» Εκατοντάδες πολίτες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα ξενάγησης στο μνημείο που παραμένει σε εγκατάλειψη
Τις φωνές τους με όσους εδώ και χρόνια ζητούν «να διασωθεί, να συντηρηθεί και να αναδειχθεί το Ιτζεδίν ως μνημείο του τόπου μας» ένωσαν εκατοντάδες Χανιώτες και επισκέπτες του τόπου που ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του “Κέντρου Κρητικής Λογοτεχνίας” βρέθηκαν το μεσημέρι της Κυριακής στο ιστορικό κάστρο μπροστά στην είσοδο του κόλπου της Σούδας.
Oσοι περιηγήθηκαν στον χώρο εντυπωσιάστηκαν από τα ιστορικά στοιχεία, τις περιγραφές για τη ζωή των κρατουμένων, τα πολιτικά πρόσωπα που κρατήθηκαν, τη χρήση του κάστρου από το 1874 όταν και ολοκληρώθηκε η κατασκευή του μέχρι και σήμερα.
Η επίσκεψη έγινε με μεγάλη προσοχή και με τους διοργανωτές συνεχώς να καλούν τον κόσμο να μην πηγαίνει στα σημεία όπου υπάρχουν απαγορευτικές ταινίες καθώς ο κίνδυνος κατάρρευσης τμημάτων του κάστρου ήταν κάτι παραπάνω από πιθανός.
ΔΥΝΑΤΗ Η ΦΩΝΗ ΜΑΣ
«Αισθάνομαι ότι η φωνή μας γίνεται πιο δυνατή με την παρουσία τόσου κόσμου» δήλωσε η κ. Ειρήνη Καλαϊτζάκη, εκπαιδευτικός που χρόνια τώρα ασχολείται με την ιστορία και με την προσπάθεια διάσωσης του μνημείου.
Η ξενάγηση ξεκίνησε από τον εξωτερικό χώρο, όπου βρίσκονταν τζαμί εκεί που είναι τώρα η εκκλησία της Παναγίας και οθωμανική κρήνη. «Το Ιτζεδίν πατάει σε τρεις αιώνες. Κτίσθηκε από τους Οθωμανούς ως κάστρο για τον έλεγχο της εισόδου του κόλπου, από το Ελ. Βενιζέλο αποφασίσθηκε να μετατραπεί σε κεντρικό σωφρονιστήριο της Κρήτης , υψώθηκε ο όροφος και έγινε το “Κεντρικό Σωφρονιστήριο Κρήτης” . Μετά μπήκε η Κρητική Πολιτοφυλακή, οι μεγάλες δυνάμεις, λειτούργησε ως φυλακή μέχρι το 1971. Στη συνέχεια το πήρε το Πολεμικό Ναυτικό που δυστυχώς θέλοντας να το εκμεταλλευτεί για λόγους αποθηκευτικούς έκανε πολλές ζημιές» είπε η κ. Καλαϊτζάκη, που έδωσε και δύο ιδιαίτερα ιστορικά αρχεία:
• Όταν χρησιμοποιήθηκε η Σπιναλόγκα ως τόπος εξορίας για τους λεπρούς οι πρώτοι φύλακες τους ήταν ποινικοί από το Ιτζεδίν!
• Η φυλακή ήταν από τα πρώτα κτήρια που ηλεκτροδοτήθηκαν από το Νερόμυλο των Καλυβών το 1928.
«Πρέπει να επισημάνουμε ότι το Ιτζεδίν είναι ιδιοκτησία της ΕΤΑΔ (Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου) ένα παράρτημα του Υπερταμείου που θέλει ανταλλάγματα για τη χρήση του. Αν π.χ. το ενοικιάσει στο Δήμο Χανίων ή αν το αξιοποιήσει θέλει να τους δίνουν ένα μέρος των εσόδων του» ενημέρωσε η εκπαιδευτικός.
Μια καλύτερη γνωριμία την οθωμανική περίοδο του Ιτζεδίν έδωσε ο κ.
