Αυτόματα

Πολλοί που είχαν γλυτώσει απ’ το βοτρύτη στις αρχές του μήνα, μόλις μια βδομάδα πριν ξεκινήσει ο τρύγος που άνοιξε ξαφνικά ο ουρανός κι έβρεξε δυο μερόνυχτα στους 30 βαθμούς Κελσίου και σκάσαν οι ρόγες από την υγρασία, φοβήθηκαν και πήγαν και μάζεψαν άκαιρα μην κολλήσουν. Χάθηκαν δεκαπέντε χιλιάδες τόνοι σε δυο νύχτες.
Τα Αυτόματα του Κώστα Περούλη είναι μια συλλογή δέκα διηγημάτων, σχετικά μικρών σε έκταση, στον θεματικό πυρήνα καθενός εκ των οποίων βρίσκεται και ένα επάγγελμα. Οι ήρωες προσδιορίζονται απόλυτα μέσα από αυτό, το επάγγελμά τους είναι ο -μοναδικός- τρόπος τους να αντιλαμβάνονται και να κινούνται στον κόσμο, να προσλαμβάνουν και να ερμηνεύουν την πραγματικότητα.
Παρατήρηση πρώτη. Ο θεματικός ιστός που συνδέει τις ιστορίες δικαιολογεί απόλυτα την ύπαρξη της συλλογής αυτής. Στοιχείο που συχνά παραλείπεται με αποτέλεσμα η πλειονότητα των συλλογών διηγημάτων που κυκλοφορούν να είναι ατάκτως σχηματισμένες, θραύσματα μιας κάποιας τυχαιότητας και όχι αποτελέσματα στοχευμένης εργασίας εκ μέρους του δημιουργού ή/και του εκδότη τους.
Παρατήρηση δεύτερη. Η έρευνα. Στοιχείο που επίσης λείπει από τη -σύγχρονη- ελληνική πεζογραφία. Συγγραφείς που από την απόσταση του γραφείου τους συνθέτουν αυθαίρετα την πραγματικότητα του έξω κόσμου, με μια αστεία δικαιολογία περί ποιητικότητας ή έμπνευσης και με αποτέλεσμα μια καρικατούρα που όχι μόνο δεν πείθει αλλά ενοχλεί τον αναγνώστη.
Παρατήρηση τρίτη. Η γλώσσα. Λειτουργική και όχι μέσο φτηνού και κενού εντυπωσιασμού. Διηγήματα που δεν αρκούνται σε μια ενδιαφέρουσα κεντρική ιδέα αλλά στοχεύουν σε κάτι μεγαλύτερο, δουλεμένα -με τη βοήθεια της επιμέλειας πιθανόν- με την αρχή -την απαράβατη αρχή της μικρής φόρμας- πως κάθε λέξη πρέπει να είναι απαραίτητη για το οικοδόμημα, αλλιώς πρέπει να αφαιρεθεί, ως περιττή.
Ο συνδυασμός των τριών αυτών παρατηρήσεων είναι ικανός, πιστεύω, να δείξει το επίτευγμα του Περούλη, ο οποίος καταφέρνει να πετύχει αυτό που φαίνεται να είναι ο στόχος του, να μιλήσει δηλαδή για τον έξω κόσμο με άξονα δέκα ήρωες που προσδιορίζονται από το επάγγελμά τους, δίχως να θέλει να ωραιοποιήσει ή ευθέως να κατακρίνει, με μια ιδιότυπη συμπάθεια για τους ανθρώπους αυτούς, τα μέρη μιας μηχανής που λειτουργεί με συγκεκριμένους, αυστηρούς και συχνά ασφυκτικούς κανόνες, που κινούνται ανάμεσα στην επιβίωση και την επιβεβαίωση. Και καταφέρνει να το κάνει με έναν τρόπο, που τουλάχιστον πείθει πως είναι, αυθεντικός.
Εκείνο που δεν θα έπρεπε να παραλείψει κάποιος, σε ένα κείμενο για τα Αυτόματα, είναι η κοινωνικοπολιτική διάσταση των διηγημάτων.
Αλλωστε το δεδομένο πολιτικοοικονομικό σύστημα καθορίζει απόλυτα την καθημερινότητα των ανθρώπων, όχι μόνο εντός των σελίδων και γι’ αυτό η συλλογή στο σύνολό της αποπνέει αυτόν τον -μακάρι να μην ήταν έτσι- ρεαλισμό, επιτυγχάνοντας να συλλάβει ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά χαρακτηριστικά της εποχής, αίσθηση που εντείνεται από την επιμονή του συγγραφέα να φωτίσει αποκλειστικά και μόνο τη συγκεκριμένη πτυχή των ηρώων του, αποσιωπώντας ή υπονοώντας την απουσία οποιουδήποτε άλλου συναισθηματικού ενδιαφέροντος.