8η Μαρτίου, Παγκόσµια Ηµέρα της Γυναίκας, και οι “διαδροµές”, τιµώντας την προσφορά των γυναικών και τους αγώνες τους για χειραφέτηση και ισοτιµία, παρουσιάζουν σήµερα ένα αφιέρωµα στο “Άγαλµα Γυναίκας”.
Ένα εικαστικό έργο της Σύλβιας Πετσούρα που αντλεί έµπνευση από την µινωική τέχνη για να µιλήσει για το διαχρονικό σύµβολο της γυναικείας φύσης καθώς και το φως, την οµορφιά, τον δυναµισµό, τη γοητεία που αυτή εκπέµπει.
Στα κείµενα που ακολουθούν η διαθεµατική καλλιτέχνιδα µιλάει για τη γλυπτική εγκατάστασή της και τις συµβολικές προεκτάσεις της, ενώ πτυχές του έργου φωτίζει η ιστορικός – µουσειολόγος Χριστιάνα Νάτσικα.
«Μια ωδή στη γυναικεία χειραφέτηση»
«Θεά των Όφεων, ονοµάζεται ο τύπος αγαλµατιδίου που βρέθηκε σε ανασκαφές στους Μινωικούς αρχαιολογικούς τόπους. Τα αγαλµατίδια χρονολογούνται στον 16ο αιώνα π.Χ. και συµβολίζουν, σύµφωνα µε τις επικρατέστερες θεωρίες, την κυρίαρχη για την εποχή θεά της γονιµότητας και της βλάστησης. Οι γυναικείες αυτές µορφές, ερµηνεύονται ως θεότητες ή ιέρειες και πολλά από τα στοιχεία τους υπογραµµίζουν τις ιδιότητες τους ως προστάτιδες της φύσης. Φορούν µακριές, κωδωνόσχηµες φούστες µε πτυχώσεις και στενό περικόρµιο που αφήνει τα στήθη γυµνά, συµβολίζοντας τη γονιµότητα. Τα φίδια τα οποία κρατά η θεότητα στα απλωµένα χέρια της που συστρέφονται στον αέρα ή ελίσσονται στα χέρια και γύρω από το κορµί της, αλλά και το αιλουροειδές πάνω στο κεφάλι της, δηλώνουν την κυριαρχία της Θεότητας στην άγρια φύση. Τα αγαλµατίδια εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου στην Κρήτη και ανήκουν σε ένα σύνολο περισσοτέρων ειδωλίων, ενώ αποτελούν εµβληµατικά σύµβολα του Μινωικού πολιτισµού.
Το “Άγαλµα Γυναίκας” είναι ένα άγαλµα ραµµένο εξολοκλήρου στο χέρι και αφιερωµένο σε όσες εναντιώθηκαν σθεναρά σε κοινωνικά ζητήµατα και δεν συµµορφώθηκαν µε τους ρόλους και τις ταυτότητες της έµφυλης “κανονικότητας” που επιβάλλει η ισχυροποίηση της ιδιωτικής αλλά και της δηµόσιας καταπίεσης που έως και σήµερα ασκείται στις θηλυκότητες.
Πρόκειται για µια αναφορά στο αιώνιο σύµβολο της γυναικείας φύσης -αλλά και της φύσης που µας πλαισιώνει και µας εµπεριέχει-, στο φως και την οµορφιά, στον δυναµισµό και τη γοητεία που ασκούν στο διηνεκές όλα τα χαρακτηριστικά τα οποία εκείνη φέρει. Σε συνέχεια της αέναης προσωπικής µου “συνοµιλίας” µε θηλυκά αρχέτυπα µέσω της έρευνας και της δηµιουργίας, σχηµατίζω µια µορφή, ράβοντάς τη µε κλωστές, χάντρες και υφάσµατα, φτιάχνοντας έτσι ένα φόρεµα και κάποια αξεσουάρ τα οποία πριν τη τελική σύνθεση, έχω η ίδια φορέσει πάνω µου. Επιχειρώντας να απαντήσω εικαστικά σε θέµατα της χρόνιας καταπίεσης των δικαιωµάτων µας, κάνω έναν παραλληλισµό της σύγχρονης γυναίκας µε τη Θεά των Όφεων, η οποία ως ζωοδότειρα και τροφός µαζί, είναι η θηλυκή θεότητα που κρατά τα δύο αυτά φίδια – σύµβολα της ανανέωσης της ζωής, της δύναµης και του ζωογόνου πνεύµατος, µε τα οποία συνυπάρχει ή/και τα οποία δαµάζει, όλες οι ερµηνείες είναι ανοιχτές.