Γιώργος Λιμαντζάκης, τουρκολόγος-διεθνολόγος. Υπογράμμισε ότι πήρε το όνομα από τον Γιουσούφ Ιτζεντιν Εφεντη, τον πρωτότοκο γιο του σουλτάνου Αβδουλ Αζίζ, αναφέρθηκε στη χρήση των πυροβόλων για το βομβαρδισμό του Βάμου το 1897 κα. Ακολούθως ο ιστορικός ερευνητής κ. Μανώλης Μανούσακας συμπλήρωσε πως για την κατασκευή του το πιθανότερο αξιοποιήθηκαν Αυστριακοί μηχανικοί και η μετατροπή σε φυλακή έγινε με σχέδια του μηχανικού Σαλίβερου και κτίσθηκε με μηχανικό τον Αντώνη Μουντάκη. Χρησιμοποιήθηκε πέτρα από το Ακρωτήρι και «παρότι το υλικό δεν ήταν πρώτης ποιότητας, οι μάστορες ήταν τόσο καλοί που το Ιτζεδίν κρατάει ακόμα παρά του ότι είναι χρόνια εγκαταλελειμμένο».
Στη συνέχεια παρατήρησε πως ο Βενιζέλος που «πρωτοστάτησε για τη μετατροπή του σε φυλακή δεν φανταζόταν πως λόγω της αντιπαράθεσης με τον τότε Αρχιεπίσκοπο Ευμένιο θα δικάζονταν και θα καταδικάζονταν σε φυλάκιση μιας εβδομάδας». Παράλληλα στους επισκέπτες επιδείχθηκαν φωτοτυπίες φωτογραφιών από την εικόνα του Ιτζεδίν στα τέλη του 19ου, αρχές 20ου αιώνα.
ΣΤΟ ΘΟΛΟ
Ακολούθησε η επίσκεψη στους “θόλους”, θάλαμοι στο βόρειο τμήμα των φυλακών όπου έμπαιναν οι τιμωρημένοι τα πρώτα χρόνια της φυλακής. Οι συνθήκες κράτησης ήταν άθλιες, τα κελιά μικρά ώστε οι κρατούμενοι να μην μπορούν να ξαπλώνουν αλλά να μένουν δεμένοι με μεταλλικές μπάλες και αλυσίδες. Η κ. Καλαϊτζάκη έδειξε σημειώσεις πάνω στους τοίχους από Άγγλους ναυτικούς και άλλους κρατούμενους, ενώ στους ίδιους χώρους κρατήθηκαν και Ιταλοί στρατιωτικοί που είχαν αιχμαλωτιστεί τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο στην προσπάθεια τους να επιτεθούν με “ανθρωποτορπίλες” στα βρετανικά πολεμικά σκάφη μέσα στον κόλπο της Σούδας.
ΣΤΟΝ ΑΡΑΠΗ
Ακολούθησε η επίσκεψη στον λεγόμενο “Αράπη” στη βορειοδυτική πλευρά της αυλής. Μια τρύπα στο έδαφος που καλυπτόταν από καταπακτή. «Ήταν μια τρύπα βάθους 7 μέτρων όπου κατέβαζαν με ανεμόσκαλα τον κρατούμενο τιμωρώντας τον εκεί. Η έλλειψη οξυγόνου και φωτός, είχε ως αποτέλεσμα οι κρατούμενοι να παθαίνουν φυματίωση και να έχουν σοβαρά θέματα όρασης. Για αυτό ειδικά οι πολιτικοί κρατούμενοι στον μεσοπόλεμο ζητούσαν με απεργίες και διαμαρτυρίες να καταργηθεί ο “Αράπης” και ο “Θόλος”. Σύμφωνα με τον ερευνητή κ. Μανούσακα την περίοδο του Εμφυλίου εκτελέσθηκαν στο Ιτζεδίν 7 κρατούμενοι, άνδρες του “Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας”, ενώ οι εκτελέσεις ποινικών συνεχίσθηκαν μέχρι τα τελευταία χρόνια πριν κλείσει η φυλακή.
Ακολούθησε η επίσκεψη στους θαλάμους της φυλακής όπου κρατούνταν οι περισσότεροι κρατούμενοι. Οι επισκέπτες είδαν ότι απόμεινε από το διοικητήριο που κατέρρευσε πριν από μερικά χρόνια και περιηγήθηκαν τους δύο θαλάμους που χρησιμοποιήθηκαν για τα γυρίσματα της ταινίας “Τελευταίο Σημείωμα” του Παντελή Βούλγαρη.
