…Ο θάνατός μου ίσως επιφέρει μεγαλυτέραν οφέλειαν από την ζωή μου
Είπαμε. Ουδέν κακόν αμιγές καλού. Έχει και τα καλά της, λοιπόν, η καραντίνα.
Oλημερίς στο σπίτι, βγαίνουμε με τις μάσκες να κρύβουν την ομορφιά μας, κυκλοφορούμε σε απόσταση βολής με το χαρτάκι ή το SMS στο κινητό, όχι πολλές μετακινήσεις μας λένε, όχι από νομό σε νομό, δεν μπορώ να πάω και στα πάτρια εδάφη στη Μυτιλήνη, μα δεν παραπονιέμαι. Εδώ στο Καστέλι και πιότερο στο Σφηνάρι δεν γίνονται αυτά αφόρητα.
Υπάρχουν δρόμοι ανοιχτοί και παραλίες ερημικές. Ο άνθρωποι στις πόλεις είναι που υποφέρουν. Μα, είπαμε, υπομονή, φάγαμε το ρίφι, στην ουρά θα μείνουμε;
Κουράγιο αδέρφια. Πού θα πάει; Θα γυρίσουν οι όμορφες μέρες με τις παρέες μας, τις ταβερνούλες μας, τα ωραία μας. Θα τον νικήσουμε και τούτον τον αόρατο εχθρό, εμπόλεμη κατάσταση βιώνουμε. Φτάνει να προσέχουμε. Όχι αλαζονείες. Εδώ, 200 χρόνια πριν, τα καταφέραμε, τώρα θα φοβηθούμε
Και γιορτάζουμε! Όλο τον χρόνο θα γιορτάζουμε την ηρωική επανάσταση των προγόνων μας Ελλήνων που μια φούχτα παλικάρια, μετά από 400 χρόνια στη σκλαβιά, κατάφεραν το ακατόρθωτο. Να πετάξουν τον Τουρκόσπορο πέρα, όξω από τα σύνορά μας.
Και διαβάζουμε, βλέπουμε στην τηλεόραση τα όσα, τα σπουδαιότερα απ’ όσα είχανε γίνει τα ηρωικά κι ευτυχώς, εύχομαι, ανεπανάληπτα εκείνα χρόνια.
Στην κλεισούρα μας, που λες, δεν πάμε δια τον φόβο των Ιουδαίων ούτε στην εκκλησία όλοι. Μηδέ στους Χαιρετισμούς τους τέταρτους πριν δέκα περίπου μέρες πήγαμε. Από την Μητρόπολη Αθηνών τους παρακολουθήσαμε μερικοί,τηλεοπτικά. Κι ο γεροντάκος μα κοτσονάτος ιερέας, είπε λίγα μεστά λόγια και πως στις δέκα του Απρίλη, γιορτάζουμε την μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του 5ου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως. Το άγαλμά του βρίσκεται μπροστά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Έμαθα, λοιπόν, και τα μοιράζομαι μαζί σας, ότι γεννήθηκε στη Δημητσάνα Αρκαδίας το 1746 από φτωχούς γονείς, πατέρα βοσκό, και είχε μια πολυκύμαντη ζωή.
Το κοσμικό του όνομα ήταν Γεώργιος Αγγελόπουλος και από την παιδική του ηλικία είχε σχέση με τη Μονή Φιλοσόφου, κοντά στο χωριό του τη Δημητσάνα κι έτσι ενισχύθηκε ο έμφυτος ασκητισμός του. Σύντομα αποσύρθηκε στο Μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου στις Στροφάδες, έγινε μοναχός και πήρε το όνομα Γρηγόριος.
Στη συνέχεια σπούδασε θεολογία και φιλοσοφία στην Πατμιάδα Σχολή και πήγε στη Σμύρνη μετά από πρόσκληση του Μητροπολίτη Προκόπιου όπου και χειροτονήθηκε σε διάκο και γρήγορα σε ιερέα και πρωτοσύγκελο.
