«Για να μάθεις να σέβεσαι και τον πολιτισμό του άλλου, πρέπει να ξέρεις και μία ξένη γλώσσα τουλάχιστον».
Ελένη Γλυκατζή-Αρβελέρ
Συμφωνώ απόλυτα με τη σεβαστή ακαδημαϊκό που προτάσσει τη γλωσσομάθεια. Αλλωστε η γλωσσομάθεια είναι μια από τις κινητήριες δυνάμεις της οικονομίας σε πολλές χώρες.
Κι εμείς στα Χανιά είμαστε στην πρωτοπορία, αφού ιδιαίτερα μαθήματα Γαλλικής γλώσσας γινόταν επί Κρητικής Πολιτείας.
Η διδασκαλία των ξένων γλωσσών έχει περάσει από πολλά στάδια στην Ελλάδα. Μέθοδοι, προσεγγίσεις, βιβλία και μέσα αλλάζουν ανά δεκαετία. Μπούσουλας όλων των εκπαιδευτικών της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης οφείλει να είναι, εδώ και 20 χρόνια, το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο για τις Γλώσσες. Στο σημερινό σημείωμα παρουσιάζω στοιχεία που αμφισβητούν την αναγκαιότητα εισαγωγής του μαθήματος των Αγγλικών στο Νηπιαγωγείο, έστω και πιλοτικά, όπως προτείνεται.
Η πρόταση Νόμου
«Εισάγεται πιλοτικά στο υποχρεωτικό πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου δράση για τη δημιουργική ενασχόληση των μαθητών με την αγγλική γλώσσα μέσω της οργάνωσης και υλοποίησης δραστηριοτήτων, κατά τη διάρκεια των οποίων οι μαθητές αλληλεπιδρούν με έναν εκπαιδευτικό κλάδου ΠΕ06 Αγγλικής Φιλολογίας παρουσία του Νηπιαγωγού.’
Το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο για τις Γλώσσες (Common European Framework of Reference for Languages) που τέθηκε σε εφαρμογή το 2001, έχει υιοθετήσει μια καινοτόμα παιδαγωγική προσέγγιση αυτή του αυτενεργού μαθητή/χρήστη της γλώσσας (action-oriented approach) ο οποίος δρα, ανακαλύπτει και αλληλεπιδρά ανάλογα με το χαρακτήρα και τα ενδιαφέροντα του. Πράγμα που την κάνει ανεφάρμοστη για πολύ μικρά παιδιά ή νήπια.
Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο για τις Γλώσσες
Το Πλαίσιο προβλέπει 2 σενάρια μάθησης ξένων γλωσσών στο εκπαιδευτικό σύστημα των Ευρωπαϊκών κρατών.
1ο σενάριο
Η μάθηση της 1ης ξένης γλώσσας αρχίζει στο Δημοτικό Σχολείο χωρίς να αναφέρει σε ποιο έτος. Η προφορική συμβουλή εισηγητών του Συμβουλίου της Ευρώπης που ίσχυε μέχρι το 2018 ήταν η έναρξη να γίνεται στην Γ’ Δημοτικού.
Η μερική αναμόρφωση (revision) του Πλαισίου τον Φεβρουάριο 2018 δεν προτείνει διαφορετική έναρξη, αλλά δίνει λίγες κατευθύνσεις-κριτήρια για μαθητές ηλικίας 7-10 ετών, χωρίς να υποστηρίζονται από εκτεταμένες έρευνες.
Η μάθηση της 2η ξένης γλώσσας αρχίζει στο Γυμνάσιο και συνεχίζεται στο Λύκειο. Προβλέπεται ότι δυνητικά θα μπορεί η 1η ξένη γλώσσα να χρησιμοποιηθεί για τη διδασκαλία άλλων μαθημάτων στο Λύκειο, όπως ήδη γίνεται σε κάποια ιδιωτικά σχολεία.
Στο Λύκειο θα μπορεί να εισαχθεί η διδασκαλία 3ης ξένης γλώσσας με την μέθοδο της αυτό-μόρφωσης.
2ο σενάριο
Η διαφορά αυτού του σεναρίου είναι στο περιεχόμενο της ύλης και στην διδακτική μεθοδολογία. Δηλαδή, έναρξη 1ης ξένης γλώσσα στο Δημοτικό, συνέχιση σε Γυμνάσιο-Λύκειο και έναρξη 2ης ξένης γλώσσας στο Γυμνάσιο, συνέχιση στο Λύκειο. Τυχόν 3η ξένη γλώσσα στο Λύκειο εισάγεται μόνο για επαγγελματικούς σκοπούς.
