Αγιος Αλέξιος «ο άνθρωπος του Θεού…»

(Μνήμης αντίδωρον Πελαγίας Κ.)

«… προπάντων λέγανε (οι στεριανοί) για βίους και για θάματα αγίων. Αυτοί οι άγιοι ήταν πλάσματα έξω απ’ τη χαρά του κόσμου…»
(Ηλίας Βενέζης, “Αιολική Γη”, σελ. 74, έκδ. 23η, Εστία, 1985)

ΕΙΝΑΙ μυστικοί οι δρόμοι που οδηγούν στο μεταφυσικό, το θεϊκό. Δεν ξέρεις πότε θα σου ανοιχτούν ή πότε θα κληθείς για συμπόρευση. Συνήθως μας φανερώνονται μέσα από τον πόνο. Ή με κάποια άλλη θεία επέμβαση.
ΣΗΜΕΡΑ, 17 Μαρτίου, μνήμη του Αγίου Αλεξίου: «του Ανθρώπου του Θεού», όπως είναι πιο γνωστός στη Χριστιανοσύνη. Και μνήμη της μάνας μου που μας άφησε πριν 20 χρόνια… Είναι αυτή που μου έμαθε, μέσα από ένα επικοθρησκευτικό λυρικό τραγούδι (κάτι σαν τον Ερωτόκριτο) για τον Αγιο Αλέξιο. Στη θύμησή της, μετά το “φευγιό” της, μια μεγάλη επιτοίχια εικόνα του Αγίου Αλεξίου κοσμεί την εκκλησία της Βάθης – Κιλκίς.
ΕΙΝΑΙ ο Αγιός “μου”. Τόσο γιατί ήταν αγαπητός στη μάνα, όσο και για τον θαυμαστό βίο του. Από τα μικράτα μου η μάνα μας, με την πεντακάθαρη κρυστάλλινη φωνή της, μας τραγουδούσε στροφές από το “τραγούδι” του Αγίου. Οπως το θυμόταν κι αυτή από την Πόντια μάνα της. Το τραγουδούσε στα καραμανλίδικα (1), σε μία γλώσσα ακατάληπτη για μένα. Όμως ανατρίχιαζα, «συμπάσχοντας» μαζί της για τα πάθη του Αγίου της. Το ανεβοκατέβασμα του τόνου της φωνής της μου έλεγε περισσότερα από τις λέξεις.
ΔΕΝ ήξερε γράμματα. Η προσφυγιά και οι ταλαιπωρίες, οι πολλοί θάνατοι δικών της, οι διώξεις και τα βάσανα ήταν τα… αναγνωστικά της. Θυμόταν μεγάλα αποσπάσματα από το μακρόσυρτο ποίημα/συναξάρι του Αγίου (250 στροφές) που η σύνθεσή του χανόταν στα βάθη των αιώνων. Μεταδιδόταν από στόμα σε στόμα, μια και οι Τούρκοι απαγόρευαν την ελληνική γλώσσα στον Πόντο, ιδιαίτερα μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων του Κεμάλ… Αργότερα ερευνώντας πολλές πηγές, βρήκα το ποίημα στη μεσαιωνική γαλλική γλώσσα (σε μελέτη του Gaston Paris), στην κοπτική και σε άλλες γλώσσες: με πολλές παραλλαγές και πάμπολλες μεταφράσεις.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ του Αγίου Αλεξίου ενέχει εκείνα τα αιώνια στοιχεία που συγκινούν πάντα τους ανθρώπους. Και που θα μπορούσαν να μυθιστοριοποιηθούν ή να θεατροποιηθούν. Περιληπτικά λέει:
«Ο Αλέξιος, ένας νέος Ρωμαίος ευγενής, στα μέσα του 4ου αιώνα μ. Χ., είναι γιος των (Χριστιανών) αρχόντων (Συγκλητικών) Ευφημιανού και Αγλαΐας. Στον αυτοκρατορικό θρόνο βρίσκονται οι Αρκάδιος και Ονώριος (380 μ.Χ.). Οι γονείς του Αλεξίου, πλούσιοι κι ευσεβείς Χριστιανοί, του δίδαξαν πως «η καλύτερη χρήση του πλούτου είναι να τον μοιράζεσαι με τους άλλους». Θεοσεβής από μικρός αναγκάζεται να νυμφευθεί μια νεαρή πανέμορφη Ρωμαία ευγενή. Όμως, τη νύχτα του γάμου, αισθανόμενος μέσα του να υπερτερεί το κάλεσμα του Θεού, εγκαταλείπει κρυφά γονείς και μνηστή, απαρνούμενος πλούτη, ευζωία και τιμές. Φεύγει για τους Aγίους Tόπους. Περιπλανιέται από πόλη σε πόλη, από τόπο σε τόπο, ευεργετώντας φτωχούς κι ανήμπορους. Ασκητεύει για 17 χρόνια στην Έδεσσα της Συρίας. Ταξιδεύοντας για Ταρσό, μια τρικυμία τον ρίχνει στις ιταλικές ακτές. Επιστρέφει στη Pώμη. Ζει ρακένδυτος για 17 χρόνια κάτω από τα σκαλοπάτια του αρχοντικού του, δεχόμενος την ελεημοσύνη των δικών του αλλά και τις λοιδορίες των άλλοτε υπηρετών του! Δεν αποκαλύπτεται σε κανένα. Ολοι τον θρηνούν ως νεκρό (2). Οταν έρχεται το τέλος του, ουράνια φωνή ειδοποιεί τις αρχές της πόλης για τον «Άνθρωπο του Θεού» που βρίσκεται κάτω από τη σκάλα του σπιτιού του άρχοντα Ευφημιανού. Τον επισκέπτονται ο Πάπας της Ρώμης (Μαρκιανός) κι ο αυτοκράτορας (Oνώριος). Μετά τον θάνατό του, από τις χειρόγραφες σημειώσεις που κρατούσε σφιχτά στα νεκρικά χέρια του, αποκαλύπτεται η ταυτότητά του. Ακολουθεί πένθος σε όλη την πόλη. Γίνονται πολλά θαύματα τη μέρα της κηδείας του…» Ετσι περνά στην ιστορία των Χριστιανικών Εκκλησιών (Ορθοδοξία-Καθολικισμός) ως «ο Ανθρωπος του Θεού»(2).
ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ για έναν “επαίτη”/Αγιο, πρότυπο περιφρόνησης του πλούτου και της ανθρώπινης ματαιοδοξίας. Ενας Αγιος πολύ δημοφιλής στους περασμένους αιώνες στους οποίους ο “κοσμικός” μοναχισμός αποτελούσε υψίστη αρετή και δοκιμασία της ψυχοσωματικής αντοχής, της εγκράτειας, της καρτερίας. Ο “πόθος Χριστού” υπερτερούσε οιουδήποτε άλλου πόθου. Σήμερα, η ζωή και το έργο του Αγίου “αναθιβάνονται” σε πολλά σημεία της Χριστιανοσύνης (3). Οι δε σχετικές μελέτες και τα λογοτεχνήματα (4) πληθαίνουν. Η μνήμη του (17/3) καθιερώθηκε να γιορτάζεται μόλις τον 17ο αι. μ. Χ. (14-3-14)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