Το 1785 σε ηλικία 39 ετών χειροτονήθηκε Επίσκοπος Σμύρνης με πλούσια δράση και έγινε ευρύτερα γνωστός.
Μετά από δώδεκα χρόνια, όταν παραιτήθηκε λόγω γήρατος ο Πατριάρχης Γεράσιμος Γ΄ εκλέξανε νέο Πατριάρχη τον Μητροπολίτη Γρηγόριο που ανέλαβε στις 9 Μαΐου 1797 ως Γρηγόριος Ε΄.
Την εποχή εκείνη ο Ρήγας Φεραίος άρχισε να καλλιεργεί επαναστατικές δράσεις και ζήτησε την αρωγή του, πλην όμως, ο Πατριάρχης με φρόνηση αντιμετώπιζε την κατάσταση και φρόντισε για την ανόρθωση της Εκκλησίας και της Χριστιανικής κοινωνίας. Ασχολήθηκε με την παιδεία, ίδρυσε σχολεία και το πατριαρχικό τυπογραφείο από το οποίο εκδοθήκανε σημαντικά βιβλία. Βέβαια, από τότε που ήτανε διάκος είχε κάποια μυστική επικοινωνία με όσους συζητούσανε για την εκκολαπτόμενη επανάσταση.
Την περίοδο αυτή η ιδέα της επαναστάσεως φούντωνε με την έντονη δραστηριότητα του Ρήγα Φεραίου, τον οποίο και σκοτώσανε οι Τούρκοι για να καταστείλουν τα σχέδια των Ελλήνων.
Πολλά γίνανε αυτή την περίοδο, που είχανε σαν αποτέλεσμα να εξαναγκαστεί από τους Τούρκους ο Πατριάρχης σε παραίτηση και εξορίστηκε σε διάφορα μέρη, καταλήγοντας στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους.
Ηρέμησαν κάπως τα πράγματα και έτσι το 1806 επανεκλέγετε Πατριάρχης ο Γρηγόριος Ε΄ που έγινε δεκτός με λαϊκό ενθουσιασμό. Όμως και τούτη τη φορά σύννεφα καλύψανε την πατριαρχία του. Είναι δύσκολο να αναφέρω σε ένα άρθρο τα όσα συνέβηκαν τότε, εκείνο όμως που έχει σημασία είναι ότι εξαναγκάστηκε και πάλι σε παραίτηση από τον Σουλτάνο κι εξορίστηκε στη Μονή Μεταμόρφωσης στην Πρίγκηπο κι από κει πήγε πάλι στο Άγιο Όρος, ενώ Πατριάρχης ανέλαβε ο Καλλίνικος Ε΄.
Μετά οχτώ χρόνια παραιτήθηκε ο Καλλίνικος και εκλέχτηκε για τρίτη φορά ο Γρηγόριος Ε΄ Πατριάρχης στην Κωνσταντινούπολη. Κατά την πατριαρχία του αυτή εκδηλώθηκε σταδιακά η επανάσταση, με την έντονη δραστηριότητα και ισχυροποίηση της Φιλικής Εταιρείας με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη από του πρωτεργάτες, για την οποία πολλά προσέφερε ο Πατριάρχης αλλά με πολύ μυστικότητα.
Η όλη εξέλιξη των γεγονότων ερέθισε τους Τούρκους και βλέπουμε τον Πατριάρχη να εξαναγκάζεται κάτω από την έντονη πίεση του Σουλτάνου να υπογράφει αφορισμούς εναντίον Ιεραρχών και ομάδων Χριστιανών. Βέβαια οι αφορισμοί αυτοί δεν ίσχυαν γιατί ήταν υπό πίεση υπογεγραμμένοι, αλλά το έκανε ο Πατριάρχης για να μην διατάξει ο Τούρκος γενική σφαγή των Ελλήνων της Πόλης.
Ο κλοιός γύρω από τον Πατριάρχη έσφιγγε, πολλοί του προτείνανε τον τρόπο να φύγει κρυφά από την έδρα του αλλά δεν το δέχτηκε.
