Όσο θα υπάρχει Εκκηνισμός
όσο θα υπάρχει Ελλάδα
στο όνομα σου οι Έλληνες
θ’ ανάβουνε λαμπάδα
γιατί εσύ πρωτάναψες
της λευτεριάς τη δάδα.
Το ν’ αρπάξει ένας πεινασμένος και ρακένδυτος, ένας απελπισμένος και χιλιοαποφασισμένος για όλα σκλάβος τα όπλα. Και να προσπαθήσει να σπάσει τις βαριές και ασήκωτες αλυσίδες του, ξέροντας εκ των προτέρων το σίγουρο χαμό του· είναι-οπωσδήποτε είναι- παλικαριά!
Το να είναι όμως αριστοκράτης, από τρανό σόι, να ζεις σε παλάτια, καλοταϊσμένος, καλοζωισμένος, νταντεμένος με γκουβερνάντες, μορφωμένος με δασκάλους και παραδασκάλους. Στρατηγός, ήρωας των Ναπολεόντειων πολέμων, πρίγκιπας, ένα σκαλί κάτω από τον Αυτοκράτορα πασών των Ρωσιών. Και να πετάξεις όλα αυτά, και να χάσεις τα πάντα, και αυτή ακόμα τη ζωή σου, χάριν των Σκλάβων… Ε! αυτό δεν είναι απλώς και μόνο παλικαριά. Παραείναι παλικαριά!!!
Παραήταν λοιπόν παλικάρι ο μονόχειρας Υπασπιστής του Τσάρου, ο Αρχηγός της Ανάστασης του Γένους πρίγκιπας Αλέξανδρος Υψηλάντης. Η επανάσταση του ‘21 δεν ήταν τυχαία. Ο ξεσηκωμός του Γένους των Ελλήνων ήταν Γενικός, Καθολικός και προήλθε μετά από ωρίμαση αιώνων. Το πλήρωμα του χρόνου ήλθε. Ο σπόρος του Μεγάλου Εθνομάρτυρα του Ρήγα Βελεστινλή είχε καρπίσει, είχε θεριέψει. Ο Θούριος του ασύγκριτου Κυριαζή, βρισκόταν στα χείλη όλων των Ελλήνων. «Ως πότε παλικάρια.
Ακόμη δε η Φιλική Εταιρεία. Ας θυμηθούμε κι άλλη μια φορά τ’ αθάνατα ονόματα: Ξάνθος, Σκουφάς, Τσακάλωφ. Οι κήρυκες της Φιλικής Εταιρείας, πρόδρομοι, προάγγελοι, οραματιστές και ενσαρκωτές του μεγάλου παλλαϊκού πανεθνικού ξεσηκωμού, οργώνουν τη σκλάβα χώρα και ξεσηκώνουν τις ελληνικές καρδιές. Ένας αντάρτης άνεμος συγκλονίζει συθέμελα πέρα ως πέρα το μαρτυρικό τόπο.
Όλοι περιμένουν το εγερτήριο σάλπισμα και τη Μεγάλη Ανάσταση-Νεκρανάσταση του Γένους. Ποιος όμως θα αναλάμβανε το βάρος ενός τέτοιου αγώνα; Ποιος θα σήκωνε στους ώμους του μια τέτοια ευθύνη; Βαρύ το έργο, δύσκολη η εκλογή, μα πιο δύσκολη η αποδοχή.
Μάταια οι Φιλικοί αναζητούν τον άνθρωπο, Εκείνο που θα μπορούσε να κρατήσει στα χέρια του τα ηνία ενός τέτοιου ιερού αγώνα. Ο ένας αρνείται, ο άλλος ζητά προθεσμία να το σκεφτεί, να σταθμίσει τα Υπέρ και τα Κατά, ο τρίτος λέει ότι δεν το επιτρέπουν ακόμη οι Διεθνείς Συνθήκες.
Εδώ σ’ αυτό το σημείο που εναγωνίως οι Φιλικοί αναζητούσαν την προσωπικότητα εκείνη που θα τύχαινε καθολικής αποδοχής, θα οριζόταν Γενικός Αρχηγός και θα έφερνε εις πέρας τον Υπέρ όλων αγώνα, ο φιλικός Εμμανουήλ Ξάνθος, ζητά ακρόαση από τον Υπασπιστή του τσάρου Αλέξανδρο Υψηλάντη.
Ας αφήσουμε τον ιστορικό Διονύσιο Κόκκινο να περιγράψει τη μοναδική σκηνή.
Υψηλάντης: Πώς περνούν οι ομογενείς στην Τουρκίαν;
Ξάνθος: Η τυραννία των Τούρκων έγινε αφόρητος.
Υψηλάντης: Και γιατί δεν προσπαθούν να ελευθερωθούν;
Ξάνθος: Με ποια μέσα και με ποιους οδηγούς;
Υψηλάντης: Αν ήξερα ότι οι ομογενείς είχαν ανάγκη από εμέ… σας διαβεβαιώ, κύριε Ξάνθο, ότι με προθυμίαν θα έκανα κάθε θυσίαν και της περιουσίας μου και του εαυτού μου.
Ξάνθος: Ο Θεός πρίγκιψ σας προσκαλεί να οδηγήσετε τον λαόν αυτού εις την γην της Επαγγελίας.
