Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι AJUGA reptans (Αγιούγκα η έρπουσα). Ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών. Στο γένος αυτό ανήκουν 50 είδη των εύκρατων περιοχών, από τα οποία μερικά υπάρχουν και στην Ελλάδα.
Φύεται σε όλη την Ευρώπη. Τη συναντούμε σε ελώδη λιβάδια, δάση, σκιαζόμενα και υγρά μέρη. Πολύ κοινό φυτό. Αναπτύσσεται σε πλήρη σκιά ή στο άπλετο φως χωρίς πρόβλημα. Προτιμά υγρά εδάφη αλλά ανέχεται και την ξηρασία.
Τα είδη που υπάρχουν και στην Ελλάδα είναι κυρίως η Αγιούγκα η έρπουσα, η Αγιούγκα η γεβενένσιος (φύεται κυρίως σε Μακεδονία και Θεσσαλία) η Αγιούγκα η ανατολική ( που φυτρώνει σε Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο και Επτάνησα) , και η Αγιούγκα η ίβη. Μια ποικιλία της, η ψευτοΐβη, με άνθη κίτρινα, είναι γνωστή και ως λιβανόχορτο. Σπάνιο είδος είναι η Αγιούγκα η λαξμάννειος, που φυτρώνει μόνο στη Βόρεια Ελλάδα, με άνθη κίτρινα με κόκκινες ραβδώσεις.Είναι ποώδες, πολυετές φυτό με στόλονες που ριζοβολούν. Το στέλεχος είναι σχεδόν τετράγωνο, τριχωτό. Φτάνει σε ύψος τα 10 έως 35 εκατοστά.
Έχει σκούρα πράσινα φύλλα αντίθετα με μωβ ανταύγειες. Το μέγεθός τους συνήθως φτάνει τα 5 έως 8 εκατοστά αλλά την άνοιξη μπορούν να φτάσουν σε μήκος τα 15 εκατοστά. Τα φύλλα τους είναι απλά ή παρουσιάζουν σχισμές. Άνθη μικρά διαταγμένα σε μασχαλιαίο στάχυ. Τα άνθη έχουν χρώμα γαλάζιο, κοκκινωπό, κίτρινο και σπάνια λευκό. Είναι ερμαφρόδιτα (έχει τόσο αρσενικά όσο και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από τις μέλισσες και τα έντομα. Τα άνθη είναι σχεδόν άοσμα. Τα φύλλα του φυτού είναι βρώσιμα.
Ιστορικά στοιχεία:
Βότανο γνωστό εδώ και εκατονταετίες. Τον 17ο αιώνα το Αγιούγκα ήταν ένα από τα αγαπημένα βότανα του διάσημου βοτανολόγου Νίκολας Κούλπεπερ, που το επαινούσε ιδιαίτερα. Αναφέρει χαρακτηριστικά« Οι ιδιότητές του το κάνουν αγαπητό βότανο. Τόσο με την μορφή σιροπιού για εσωτερική χρήση όσο και με την μορφή αλοιφής για εξωτερική χρήση, πρέπει πάντα να το έχουμε δίπλα μας. Το αφέψημα από τα φύλλα και τα άνθη βοηθά σε εσωτερικά τραύματα, στην απορρόφηση μελανιών που προκλήθηκαν από πτώση και είναι πολύ αποτελεσματικό σε τρυπήματα στο σώμα ή το έντερο. Βοηθά όσους πίνουν πολύ και έχουν προβλήματα στο συκώτι. Είναι υπέροχο στη θεραπεία ελκών, στην αντιμετώπιση γάγγραινας και συριγγίων. Σε περιπτώσεις καταγμάτων η εσωτερική ή εξωτερική χρήση του βοτάνου είναι θετική ».
Μία από τις ονομασίες του βοτάνου είναι το «βότανο του ξυλουργού» λόγω της ικανότητάς του να ανακόπτει την αιμορραγία.
Το βότανο έχει χρησιμοποιηθεί στην παραδοσιακή αυστριακή ιατρική ως έγχυμα για την θεραπεία διαταραχών που σχετίζονται με την αναπνευστική οδό.