– (1) Ετσι ονομάζει η Βιβλιογραφία (Karamanlidika) τα βιβλία που κυκλοφορούσαν στα χέρια των -τουρκόφωνων- Ελλήνων της Καραμανίας (Λυκαονία, Μεγάλη Φρυγία, Παμφυλία, Ισαυρία, Καπαδοκία και δυτική Κιλικία). Οι Ελληνες κάτοικοί τους, όπως και οι Πόντιοι, από τις αρχές του 20ου αιώνα που απαγορεύτηκε αυστηρά να μιλούν ελληνικά, κατάφεραν να διατηρήσουν Ορθοδοξία και Ελληνισμό μέσα από αυτά τα  βιβλία. Ετσι, συναξάρια αγίων, σχολικά εγχειρίδια, Καινή Διαθήκη, ευρωπαϊκή λογοτεχνία, τουρκικά αλφαβητάρια, μέθοδοι τουρκικής, φιλοσοφία, Κασσιανή, Γενοβέφα, Νασρεντίν Χότζα, Ψαλμοί, Ημερολόγια, Προσευχητάρια κ.λπ., κ.λπ., ήταν «γραμμένα στην τουρκική γλώσσα, τυπωμένα (όμως) με ελληνικούς χαρακτήρες που εξυπηρετούσαν τις θρησκευτικές και μορφωτικές ανάγκες των ορθοδόξων πληθυσμών της Μ.Ασίας». [Εκτενέστατη σχετική βιβλιογραφία, στο δίτομο έργο της Ευαγγελίας Μπαλτά, «Karamanlidika», έκδ. Centre d’ Etudes d’ Asie Mineure (=Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών), Αθήναι, 1987]
– (2) «Kάθε 17 Mαρτίου, μια προσευχή…» (από τον τόμο «Eικόνες της Kέρκυρας» του Παναγιώτη Λ. Bοκοτόπουλου, Mορφωτικό Iδρυμα Eθνικής Tραπέζης, 1990.
– (3) Στα Χανιά, στην Κίσαμο, στην ανεμοδαρμένη τοποθεσία “Κάστελλος” και στο εκκλησάκι του Αγίου Αλεξίου που δεσπόζει, η οικογένεια του αγαπητού Θανάση Δεικτάκη μάς θυμίζει κάθε χρόνο την επέτειο του Αγίου. Εκεί πρωτάκουσα το υπέροχο στιχηρό «Έρωτι δροσίζοντος σαρκός, έρωτας φλογίζοντας, εναποσβέσας Αλέξιε, θαλάμου θάλαμον, ευσεβώς ηλλάξω, ηδονής τε σώματος, την θείαν των Αγγέλων ομοίωσιν μεθ΄ων ικέτευε, δωρηθήναι ταις ψυχαίς ημών, την ειρήνη και το μέγα έλεος»
– Στον ναό/ μουσείο της Υπεραγίας Θεοτόκου της Aντιβουνιώτισσας στην Kέρκυρα υπάρχει η περίφημη εικόνα του Στεφάνου Tζανκαρόλα (τέλη 17ου μ.Χ. αι.), που απεικονίζει τις πτυχές της ζωής του Αγίου Αλεξίου, μέχρι την αγιοποίησή του.
– Στη Μονή Αγ. Λαύρας Καλαβρύτων βρίσκεται η Κάρα του Αγίου Αλεξίου.
– (4)Βιβλιογραφικές Πληροφορίες (στη γαλλική και άλλες γλώσσες): http://www.arlima.net/uz/vie_de_saint_alexis.html