Κάθε μορφή συλλογικότητας προϋποθέτει, πρώτ’ απ’ όλα, τη μαζοποίηση. Είτε μιλάμε για μία θρησκευτική, παραθρησκευτική ή πολιτική ομάδα, είτε για μία κομματική παράταξη, μια τρομοκρατική οργάνωση ή μια συμμορία πάσης φύσεως, τα μέλη που απαρτίζουν όλες αυτές τις μορφές συλλογικότητας πρέπει να υποταχθούν στη θέληση και τις επιταγές του συνόλου στο οποίο ανήκουν, δηλαδή, εν τέλει, στις αρχές και στις πίστεις αυτού που ηγείται του συνόλου.
Επομένως, το κάθε μέλος είν’ υποχρεωμένο, αν θέλει να καρπώνεται τα «οφέλη» και την «ασφάλεια» που συνεπάγεται η όποια ένταξη, να χωνευτεί στην αγέλη σε σημείο που να εξαφανιστεί ως πρόσωπο, ως προσωπική σκέψη. Οποιος μέσ’ από διακηρύξεις και μανιφέστα προσπαθεί να μαντρώσει κόσμο σ’ αγέλες με πρόφαση το κυνήγι ενός ιερού σκοπού ή μίας ευγενούς ιδέας (η εκπλήρωση της οποίας θα αποφέρει ανέσεις και γενναία δοσίματα μόνο στην αγέλη που αφορά και μοιραία τη δυστυχία στην «αντίπαλή» της αγέλη – κι ας διατείνεται ο εισηγητής της ότι δουλεύει για το καλό όλων), είν’ αρχικά συμπαθής, αλλά στην πορεία, κι ύστερα από αλλεπάλληλες αποτυχίες να εκπληρώσει κι αυτά τούτα τα δικά του ιδανικά (αφήνοντας πίσω του στην καλύτερη περίπτωση ψυχολογικά και οικονομικά ράκη και στην χειρότερη νεκρούς), γίνεται ο πιο μισητός άνθρωπος. Τότε όμως είν’ αργά, γιατί τόσο αυτός όσο κι η αυλή του έχει αποδράσει είτε σε κάποιο επίγειο παράδεισο, μ’ όλη την απαιτούμενη κι απαραίτητη ασφάλεια που τον χαραχτηρίζει, είτε στον ουράνιο παράδεισο!
Η δημιουργία μαζών με σκοπό τη σύσταση ομάδας είν’ απλή υπόθεση για αυτόν ή αυτούς που δίνουν τις καλύτερες υποσχέσεις και, πάν’ απ’ όλα, ξέρουν την τέχνη της πειθούς. Ολοι οι κατασκευαστές μαζών συγκλίνουν σε τούτο: Στην υπόσχεση προς τους μαζοποιημένους ότι μες απ’ τη συλλογικότητα θα καταφέρουν να πετύχουν την προσωπική τους «ελευθερία» και «σωτηρία» και «προκοπή» σ’ όλα τα επίπεδα. Κι αυτό ακριβώς είναι που γοητεύει τον ανόσιο όχλο και τον τραβάει απ’ τη μύτη.
Ομως, η διατήρηση και διαιώνιση της εκάστοτε αγέλης δεν περνάει μες απ’ την επίτευξη της ελευθερίας και προκοπής του κάθε ένα μέλους της ξεχωριστά. Τουναντίον, τόσο η προσωπική ελευθερία όσο κι η ατομική προκοπή αναιρούνται αυτόματα και βιαίως μέσα σ’ έναν οποιοδήποτε μαζισμό, γιατί σ’ αντίθετη περίπτωση καταστρέφεται η συνοχή της αγέλης κι ακυρώνεται τόσο η ύπαρξη της όσο κι η ύπαρξη των καθοδηγητών της. Ο ψυχολόγος και εθνολόγος Gustave Le Bon έγραφε στα τέλη του 19ου αιώνα ότι ο 20ος αιώνας θά ’ναι η εποχή των μαζών. Ήταν πολύ επιεικής: Εγώ θάλεγα, έχοντας την εμπειρία του ανθρώπου που έζησε μες στον 20ό αιώνα, ότι εκείνος ο αιώνας ήταν η εποχή του εξανδραποδισμού του είδους μας μες απ’ τη μαζοποίησή του, σε σημείο μάλιστα που όχι μόνον να μην μπορεί να «σκεφτεί» και να «δράσει» ο άνθρωπος έξω απ’ αυτά τα μαζοποιά σύνολα κι ομάδες, αλλά και να μην δύναται να νοηθεί χωρίς αυτά! Φοβάμαι ότι ο 21ος αιώνας θάναι ως προς αυτό (και με τη συνδρομή της τεχνολογίας) εφιαλτικότερος…