Εκείνη, ως οντότητα, εναντιώνεται σε ένα κοινωνικό σύστηµα το οποίο, αν και επιµένει ακόµη και σήµερα να υποβαθµίζει τα δικαιώµατά της, ταυτόχρονα το ίδιο τροφοδοτεί και µια µεγάλης κλίµακας αντεπίθεση µέσω των συνεχών της διεκδικήσεων, µε πληθώρα σηµαντικών καθηµερινών προσωπικών αλλά και νοµικών νικών».
Σύλβια Πετσούρα – εικαστικός – συντηρήτρια έργων τέχνης και εκπαιδευτικός εικαστικών µαθηµάτων
(spetsoura@gmail.com)
«Με αφορµή τη διεθνή επέτειο 130 χρόνων και την ελληνική των 70 χρόνων για την κατάκτηση του δικαιώµατος της ψήφου από τις γυναίκες, διοργανώθηκε το επιστηµονικό συνέδριο και στα πλαίσια αυτού, η έκθεση σύγχρονης τέχνης µε τίτλο “Frauen an die Wahlurnen! / Γυναίκες στις Κάλπες!”. Η έκθεση παρουσιάστηκε στο Μόναχο, στο Historicum, στο κεντρικό κτήριο του Ludwig-Maximilians-Universität München (LMU) και εκεί είδα όταν εκτέθηκε για πρώτη φορά το “Άγαλµα Γυναίκας” (Statue of a Woman), έργο της εικαστικού Σύλβιας Πετσούρα.
Η καλλιτέχνις δηµιουργεί ζωγραφικά έργα αλλά και γλυπτά που έχουν στο επίκεντρό τους την ανθρώπινη φιγούρα και τη σχέση του ανθρώπου µε τον έρωτα, το θάνατο, το χρόνο. Εδώ, αποκλειστικά ράβοντας αυτή τη φορά, δηµιουργεί µία γλυπτική εγκατάσταση σε φυσικό µέγεθος, χρησιµοποιώντας διάφορα υφάσµατα αλλά και κάποια αξεσουάρ από τη γκαρνταρόµπα της, τα οποία “φοράει” στη φιγούρα που παρουσιάζει.
∆ηµιουργεί έτσι µία γυναικεία µορφή, η οποία κρατά δύο φίδια. Ένα νέου τύπου γυναικείο άγαλµα, που παραπέµπει στη Γυναίκα των Όφεων, σύµβολο θηλυκότητας και δυναµισµού. Το έργο είναι ένας ύµνος στη γυναικεία φύση και αυτό φαίνεται µόλις το πρωτοαντικρίσει ο θεατής, καθώς όλοι οι συµβολισµοί της γυναίκας, όπως η οµορφιά, η κοµψότητα, η ζωοδότρια, είναι εκεί µπροστά του. Αυτά είναι τα πρώτα µηνύµατα που µπορεί να τα δει κανείς σε αυτό το έργο, τα οποία µαγνητίζουν το ενδιαφέρον και δίνουν τη δυνατότητα στους θεατές να ανακαλύψουν και τα πιο κρυµµένα µηνύµατά του.
Παρατηρώντας το άγαλµα, είναι εµφανείς οι αντιθέσεις µε τις οποίες παίζει και αντιπαρατίθεται η ίδια αλλά και όλες µας, προσπαθώντας να ισορροπήσουµε µεταξύ των ρόλων που µας αποδίδει η κοινωνία και του ρόλου που θέλουµε να δώσουµε οι ίδιες στις εαυτές µας.
