Το δεύτερο δεκαήμερο του περασμένου Δεκεμβρίου ο Ορειβατικός Σύλλογος Χανίων πρόσφερε στα Χανιά μια μοναδική έκθεση φωτογραφίας με υπέροχες απεικονίσεις από τελείως άγνωστα, μα και απάτητα, σημεία του φαραγγιού Σαμαριάς.
Οταν δεκαετίες πριν διαβαίναμε αυτό το ξακουστό φαράγγι, είχαμε επισημάνει αρκετά σημεία όπου υπολογίζαμε ότι δεν έχει πατήσει ανθρώπινο πόδι, αλλά δεν είχαμε τα τεχνικά εφόδια, ίσως και τις αναρριχητικές ικανότητες των σημερινών νέων. Αυτοί μας πρόσφεραν αυτή τη γνώση, χαρά και θαυμασμό στην έκθεση καθώς και στο καταπληκτικό ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε. Φαραγγούλια, καταρράκτες, λιμνούλες, λαγούμια, χαλασέδες, σπηλιά, ένας θησαυρός της σφακιανής φύσης προσιτός, ευτυχώς μόνο σε λίγους.
Ομοια σημεία οπωσδήποτε υπάρχουν και στα άλλα κακοτράχαλα φαράγγια, όπως αυτά των Δωμάτων και Τρυπητής. Αλλά και σ’ αυτό το Σαμαριανό οι μεγάλες εκπλήξεις και ανεξερεύνητες πτυχές του υπάρχουν ακόμη, αλλά μέσα στη γη του. Είναι μεγάλο κρίμα που μέχρι σήμερο δεν έχει συνεχιστεί η ανασκαφή που άρχισε σαν σωστική πριν από πολλά χρόνια στην περιοχή Αγίου Νικολάου. Η αποκάλυψη του αρχαίου μαντείου, που πιθανότητα βρισκόταν εκεί, θα πρόσθετε ακόμη ένα αφάνταστα μεγάλο ενδιαφέρον για το φαράγγι. Οπως και σε άλλα σημεία όπου έχουν βρεθεί ίχνη αρχαίας ζωής. Το μεγάλο όμως μυστήριο βρίσκεται στα γκρεμνά της Χώρας όπως ονομάζεται το σημείο εκείνο που υπάρχουν κάποια ερείπια και κανείς μέχρι σήμερο δεν έχει ενδιαφερθεί σοβαρά.
Χώρα συνήθως ονοματίζεται κάποιος τόπος με πρωτεύοντα ρόλο στην περιοχή όπως έτσι ονομάζονται οι πρωτεύουσες των περισσότερων νησιών του Αιγαίου. Πιθανότατα στη χώρα της Σαμαριάς είχε καταφύγει επί Ενετοκρατίας η οικογένεια Σκορδύλη μετά το περιστατικό της Χρυσομαλλούσας, που δεν είναι θρύλος, αλλά ιστορία και για το οποίο έχω γράψει πολλές φορές σε διάφορα έντυπα. Ο Δήμος Σφακίων ή κάποιος χορηγός, ίσως από τα τουριστικά καταλύμματα της επαρχίας, μπορούν να βοηθήσουν ώστε η Αρχαιολογική Υπηρεσία να προχωρήσει σε έρευνα. Η δαπάνη δεν θα είναι σοβαρή. Με τη Χώρα Σαμαριάς ασχολήθηκε αρχικά ο Αγγλος περιηγητής Robert Pashley που έγραψε στο βιβλίο του “Ταξίδια στην Κρήτη” (1833):
«Οι Σαμαριώτες πιστεύουν πως η αρχαία θέση που βρίσκεται πάνω από τη Σαμαριά ήταν το τελευταίο καταφύγιο των αρχαίων Ελλήνων. Ενας από αυτούς προσφέρεται να με οδηγήσει. Αφού, λοιπόν, ξεκουράστηκε λίγο στη σκιά ενός βράχου, ξεκίνησα. Πρώτα ακολούθησα τον δρόμο που ελίσσεται στο παρακείμενο βουνό, νοτιοδυτικά του χωριού, το οποίο είναι πυκνό σε πεύκα και κυπαρίσσια. Κατόπιν άρχισα την ανάβαση του ψηλού και απόκρημνου βουνού, όπου, σύμφωνα με όσα λένε, βρίσκονται τα αρχαία κατάλοιπα. Υπάρχει ακόμα πολύ χιόνι στα γειτονικά βουνά.
Η απότομη και κουραστική ανάβαση μιας ώρας μας φέρνει στην υποτιθέμενη θέση της αρχαίας πόλης. Τα υπάρχοντα ερείπια είναι υπολείμματα τοίχων κατασκευασμένων από ακανονίστου σχήματος πέτρες. Οι περισσότερες είναι μικρές και συνδεδεμένες με κονίαμα. Στα σημεία που σώζονται καλύτερα τα κατάλοιπα έχουν ύψος πέντε ή έξι πόδια και καλύπτουν αρκετή απόσταση κατά μήκος του βουνού.
Πάνω ακριβώς από τον τοίχο βλέπουμε τα κατάλοιπα δύο τετράγωνων δωματίων, το καθένα μήκους δέκα βημάτων. Ο διαχωριστικός τοίχος σώζεται σε ύψος τριών ποδιών, ενώ ο δυτικός, που έχει ενσωματωθεί στο βουνό, φτάνει το ύψος των δέκα ποδών.
Εκατό σχεδόν βήματα πάνω από τα ισχνά αυτά κατάλοιπα, βλέπουμε κάτι που μοιάζει με δεξαμενή μολονότι το εσωτερικό του δεν έχει καλυφθεί με ασβεστοκονίαμα. Το μήκος του είναι οκτώ βήματα και το πλάτος του τριάμισι. Εχει γεμίσει με πέτρες και έτσι το βάθος του τώρα είναι μόνο πέντε ή έξι πόδια».