Τέλος, το Πλαίσιο δεν κάνει καμιά πρόβλεψη για μαθήματα ξένης γλώσσας σε νήπια.
Ευρήματα Γνωστικής Ψυχολογίας
Τα ευρήματα σχετικά με τη γνωστική ανάπτυξη των μικρών παιδιών δεν υποστηρίζουν τη μάθηση ξένης γλώσσας.
Συγκεκριμένα:
• Το πέρασμα από τη μια γλώσσα στην άλλη, από μια δραστηριότητα σε άλλη, επιβαρύνει τη συνολική χωρητικότητα της μνήμης εργασίας των νηπίων. Τα περισσότερα παιδιά αδυνατούν να κάνουν αυτή τη λειτουργία πριν την ηλικία των 7 ετών. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι στις μικρές ηλικίες τα παιδιά εστιάζουν στο έργο που έχουν να κάνουν, έτσι δεν μπορούν να κρατήσουν πληροφορίες στη βραχύχρονη μνήμη τους. Αυτό το πέρασμα αναπτύσσεται βαθμιαία έτσι τα 14χρόνα παιδιά να έχουν την διπλάσια ικανότητα από τα 8χρόνα (Barrouliet et al, 2009).
• Παιδιά ηλικίας 5-7 ετών προτιμούν τις οπτικές απεικονίσεις, με υστέρηση τόσο της χωρικής αντίληψης όσο και της λεκτικής (Hamilton et al. 2003).
• Η ικανότητα προσήλωσης βελτιώνεται μετά τα 7 έτη (Davidson et al., 2006).
• Δεκάδες έρευνες που αφορούν τις λειτουργίες υπό-συστημάτων της μνήμης γίνονται σε παιδιά 7 χρόνων και άνω, επειδή ακριβώς αυτά δεν έχουν αναπτυχθεί σε μικρότερα παιδιά. Για παράδειγμα η λεκτική μνήμη από 2 αντικείμενα στις ηλικίες 5-7 ετών πάει στα 4 στα 11χρόνα το ίδιο συμβαίνει και με την εικονοχωρική τους μνήμη.
Ο αντίλογος
Τα θετικά στοιχεία του μέτρου της πιλοτικής εισαγωγής (όχι διδασκαλίας) της Αγγλικής στο Νηπιαγωγείο είναι:
• Θα απασχοληθεί ένας μεγάλος αριθμός πτυχιούχων της Αγγλικής Φιλολογίας.
• Θα αξιοποιήσουμε κεφάλαια του ΕΣΠΑ για την χρηματοδότηση του πιλοτικού εγχειρήματος.
• Επειδή τα 6χρόνα έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά το συσχετισμό μιας εικόνας με το περιβάλλον της (Sluzenski et al., 2006) θα έχουν την ευκαιρία να ασκηθούν.
• Τα νήπια θα “βλέπουν” και μια άλλη δασκάλα.
Αν αναρωτιέστε γιατί στα θετικά στοιχεία δεν πρόσθεσα τη γνώση της Αγγλικής, είναι ότι η ύλη δεν διαφέρει σημαντικά από ό,τι κάνουν σήμερα στην Α και στην Β Δημοτικού.
Ερωτήματα
Κάθε πιλοτική εφαρμογή εμπεριέχει ρίσκα και πισωγυρίσματα.
Να προνοήσουμε λοιπόν απαντώντας σε μια σειρά ερωτήματα:
• Είναι φρόνιμο να εισάγουμε μια ξένη γλώσσα, ενώ τα νήπια μας μαθαίνουν ακόμη βασικά στοιχεία της μητρικής τους;
• Πώς θα αντιμετωπιστούν τα αλλοδαπά νήπια τα οποία θα βρεθούν να μαθαίνουν 3 γλώσσες;
• Γνωρίζουμε ότι η περίοδος επώασης της ξένης γλώσσας στις παραπάνω περιπτώσεις είναι μακρύτερη; (Harley et al.1990)
• Ενα ποσοστό νηπίων έχει ιδιαιτερότητες που είναι σε λανθάνουσα κατάσταση, μήπως η γνωστική υπερφόρτωση τα επιβαρύνει;
• Δεν είμαστε συνηθισμένοι στην Ελλάδα να υποστηρίζουμε κάθε αλλαγή που κάνουμε στην Παιδεία με αξιόπιστες έρευνες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση πώς βάσισαν οι εισηγήτριες της πρωτοβουλίας την πρότασή τους;
Τα βιβλία του “Μαθαίνω εύκολα”, “Θυμάμαι εύκολα”, “Γνωστική ανάπτυξη” διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία ΚΥΒΟΣ και LIBRAIRIE.