Η επόμενη συγκλονιστική σκηνή στο αρχοντικό των Υψηλάντηδων, στο μεγάλο σαλόνι της Αρχόντισσας Ελισάβετ, μητέρας του Αλεξάνδρου και Δημητρίου Υψηλάντη και χήρας του Κωνσταντή Υψηλάντη.
Η Γηραιά Κυρία βρίσκεται καθισμένη στην πολυθρόνα της. Όρθιοι μπροστά της τα παιδιά της, τα βλαστάρια της. Όλοι κοιτούν τον πρωτογιό και Αρχηγό της οικογένειας, τον Αλέξανδρο. Εκείνος σκύβει ελαφρά το κεφάλι, γονατίζει και παίρνει στο μοναδικό του χέρι τα δυο χέρια της Αρχόντισσας μάνας του. Μητέρα λέει: «Την ευχή σου… για την Πατρίδα». «Μητέρα» ξαναλέει ο πρωτογιός «ο Αγώνας χρειάζεται πολλά χρήματα». Σιωπηλά η Αρχόντισσα ανοίγει την τεράστια κασέλα που μέσα της έβαζε τα κειμήλια της οικογένειας. Τα κοσμήματα, τα νομίσματα, χρυσά και αργυρά. Στα ερωτηματικά βλέμματα των παιδιών της, με αποφασιστικότητα απαντά.
«Εγώ για την πατρίδα θυσιάζω τα παιδιά μου και θα λυπηθώ… αυτά». Τα λόγια νομίζω πως πια περιττεύουν.
Μετά από λίγο ο Αλέξανδρος διαβαίνει τον Προύθο. Αρχίζει η μεγάλη Ελληνική Επανάσταση… Τα σχέδια του Αρχηγού είναι μεγάλα. Ονειρεύεται αναστημένη πατρίδα, στο μεταξύ όλο και ξοδεύει από το προσωπικό του ταμείο. Οι φίλοι του όμως τον προδίδουν, τον εγκαταλείπουν. Ο Σέρβος ο Βρένοβιτς, ο Βλαδιμηρέσκου της Βλαχίας και τελευταίος ο Τσάρος της Ρωσίας τον αποκηρύσσει και του δεσμεύει την περιουσία του.
Φεβρουάριος του 1821. Ο Αλέξανδρος εισβάλλει στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες και τις ξεσηκώνει. Στέλνει τον αδελφό του Δημήτριο στην κυρίως Ελλάδα (ως πληρεξούσιο του Γενικού Αρχηγού). Δραγατσάνι· οι ιερολοχίτες πέφτουν μέχρις ενός. Το στρατόπεδο των Ελλήνων διαλύεται, μόλις και προλαβαίνει να σωθεί ο Αλέξανδρος.
Ο δόλιος Μέτερνιχ του υπόσχεται πολιτικό άσυλο και μόλις ο Αλέξανδρος φτάνει στο αυστριακό έδαφος, συλλαμβάνεται και οδηγείται στο φρούριο της Μπούκας, όπου κλείνεται σε ένα υπόγειο μπουντρούμι. Του φέρθηκαν σαν να ήταν κακούργος, του στέρησαν τον υπηρέτη το. Ο λεπτός οργανισμός του δεν άντεξε, αρρώστησε από υψηλό πυρετό και άσθμα, αλλά το κυριότερο, ο Τσάρος, όπως είπαμε, του στέρησε την περιουσία. Και η Αρχόντισσα Υψηλάντη στερήθηκε τα πάντα. Έξι χρόνια παρέμεινε στη φυλακή. Είναι πάρα πολλά γι’ αυτόν, το τέλος πλησιάζει. Ετοιμοθάνατοι πια αποφυλακίζεται. Ζητεί να του φέρουν εφημερίδες. Τον πληροφορούν πως ο Καποδίστριας έφτασε στη Μάλτα και από ‘κει με μια αγγλική φρεγάτα θα τον μεταφέρουν στην ελεύθερη Ελλάδα.
Το χλωμό πρόσωπο του Αλέξανδρου παίρνει ζωή. Αχνοχαμογελάει. Δόξα σοι ο Θεός ψιθυρίζει. Έπειτα με μεγάλο κόπο αλλά με αργή μα σταθερή φωνή αρχίζει να απαγγέλλει: Πάτερ ημών…
Δεν προλαβαίνει να τ’ αποτελειώσει. Δεν προλαβαίνει να φτάσει στο τέλος. Εκεί κάπου στο γενηθήτω το θέλημα σου. Εκεί κάπου του ευγενικού πρίγκιπα κλείνουν για πάντα τα μάτια. Τον έθαψαν· φορώντας του την αθάνατη στολή του ΕΛΛΗΝΑ ΙΕΡΟΛΟΧΙΤΗ.
Ολόκληρη η ελληνική παροικία της Βιέννης παρέλασε μπροστά από το φέρετρο του. Το ημερολόγιο έδειχνε εκείνη τη μέρα 8 του Γενάρη του 1828. Έτσι πέθανε εκείνος· εκείνος που τόλμησε να κάνει ό,τι δεν τόλμησαν να κάνουν οι άλλοι. Να κηρύξει τη Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση. Ο Γενικός Αρχηγός, ο μπροσταρόκριος του Γενικού Πανεθνικού Ξεσηκωμού: Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ.
*συγγραφέας