Μετά την εκδήλωση της επανάστασης από τον Υψηλάντη στη Βλαχία άρχισαν μαζικές διώξεις κατά των χριστιανών της Κωνσταντινούπολης, με σφαγές και φυλακίσεις. Μεταξύ των άλλων φυλακίστηκαν ή εκτελέστηκαν πολλοί επίσκοποι και κληρικοί.
Εν τω μεταξύ, ο Σουλτάνος, υπό την πίεση ακραίων μουσουλμανικών διαδηλώσεων κατά των Ελλήνων, ζήτησε από τον Σεϊχουλισλάμη Χατζή Χαλίλ να εκδώσει διαταγή (φετφά) για γενική σφαγή των Ελλήνων της Κωνσταντινουπόλεως.
Ο Χατζή Χαλίλ, ύστερα από διαβουλεύσεις με τον Πατριάρχη Γρηγόριο, ο οποίος του ξεκαθάρισε πως ο ίδιος και το Γένος ήταν αμέτοχοι στην επανάσταση, και βασιζόμενος σε ένα εδάφιο του Κορανίου, αρνήθηκε να εκδώσει τη φετφά του Σουλτάνου, ο οποίος εξοργισμένος, τον τιμώρησε με θάνατο και θεώρησε υπεύθυνο και τον Γρηγόριο Ε’ .
Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο ανιψιός του Πατριάρχη, ο Γρηγόριος Ε΄ απέρριψε προτάσεις υπαλλήλων ξένων πρεσβειών να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη λέγοντας:
“Μη με προτρέπετε εις φυγήν, μάχαιρα θα διέλθη τας ρύμας της Κωνσταντινουπόλεως και των λοιπών πόλεων των χριστιανικών επαρχιών. Υμείς επιθυμείτε, εγώ μετημφιεσμένος να καταφύγω…ουχί! Εγώ δια τούτω είμαι πατριάρχης, όπως σώσω το έθνος μου…Ο θάνατός μου ίσως επιφέρει μεγαλυτέραν οφέλειαν από την ζωή μου…Ναι, ας μη γίνω χλεύασμα των ζώντων. Δε θα ανεχτώ ώστε εις τα οδούς της Οδησσού, της Κέρκυρας και της Αγκώνος, διερχόμενον εν μέσω των αγύιων, να με δακτυλοδεικτούσι λέγοντες, Ιδού έρχεται ο φονεύς πατριάρχης”.
Έτσι, μετά τη λειτουργία του Πάσχα στις 10 Απριλίου του 1821, ο Γρηγόριος συνελήφθη, κηρύχθηκε έκπτωτος και φυλακίστηκε. Το απόγευμα της ίδιας μέρας απαγχονίστηκε στην κεντρική πύλη του Πατριαρχείου, όπου παρέμεινε κρεμασμένος για τρεις ημέρες, εξευτελιζόμενος από τον όχλο.
Κατόπιν, μια ομάδα τριών Εβραίων αγόρασαν το πτώμα του, το περιέφεραν στους δρόμους και το έριξαν στον Κεράτιο κόλπο. .
Ένας Κεφαλλονίτης πλοίαρχος, ο Νικόλαος Σκλάβος, βρήκε το σκήνωμα και το μετέφερε στην Οδησσό της Ουκρανίας όπου και ετάφη στον ελληνικό ναό της Αγίας Τριάδος. Το σκήνωμα του Πατριάρχη Γρηγορίου μεταφέρθηκε τιμητικά στην Αθήνα, 50 χρόνια αργότερα και από τότε φυλάσσεται σε μαρμάρινη λάρνακα στο Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών.
Η κεντρική πύλη του Πατριαρχείου, όπου απαγχονίστηκε ο Γρηγόριος Ε΄, παραμένει κλειστή και σφραγισμένη μέχρι και σήμερα, σε ένδειξη τιμής. Στο Πατριαρχείο από τότε μπαίνουν από τις πλαϊνές πύλες.
