«Να παίζω ‘γω στον κεμεντζέ, τραγούδια σαν το μέλι,
και Ρεθεμιώτικο βαρύ, σαν πει πως δεν με θέλει…»
Παντελής Θαλασσινός, τραγουδοποιός.
Το αφιέρωμα τέλος του Γενάρη στην TV ήταν εξαιρετικό! Τέλος του Γενάρη, η εκπομπή «Το Αλάτι της γης»! Ο Λάμπρος Λιάβας, παραγωγός με έντονη ελληνική Συνείδηση, Μουσική και πολιτισμική γνώση, με Λαϊκά γνωρίσματα, παράγει ένα πρόγραμμα πλήρες!
Με την έννοια ότι παραχωρεί αμιγώς, μουσικά χαρακτηριστικά του βασανισμένου τόπου, από το Τραγούδι, τον Χορό και την «ευανάγνωστη σημειολογίας» των οργάνων -εγχόρδων κυρίως της περιοχής- καθώς και ένα συγκλονιστικό ιστορικό ένθετο! Με φωτογραφίες – κειμήλια από τον απάνθρωπο διωγμό των Ποντίων, πριν από τον ξεριζωμό του ’22, ακόμη, γνωστά πράγματα δηλαδή.
Κλεισμένος ο αιώνας από αυτές τις αθλιότητες και τους ξεριζωμούς, τις γενοκτονίες, τις σφαγές που έζησαν από τους Νεότουρκους! Ωστόσο, πάντα τονίζουν τον κόπο, το πείσμα και τους σκληρούς αγώνες που απαιτήθηκαν, για να αναστηθούν και να σηκώσουν το μέτωπο στον Ήλιο!!
Ειμείς Πόντιοι!!! Ειμείς Πόντιοι!
Η σεμνύνουσα αναφώνησή τους, ιδιωματικά.
…Μια λύρα ποντιακή, στη μέση, κι έξι δοξάρια, την ακουμπούν, ελάχιστα…
Μια εικόνα απαράμιλλη… Είναι η λύρα, ο κεμεντζές, ο κεμανές, του Ηλία Υφαντίδη. Πόντιου Μουσικού, και τα δοξάρια των μαθητών του. Η φιαλόσχημη, λατρεμένο έγχορδο της περιοχής, αξιωμένη, να δηλώνει την οντότητα της, όπως ακριβώς και η Κρητική Λύρα! Η αχλαδόσχημη! Τα επίθετα τους που αφορούν το σχήμα στο σκάφος, τα τάστα και τις χορδές «ουσιαστικοποιούνται», κι όλοι όσοι… παροικούν την… Ιερουσαλήμ της Μουσικής χώρας, ξέρουν ότι αχλαδόσχημη είναι η Κρητική, και φιαλόσχημη, η Ποντιακή!
Αλάθητα!
Μ’ αυτή τη λύρα λοιπόν ο Υφαντίδης, γλυκύτατος, ευγενής και ταλαντούχος, απέδωσε ποντιακά τραγούδια αγιασμένα…
Μίλησε με αγάπη και σεβασμό για τη γιαγιά του τη Σιμέλα, την «Παναΐα Σουμελά», την αξία του δασκάλου του Γιώργου Αμανατίδη και πόσα του πρόσφερε η συνεργασία του με τη Δόμνα Σαμίου.
Η ακεραιότητα κι η μεγαλοσύνη αυτών των δασκάλων καθόρισε τη ζωή του και δεν τους λησμόνησε ποτέ. Ο ποντιακός ιδιωματισμός άνθισε μελωδικά στα τραγούδια.
«Η μάνα εν κρυόν νερό»
«νένι, νένι, το πουλίν, βασιλικού κλωνάρι»
«Εγώ μ’ απ’ την Ανατολή, και τση Ματσούκας τ’ άστρο…»
«κοιμέθ’, κοιμέθ’ Πουλάντζιν της αυγής».
Κι όλα τα τραγούδια, νανουρίσματα και παραμύθια της γιαγιάς της Σιμέλας, αφηγηματικά, προσευχητικά, γεμίζουν την οθόνη…
Έξοχο πρόγραμμα, οι μυρωδιές της λαϊκής ψυχής, απανταχού της χώρας!..
Χοροί ακόμη, «ομάλ» συρτούς δηλαδή, και «τικ» κάθετους, ζωηρούς, και βεβαίως την κορύφωση της «Σέρα» του εμβληματικού χορού που κορυφώνεται με τον πυρρίχιο πλούτο.
Μια μνεία μόνο ακόμη, στη συγκλονιστική απαγγελία από την κα Άννα Καλαϊτζόγλου, για τη γενοκτονία, και στα τέσσερα όργανα που είχε η ορχήστρα. Τον κεμανέ, το νταούλι, την τσαμπούκα και τη φλογέρα.