Το “Άγαλµα Γυναίκας” είναι αναφορά στην κάθε γυναίκα και σε όλες µαζί. Η έλλειψη προσώπου, ανάγει το έργο σε ένα σύµβολο, ένα αρχέτυπο µε το οποίο µπορεί να ταυτιστεί η κάθε µία. Το έργο είναι µία αναφορά στις αντιθέσεις της γυναίκας: σεµνότητα – σεξουαλικότητα, ευαισθησία – δυναµισµός. Τα υλικά του έργου σε συνδυασµό µε τους συµβολισµούς των ρούχων εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό – η γυναίκα αρπάζει µε αποφασιστικότητα και δαµάζει τα µεγάλα, γεµάτα λάµψεις και χρώµατα φίδια.
Παρατηρώντας πιο διεισδυτικά το έργο, το µυαλό µου κινήθηκε σε δύο εντελώς αντίθετες κατευθύνσεις. Από τη µία, σκέφτηκα την περίοδο που είχα µόλις γεννήσει την κόρη µου. Τους πρώτους µήνες, σκεφτόµουν και παροµοίαζα την εικόνα µου µε τη Θεά των Όφεων καθώς η ύπαρξη οποιασδήποτε µπλούζας επάνω µου, µού προκαλούσε µεγάλο πόνο στο στήθος, όµως αυτή η παραδοχή και παραλληλισµός ήταν και ένα αστείο µε τους οικείους µου. Αυτή η δύναµη του έργου να συνδεθεί µε κάτι τόσο προσωπικό και καθηµερινό, το έκανε να µου µιλήσει µε τρόπο διαφορετικό από άλλα έργα. Σε αντιδιαµετρική κατεύθυνση, η έλλειψη προσώπου και η αναγωγή του έργου στη Γυναίκα, µε έκανε να σκεφτώ το βιβλίο της Μαρίας Λούκα “Μια γυναίκα απολογείται”, ένα έργο που, στα µάτια µου, αποτελεί ένα µανιφέστο του αγώνα κατά των γυναικοκτονιών. Παράλληλα, το λευκό φόρεµα έφερε στο µυαλό µου το έθιµο κατά το οποίο τα κορίτσια που πεθαίνουν σε νεαρή ηλικία ή ανύπαντρα, ντύνονται µε νυφικό, κάτι που πάντα µου φαινόταν ακραία µακάβριο. Σαν µία σύντοµη και καταναγκαστική παρουσίαση της ζωής που δεν έζησαν. Επιθυµώ να τονίσω πως είναι ένα έργο που δεν σου αφήνει άλλη επιλογή από το να το δεις και να σε καθηλώσει. Ένα έργο που ανάγει τη γυναίκα σε σύµβολο χωρίς να τη ροµαντικοποιεί. Η γυναίκα µπορεί να είναι τα πάντα».
“Γυναικών δράσεις” στο Ρέθυµνο
Το έργο “Άγαλµα Γυναίκας” θα εκτεθεί από τις 11 έως και τις 22 Μαρτίου στο Σπίτι του Πολιτισµού στο Ρέθυµνο, στην οµαδική εικαστική έκθεση σύγχρονης τέχνης “Γυναικών δράσεις” (διοργάνωση Κατ-ART-ι & Μαρίας Τσουκνάκη, µε την υποστήριξη του ∆ήµου Ρεθύµνης) η οποία αποτελεί συνέχεια της εικαστικής έκθεσης µε τίτλο “Frauen an die Wahlurnen!”, που πραγµατοποιήθηκε τον Νοέµβριο του 2023 στο πανεπιστήµιο LMU του Μονάχου σε συνεργασία µε το Τµήµα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου του Μονάχου και τη δρ Λίλια ∆ιαµαντοπούλου, το Λύκειο Ελληνίδων Μονάχου και το Ίδρυµα Παλλάδιον, υπό την αιγίδα του Ελληνικού Προξενείου Μονάχου. Αφορµή για την έκθεση αποτέλεσε η 130ή διεθνή επέτειος και η 70ή ελληνική επέτειος του δικαιώµατος ψήφου των γυναικών ενώ παράλληλα διοργανώθηκε επιστηµονική ηµερίδα µε το ίδιο θέµα, που είχε ως στόχο να υπενθυµίσει µέσω της εικαστικής έκφρασης τις άοκνες προσπάθειες των γυναικών που αγωνίστηκαν για το δικαίωµα στην εκπαίδευση, την επαγγελµατική σταδιοδροµία και το δικαίωµα ψήφου, του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι.
* Η Χριστιάνα Νάτσικα είναι ιστορικός – µουσειολόγος
