνωστου επίσης χαρισματικού σύγχρονου Κρητικού Λαϊκού Ποιητή Δημήτρη Ν. Θεοδοσάκη, του “Κάστρου τον Ταχυδρόμο”, το έργο: “Γεωργικά”.
Του Κωστή Φραγκούλη το ποίημα με τίτλο: “Δόξα στη χάρη Σου” το ανθολογήσαμε από τα “Δίφορα” βιβλίο Δεύτερο, σ. 111 και ψάλλει:
“Δόξα στη χάρη σου
Δόξα στη χάρη σου Χριστέ που ’καμες τ’ αγιομίσα,
Λαμπρές και Φωτοκάλαντα και Κυργιακοσκολάδες
να τσι ξαργιούν οι χωργιανοί και να τσι λειτρουγούνε.
Να παραιτούν την έχερη, τον κλάδο, τη σκαλίδα,
την τέμπλα στο λιομάζωμα, του θέρου το δραπάνι,
τα σπαθολιναρίσματα τ’ αλετρουγιά, το τρύγο
και παν στα ξωμονάστηρα, τρέχου στα πανεγύρια,
φουνταλλαμένοι, γελαστοί, όλοι ντως μονασμένοι,
με το κερί στη χέρα ντως, με τσ’ άρτους στα κοφίνια,
τη λειτουργιά ν’ ακούσουνε τ’ αντίντερο να πάρου.
Κι ύστερα να συντροφιαστούν στσοι κήπους, στα περβόλια
ν’ ανοίξουν τα ντρουβαδικά, τσοι φλάσκους, τσι κουμπάνιες,
πλούσοι, φτωχοί να κάτσουνε, σα μια σπιτιά ντως όλοι
να τρώνε και να πίνουνε, να λιανοτραγουδούνε.
Κι οι νιοι να πιάνουν στο χορό στσοι δροσερούς δρυγιάδες,
τσοι κόπους και τα βάσανα ούλοι ντως να ξεχνούνε” (σ. 111)
Του Δημήτρη Ν. Θεοδοσάκη το χαρισματικό ποίημα με τίτλο: “Στον Ομαλό τση Βιάννου” ανθολογήσαμε από την πολύτιμη ένατη ποιητική συλλογή του: “Γεωργικά” (Ηράκλειο, 2002) και από τη σελίδα 59. Λέει:
ΣΤΟΝ ΟΜΑΛΟ ΤΣΗ ΒΙΑΝΝΟΥ
Γονυκλισάς ‘πολείτρουγα σπερνό τ’ Αγιού Πνεμάτου
βγαίνουνε κοντοχωριανοί στον Ομαλό τση Βιάννου,
στσ’ ασπροκλησάς τ’ αγιάσματα στση εξοχής το θάμα
στο πανηγύρι τ’ αοργιού για να λειτρουηθούνε,
μαρουλορόδικο να βρουν, βαρές δουλειές ξαργούνε.
Βιαννίτισσες στολίζονται, Χοντριγιανές, Γυαλιώτες,
Ρούσας Κεφάλας τα χωργιά, Μπαρίτισσες, Λασθιώτες.
Τα γέρα για παράδεισο, μεσόκοποι για τσ’ άρτους,
τα νιάτα για να παίξουνε να δουν και να μπολιάσουν.
Η μέρα μοιάζει τση Λαμπρής, πρωτάνοιξης μυρίζει,
Άγιας Μεγάλης Παρασκευής η εορτή θυμίζει.
Σαν απολύσει η λειτρουγιά και τσ’ άρτους να βλοήσουν,
‘φαντά πατούλιες στρώνουνε, τσι κούπες να σκουντήξουν.
Στη Μάντρα τ’ Αμυγδαλιανού βράζουν σφαχτά, μουνούχους,
κουρές θαρρείς πως έχουνε, γιορτή βοσκού λογάται.
Σαν κελαρίσει το κρασί, να στάξει στην καρδιά σου,
του μαντολίνου κλάημα φτάνει στα σώψυχά σου.
Του Σαββαντώνη το βιολί στον Άδη σε πηγαίνει,
αέρας ο Βιαννίτικος στη λίμνη μπονατσαίρνει.
Σύρνει το νυκτικό σκοπό βιαννίτικη καντάδα,
θεοσοπέτρου δοξαργιές του τόπου νοστιμάδα.
Αγάπης κλέφτικες μαθιές νιότης βασμό βαστούνε,
του δοξαργιού γυρίσματα τα βάσανα ξεχνούνε.
Απού ‘ναι ξένος σα διαβεί η μέρα τον μαγεύει
κι απού ‘ναι νιος ο έρωτας μεσ’ στην καρδιά του μπαίνει.
Άγγουρος νιος εδιάβηκα και γω στα πανηγύρι
κι αιώνια θε να το βαστώ σε μια ψυχή χατίρι” (σ. 59)
***
Ευχόμαστε στους αναγνώστες μας, και σ’ όλον τον κόσμο, η χάρη των εορτών π’ αναθιβάλαμε, να διώξει, καθώς είπανε και τα “κανάλια” τις ενοχλητικές αφρικάνικες εικόνες, που μας “πλάνταξαν” και τις “σκουντούφλες” των ημερών, και να γιορτάσουμε, καθώς ταιριάζει, το πνευματικό τριήμερο Πεντηκοστής κι Αγίου Πνεύματος, με Υγεία και Χαρά!