Έπειτα οι επισκέπτες είδαν στο δυτικό τμήμα του στρατοπέδου τα κελιά που χρησιμοποιούνταν για τους μελλοθανάτους και βρέθηκαν στην ετοιμόρροπη εκκλησία του Αγίου Ελευθερίου που μετά από σεισμό το 2018 δεν χρησιμοποιείται και άγνωστοι έκλεψαν πρόσφατα την καμπάνα και τα καντήλια!
ΠΡΟΣΩΠΑ
Από τους ξεναγούς έγινε αναφορά στα πολιτικά πρόσωπα που κρατήθηκαν στις φυλακές. Από τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1903 κρατούμενος για 7 ημέρες, τους αντιβενιζελικούς – φιλοφασιλικούς Σπύρο Μερκούρη και Ιωάννη Μουντζουρίδη την περίοδο του εθνικού διχασμού, τον δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο που είχε στείλει πολύ κόσμο τη φυλακή στην οποία μετέπειτα φυλακίσθηκε και ο ίδιος, τον καπετάνιο του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη, τον αντιστασιακό Μανώλη Γλέζο κα.
Στην ξενάγηση έγινε αναφορά στα βιβλία και στα άρθρα του αείμνηστου αγωνιστή Λευτέρη Ηλιάκη και άλλων πολιτικών κρατούμενων και από τα οποία αποκαλύπτονταν πως μέσα στη φυλακή με πρωτοβουλία των πολιτικών κρατούμενων γίνονταν μαθήματα ανάγνωσης και γραφής αλλά και φιλοσοφίας, γεωπονικής, μηχανικής, δημοσιογραφίας κα.
Για το Ιτζεδίν μιλάει σε ντοκιμαντέρ που γύρισε η Κωνσταντίνα Βούλγαρη, κόρη του Παντελή Βούλγαρη, και θα προβληθεί σύντομα, ο Χανιώτης καθηγητής Πανεπιστημίου Ευτύχης Μπιτσάκης που φυλακίσθηκε στη φυλακή, ενώ θα υπάρχουν και μαρτυρίες των Λ. Ηλιάκη και Β. Βολουδάκη.
Το “παρών” στη χθεσινή επίσκεψη έδωσαν ο περιφ. Σύμβουλος και υποψήφιος με τη “Λαϊκή Συσπείρωση” Α. Μαρινάκης, ο υποψήφιος δήμαρχος Χανίων κ. Χ. Λουτσέτης, ο δημ. σύμβουλος Ν. Βουρλάκης, η πρώην γ.γ. του Υπουργείου Πολιτισμού κα Μ. Βλαζάκη, ο πρώην δήμαρχος Σούδας κ. Γ. Περάκης κ.α.
Η προσπάθεια να βρεθεί η… ΕΤΑΔ!
Στην προσπάθεια που έκανε προκειμένου να επικοινωνήσει με την ΕΤΑΔ στο οποίο έχει περάσει η ιδιοκτησία του χώρου αναφέρθηκε ο εκπαιδευτικός κ. Κώστας Μουτζούρης. Στα συνεχή τηλέφωνα στην Αθήνα χωρίς κανένα αντίκρισμα, στην έγκριση που δόθηκε τελικά μέσω άλλων φορέων όπως η Εφορία Νεοτέρων Μνημείων. «Δεκαπέντε ημέρες προσπαθούσαμε να πάρουμε άδεια! Έγινε η ένταξη στο “Υπερταμείο” καλώς ή κακώς, δεν μπορεί να συντηρηθεί αυτό το ιστορικό κάστρο;» αναρωτήθηκε, τονίζοντας την ανάγκη της ανάδειξης του ως “πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο”.
Παράλληλα ο κ. Μουτζούρης ευχαρίστησε την Ειρήνη Καλαϊτζάκη «που αποτελεί τον κύριο εκφραστή της αγωνίας να σωθεί και να αναδειχθεί αυτό το φρούριο» και τον Μανώλη Μανούσακα «τον ερευνητή, βάθους και ουσίας» καθώς το φύλακα αρχαιοτήτων και τον πρόεδρο της τοπικής κοινότητας, αλλά και το Δήμο Χανίων για τη διάθεση συνεργείου που έκανε χορτοκοπή περιμετρικά της αυλής της φυλακής ώστε να γίνει χθες επισκέψιμη.