Είναι από τα πρώτα βότανα που έχουν εφαρμοστεί στην ομοιοπαθητική. Χρησιμοποιήθηκε ως φάρμακο για τον λαιμό, σε ερεθισμούς στόματος και λάρυγγα, ρευματισμούς και έλκη στόματος.
Στην Κρήτη το βότανο το ονόμαζαν «Βλοητόχορτο τση μύτης». Η ονομασία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι οι χωρικοί το χρησιμοποιούσαν στη λαϊκή ιατρική στη θεραπεία του βλοητού τση μύτης (βαριά μόλυνση της μύτης, εμφανιζόμενη περιοδικώς επί ορισμένων ατόμων ασχέτως ηλικίας). Κοπάνιζαν το Βλοητόχορτο στο πετροχάβανο (γουδί μαρμάρινο) και ρουφούσαν τον χυμό από τη μύτη. Επίσης «το ξέτρεχαν (μάζευαν) οι μαμήδες για να αξιοποιήσουν τις αιμοστατικές του ιδιότητες και θεωρούσαν ότι γρηγορότερα δρούσε το φρέσκο βότανο από το αποξηραμένο.
Συστατικά-χαρακτήρας:
Το βότανο περιέχει πολυφαινόλες, φλαβονοειδή, και πολυφαινολκαρβοξιλικά οξέα. Περιέχει ακόμη τανίνη.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Το φυτό ανθίζει από τον Μάιο μέχρι τον Ιούλιο. Οι σπόροι ωριμάζουν από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται οι ανθισμένες κορυφές και τα φύλλα. Συλλέγονται από τον Μάιο μέχρι τον Ιούνιο και αποξηραίνονται. Το βότανο χρησιμοποιείται και φρέσκο αμέσως μετά την συλλογή του για την παρασκευή αλοιφών.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Είναι αρωματικό και στυπτικό βότανο. Έχει αντιφλεγμονώδη, και αντισηπτική δράση.
Έχει μακρά ιστορία χρήσης ως βότανο κατάλληλο για θεραπεία τραυμάτων. Σήμερα χρησιμοποιείται ελάχιστα. Εξακολουθεί όμως να θεωρείται χρήσιμο για το σταμάτημα αιμορραγιών, την θεραπεία του βήχα και σε προβλήματα αιμόπτυσης.
Το βότανο περιέχει ουσία που δρα όπως η δακτυλίτιδα, (η οποία συνήθως βρίσκεται στα φυτά Digiralis τα οποία είναι χρήσιμα σε καρδιακά προβλήματα) και θεωρείται τονωτικό για την καρδιά.
Επίσης θεωρείται ότι δρα θετικά σε προβλήματα αλκοολισμού.
Ένα ομοιοπαθητικό φάρμακο παρασκευάζεται από ολόκληρο το φυτό και χρησιμοποιείται εναντίον ερεθισμών του λαιμού και ιδιαίτερα για θεραπεία ελκών στόματος.
Σήμερα το βότανο δεν χρησιμοποιείται στη βοτανοθεραπευτική. Περισσότερο ενδιαφέρουν οι τοξικές του ιδιότητες που προστατεύουν το φυτό από τα έντομα. Η ανακάλυψη ότι οι κάμπιες της λευκής μύγας μόλις φάνε την Αγιούγκα πεθαίνουν, έχει προκαλέσει την έρευνα για να διαπιστωθεί αν το φυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως φυσικό όπλο ενάντια στα έντομα.
Παρασκευή και δοσολογία:
Τα άνθη παρασκευάζονται ως έγχυμα. Σε ένα λίτρο βραστό νερό προσθέτουμε 30 έως 80 γραμμάρια ανθέων και το αφήνουμε σκεπασμένο να σταθεί. Πίνουμε ένα φλιτζάνι πρωί και βράδυ. Για εξωτερική χρήση η αναλογία είναι 50 έως 100 γραμμάρια για ένα λίτρο νερό.
Προφυλάξεις:
Δεν αναφέρονται. Τηρούμε τη συνιστώμενη δοσολογία.
Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr
