Αγρια μανιτάρια στη διατροφή και στη ζωή του ανθρώπου

1 από 3

Σε προηγούμενο άρθρο περιγράφτηκαν πολύ συνοπτικά και με φωτογραφίες τα θανατηφόρα, τα δηλητηριώδη και θανατηφόρα, τα δηλητηριώδη και μερικές φορές θανατηφόρα καθώς και δύο είδη που για ορισμένους μπορεί να μην προκαλέσουν δηλητηρίαση άμα καταναλωθούν και σ’ άλλους να επιφέρουν ακόμα και το θάνατο. Στο σημερινό άρθρο και πάλι πολύ γενικά θα γίνει λόγος για τα άγρια μανιτάρια στη διατροφή και στη ζωή μας. Όλα αυτά τα στοιχεία και με κάθε λεπτομέρεια μπορεί να τα βρει κανείς αν ανατρέξει στο σύγγραμμα του αρθρογράφου με τίτλο «Τα θανατηφόρα και δηλητηριώδη μανιτάρια στη χώρα μας». Κανείς επίσης δεν μπορεί να αγνοήσει την ωφελιμότητα των μυκήτων στην αρτοποιία, στην οινοποιία, στη ζυθοποιία και στην παραγωγή διαφόρων αντιβιοτικών.

Ούτε τη χρησιμοποίηση πολλών ουσιών των μυκήτων στην αντιμετώπιση φυτο- και ανθρωπονόσων. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελούν οι στρομπιλουρίνες οι οποίες απαντούν στους βασιδιομύκητες -για παράδειγμα στο Στροβίλουρο τον επίμονο (Strobilurus tenacellus)- και δρουν παρεμποδιστικά της αναπνοής στα μιτοχόνδρια των φυτοπαθογόνων. Πολλά μόρια της ομάδας αυτής έχουν παραχθεί σήμερα συνθετικά και χρησιμοποιούνται ως ευρέος φάσματος μυκητοκτόνα για την αντιμετώπιση των ασθενειών των φυτών. Τα μανιτάρια έχουν συνδεθεί με τη διατροφή και γενικότερα με τη ζωή του ανθρώπου από τα χρόνια της εμφάνισής του στη γη. Την περίοδο μάλιστα που η διατροφή του ήταν εξαρτημένη από την αναζήτηση τροφών από τη φύση τα μανιτάρια αποτελούσαν βασικό στοιχείο του διαιτολογίου του. O χιονάνθρωπος που βρέθηκε στις Ιταλικές Άλπεις ηλικίας 5300 χρόνων είχε μαζί του αποξηραμένα κομμάτια από το Πιπτόπορος ο σημυδόφιλος (Piptoporus betulinus) και ένα άλλο είδος που δεν προσδιορίστηκε. Πιθανόν να χρησίμευαν για το άναμμα φωτιάς ως ίσκα και ως γιατρικό για τις πληγές. Εξάλλου οι μύκητες αυτοί χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα ως φιτίλι για τον πριόβολο (πυρόβολο) και ως ανοσοποιητικό τσάι.

Στη Βόρεια Αλγερία στο Οροπέδιο Tassili βρέθηκαν σε σπηλιά παραστάσεις μανιταριών ηλικίας 3.500 χρόνων. Σε τάφο Φαραώ που χρονολογείται γύρω στο 1450 π.Χ. υπάρχει ζωγραφισμένο μανιτάρι. Κι αυτό γιατί για τους Αιγυπτίους τα μανιτάρια θεωρούνταν θεία τροφή. Οι πρώτες γραπτές αναφορές για τη συλλογή μανιταριών για βρώση γίνονται κατά τους κλασικούς χρόνους. Είναι γνωστό πως οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι ήταν ενθουσιώδεις καταναλωτές μανιταριών. Γνώριζαν πολλά είδη και ανέθεταν με πληρωμή τη συλλογή σε εκπαιδευμένους συλλέκτες. Ανάλογες αναφορές για τη χρησιμοποίηση των μανιταριών στη διατροφή υπάρχουν και από την αρχαία Ινδία, την Κίνα και την Κεντρική και Νότια Αμερική. Σήμερα δεν υπάρχει κράτος που ο λαός του να μη γοητεύεται από τη νοστιμιά των μανιταριών. Άλλοι θεωρούν τα μανιτάρια ως “φυτικό κρέας” ή “κρέας των θεών”. Κι όμως θα μπορούσε να πει κανείς πως υπάρχουν λαοί μυκόφοβοι και μυκόφιλοι. Στους πρώτους ανήκουν οι Άγγλοι και οι Ιρλανδοί και στους δεύτερους οι Ασιάτες, οι Ρώσοι, οι Ιταλοί, οι Γάλλοι και οι Έλληνες. Γενικά η θρεπτική αξία των μανιταριών είναι πολυσυζητημένη. Εξαρτάται δε τόσο από το είδος, όσο και από τον τρόπο παρασκευής τους. Αναφέρεται η περίπτωση της συμβιωτικής υπόγειας τρούφας Τούβερ το μελανόσπορο (Tuber melanosporum), του “μαύρου διαμαντιού” όπως λέγεται, για τη συλλογή του οποίου εκπαιδεύονται ειδικά σκυλιά ή γουρούνια. Υπάρχουν ακόμα και ειδικοί ραβδοσκόποι για την αναζήτηση αυτού του μανιταριού. Το 70 – 95% του βάρους των μανιταριών είναι νερό. Οι πρωτεΐνες αντιπροσωπεύουν το 3 – 9% του ξηρού βάρους. Αποτελούνται από αμινοξέα και πολυπεπτίδια. Έχουν βρεθεί πάνω από 20 αμινοξέα. Μερικά είδη των γενών Βωλίτης (Boletus) γνωστά στη χώρα μας με τα ονόματα βωλετοί, καλογεράκια, σφουγγίτες, σφουγγαρένια κ.λπ. και Αγαρικόν (Agaricus) σε νεαρή ηλικία περιέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό πρωτεΐνης που έχει διαπιστωθεί στα μανιτάρια. Η μικρή περιεκτικότητα των μανιταριών σε ζάχαρα (1 – 6%) επιτρέπει τη χρησιμοποίησή τους σε προγράμματα αδυνατίσματος.

Χαρακτηριστικό είναι πως στο πεπτικό σύστημα του ανθρώπου υπάρχει ένζυμο που διασπά την τρεχαζόλη. Η τρεχαζόλη είναι ένα πολυμερικό ζάχαρο που δεν διασπάται εύκολα. Η περιεκτικότητα των μανιταριών σε λίπη είναι μικρή (0.5 – 3.5%). Ορισμένα είδη μανιταριών του γένους Βωλίτης και το Κανθαρίσκος ο βρώσιμος (Cantharellus cibarius) περιέχουν σε υψηλά ποσοστά τη βιταμίνη Α με τη μορφή της καροτίνης. Βιταμίνες C, D, Ε και Κ σε μικρές συγκεντρώσεις βρέθηκαν και σε άλλα μανιτάρια. Στα μανιτάρια υπάρχουν επίσης και τα μακροστοιχεία κάλιο (Κ), φώσφορος (P) και ασβέστιο (Ca) καθώς και τα ιχνοστοιχεία σιδήρου (Fe), χαλκού (Cu), σεληνίου (Se), τιτανίου (Ti), βαναδίου (Va) και ρουβιδίου (Rb). Το μανιτάρι Σουΐλος ο ποικίλος (Suillus variegatus) περιέχει το υψηλότερο ποσοστό σε σίδηρο που φτάνει τα 1.000 – 1.500 mg (χιλιοστά του γραμμαρίου)/kg (κιλό) ξηρού βάρους. Για την ίδια ποσότητα ξηρού βάρους μανιταριών και φυτικής μάζας η περιεκτικότητα σε χαλκό στα μανιτάρια είναι πολύ υψηλότερη από 1 – 14 φορές. Ακόμα η περιεκτικότητα του Μακρολεπιότα η υψηλή (Macrolepiota procera) σε σελήνιο είναι 10 – 100 φορές από εκείνη των πράσινων φύλλων. Σε πολλές χώρες ακόμα και δηλητηριώδη μανιτάρια χρησιμοποιούνται στη διατροφή. Στην Ιαπωνία το μανιτάρι Αμανίτης ο μυγοκτόνος (Amanita muscaria) χρησιμοποιείται αποξηραμένο ως καρύκευμα για να δώσει το ειδικό άρωμά του. Στην Αμερική το κομματιάζουν, το βράζουν για να φύγουν τα υδατοδιαλυτά παραισθησιογόνα και το τρώνε. Άλλοι το τρώνε σε μικρές ποσότητες ωμό χωρίς να πάθουν τίποτα.

Το ίδιο μανιτάρι στη Σιβηρία και ΒΑ Ασία χρησιμοποιείται για την παρασκευή ποτού. Εκτός από το ποτό χρησιμοποιείται στη διατροφή με διάφορους τρόπους. Είναι ήδη γνωστό στους λαούς αυτούς πως τα ξηρά και έντονου κόκκινου χρώματος μανιτάρια του είδους αυτού έχουν περισσότερες τοξίνες. Τόση δε ήταν η αναζωογόνηση του οργανισμού από την κατανάλωση του μανιταριού αυτού ώστε οι Βίκινγκς έτρωγαν πριν από κάθε πόλεμο για να γίνουν γενναίοι πολεμιστές. Αναφέρεται μάλιστα πως αυτό έκαναν και οι τάρανδοι οι οποίοι με την κατανάλωσή του «χόρευαν». Μεταξύ των θεόσταλτων τροφών είναι και το γνωστό «Μάννα εξ ουρανού», που στάλθηκε στους Ιουδαίους στην έρημο Σιν κατά την έξοδο τους από την Αίγυπτο. «Το πρωί εγένετο καταπαυομένης της δρόσου κύκλω της παραβολής και ιδού επί πρόσωπον της ερήμου λεπτόν ως ωσεί κόριον, λευκόν ωσεί πάγος επί της γης». «…και ωνόμασαν οι Υιοί του Ισραήλ το όνομα αυτού μαν. Ην δε ωσεί σπέρμα κορίου λευκόν, το δε γεύμα αυτού ως εγκρίς εν μέλιτι». «Οι δε Υιοί του Ισραήλ έφαγον το μάν έτη τεσσαράκοντα, εως ήλθον εις γην οικουμένην. Εφάγοσαν το μάν, εως παρεγένετο εις μέρος των Φοινίκων». Η περιγραφή αυτή οδηγεί κατά την άποψη πολλών μελετητών πολύ εύκολα στα μανιτάρια του γένους Ψιλοκύβη (Psilocybe). Είναι μικρά και βλαστάνουν γρήγορα. Δεν έχουν ρίζα, ώστε μπορεί να πιστέψει κανείς πως είναι θεόπεμπτα. Οι συνθήκες εμφάνισης τους τη νύχτα μετά τη δροσιά με τις χαμηλές θερμοκρασίες της ερήμου είναι ιδανικές. Η κοπριά των βοοειδών και των αιγοπροβάτων γύρω από τις σκηνές ευνοούσε την εμφάνισή τους. Το φθαρτό και βραχύβιο μανιτάρι κάτω από τον ήλιο σάπιζε. Εξάλλου τα είδη του γένους Ψιλοκύβη, όταν ξηραίνονται παίρνουν το χρώμα του κορίανδρου. Τα μανιτάρια με τόσο σπουδαίο ρόλο στη ζωή του ανθρώπου ήταν αδύνατο να μη χρησιμοποιηθούν και για τη προστασία της υγείας του. Αναφέρθηκε ήδη η σημασία της ίσκας στην προστασία των πληγών και η παρασκευή ανοσοποιητικών τσαγιών με μανιτάρια. Το αναζωογονητικό ποτό Κυκεών που προσφέρθηκε στην κατάκοπη από την αναζήτηση της Περσεφόνης Δήμητρα, περιείχε και μανιτάρι. Στην Ασιατική Ρωσία το Αμανίτης ο μυγοκτόνος χρησιμοποιούνταν από τους ψυχιάτρους για διάφορες ψυχικές ασθένειες. Είναι ήδη γνωστή η περίεργη πρακτική που εφαρμόζεται από διάφορους λαούς στη Σιβηρία, όπου τρώνε το Αμανίτης ο μυγοκτόνος. Πρόκειται για την ουροποσία. Δηλαδή τα ούρα κάποιου που καταναλώνει αυτό το μανιτάρι πίνονται από κάποιον άλλο. Και αυτό συνεχίζεται μέχρι 6 φορές. Η ουροποσία αποτελεί φαρμακευτική τεχνική. Τα ούρα του ατόμου που έφαγε το μανιτάρι περιέχουν το 85% του ιμποτενικού οξέος καθόσον η αποκαρβοξυλίωσή του σε μουσκινόλη είναι βραδεία. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και με την ψιλoκυβίνη.

Η ουροποσία είναι πρακτική που εφαρμόζεται ακόμα στην σύγχρονη Ινδία. Ο Ιπποκράτης ο πατέρας της ιατρικής συνιστούσε για την καυτηρίαση των οστών και των νεύρων τη χρησιμοποίηση πυρωμένου μανιταριού: «Καίειν δε τα μεν σαρκώδεα σιδηρίοισι, τα δε οστώδεα και νευρώδεα μύκησι». Τα τελευταία 50 χρόνια η ιατρική επιστήμη επιτέλεσε σημαντικές προόδους με τη μελέτη των ανώτερων μανιταριών. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, όπως ήδη αναφέρθηκε, πως τα μανιτάρια αποτελούν μία πολύτιμη, υγιεινή και διαιτητική τροφή, με τις φυτικές πρωτεΐνες, τη χιτίνη, το σίδηρο, τον ψευδάργυρο, την κυτταρίνη, τα αμινοξέα, τις βιταμίνες και τα ανόργανα άλατα που περιέχουν. Στην παραδοσιακή Κινεζική ιατρική τα μανιτάρια παίζουν ουσιαστικό ρόλο. Πρόσφατα έχει αποδειχτεί η μεγάλη συμβολή τους στην καλή υγεία και ζωτικότητα του ανθρώπινου σώματος. Θεωρούνται σήμερα ως προβιοτικά προϊόντα που βοηθούν την ενίσχυση της φυσικής αυτοάμυνας του ανθρώπου στις διάφορες ασθένειες. Αυτός είναι και ο λόγος που σήμερα στην Κίνα και στην Ιαπωνία χρησιμοποιούνται ενάντια του καρκίνου. Μάλιστα δε στην Ιαπωνία, στη Ρωσία, στην Κίνα και στις ΗΠΑ έχουν παραχθεί διάφοροι πολυσακχαρίτες προερχόμενοι από το καρπόσωμα και το μυκήλιο πολλών «ιατρικών», όπως συνηθίζεται να λέγονται, μανιταριών: Λεντίνος ο εδώδης (Lentinus edodes), Τραμέτης ο ποικιλόχρωμος (Trametes versicolor), Ινόνοτος ο απαραίτητος (Inonotus obliquus) και Φλαμουλίνα η βελουδόποδη (Flammulina velutipes). Άλλα προϊόντα μεταβολισμού των μανιταριών μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ενίσχυση του αμυντικού συστήματος του ανθρώπου στις διάφορες ασθένειες. Η Δύση το 19ο ήταν αιώνα πολύ διστακτική στη χρησιμοποίηση των μανιταριών στην ιατρική. Βασικός λόγος ήταν η μυστικοπάθεια και η μαγεία που περιέβαλλε τη χρήση των μανιταριών. Έπειτα τα κρούσματα των δηλητηριάσεων καθιστούσαν τους δυτικούς πολλοί επιφυλακτικούς. Σήμερα έχει αναπτυχθεί ειδικός κλάδος της ιατρικής γνωστός ως μυκοθεραπεία. Κι όμως ο άνθρωπος του Cro Magnon χρησιμοποιούσε το Πιπτόπορος ο σημυδόφιλος ως επουλωτικό των πληγών. Στην ύπαιθρο της Αγγλίας και στα κουρεία της Γερμανίας το μανιτάρι Λασιόσφαιρα η γιγάντια (Lasiosphaera gigantea) έβρισκε ευρεία εφαρμογή ως επουλωτικό των μικροπληγών.

Ακόμα το Υφόλωμα το θυσσανώδες (Hypholoma fasciculare) ένα πολύ πικρό μανιτάρι χρησιμοποιούνταν στη Δύση για το καθάρισμα του συκωτιού και των νεφρών. Ανάλογη εφαρμογή είχαν και ορισμένα είδη του γένους Λακτάριος (Lactarius), όπως Λακτάριος ο πιπεράτος (Lactarius piperatus), Λακτάριος ο ξυλώδης (Lactarius lignyotus), Λακτάριος ο νόστιμος (Lactarius deliciosus) και άλλα. Αξίζει ακόμα να αναφερθεί και το παρασκεύασμα στις βαλτικές χώρες από το Φαλλός ο αναίσχυντος (Phallus impudicus) ύστερα από ειδική ζύμωση, το οποίο είχε ευρεία χρήση ιδιαίτερα στη Λιθουανία για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Μάλιστα πρόσφατα επιστήμονες Λιθουανοί βρήκαν πως το προϊόν αυτό έχει εξαιρετικές αντικαρκινικές ιδιότητες. Σε εκατό περιπτώσεις κατά μεγάλη πλειοψηφία διαπιστώθηκε μείωση του όγκου του καρκίνου κατά 50%. Εξάλλου ορισμένα είδη μανιταριών όπως ο Αμανίτης ο καισαρικός (Amanita caesarea) συλλέγονταν για τους καίσαρες και αυτοκράτορες της ρωμαϊκής εποχής και το Τριχόλωμα το αλογίσιο Tricholoma equestre για τους ευγενείς του μεσαίωνα. Οι αντικαρκινικές ιδιότητες ορισμένων μανιταριών αναφέρονται σήμερα από πολλούς ερευνητές σε όλο τον κόσμο. Στην Ιαπωνία μάλιστα μιλούν για 700 είδη μανιταριών που έχουν αντικαρκινικές ιδιότητες. Αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί το εδώδιμο μανιτάρι Λεντίνος ο εδώδης (Lentinus edodes), το οποίο χρησιμοποιείται σήμερα στην Κίνα σε λυοφιλισμένη μορφή για την πρόληψη της αρτηριοσκλήρωσης και του καρκίνου. Είναι γνωστό και ως Shiitake. Η αντικαρκινική δράση του μανιταριού αυτού οφείλεται στους πολυζαχαρίτες λεντινάνη και α-μαννάνη (KS-2), σε ένα σύμπλοκο λιγνίνης το EP3 (Extracellular Protein 3) και στις γλυκοπρωτεΐνες LEM (Leukocyte Endogenus Mediator) και LAP (Liver Activator Protein). Η λεντινάνη ενισχύει τα φυσικά φονικά Τ και ΝΚ-κύτταρα, τα Β- λεμφοκύτταρα και τους μακροφάγους. Ακόμα αναφέρεται πως αυξάνει την παραγωγή της ιντερλευκίνης ΙL-1 και IL-2, διεγείρει τα Τ- λεμφοκύτταρα και χαρακτηρίζεται ως αντιιική εξαιτίας της παραγωγής της ιντερφερόνης. Η α-μαννάνη δραστηριοποιεί τους μακροφάγους με ή χωρίς την παραγωγή ιντερφερόνης. Η λεντινάνη διαπιστώθηκε ότι βοηθάει στην πρόληψη και θεραπεία καρδιακών νοσημάτων με την ελάττωση της χοληστερίνης και της αρτηριακής πίεσης και έχει αντιθρομβωτικές ιδιότητες. Αναφέρεται επίσης ότι αυξάνει το libido και σε μερικές περιπτώσεις έχει αποδειχτεί η αποτελεσματική επίδρασή της ενάντια στην ηπατίτιδα. Το Λεντίνος ο εδώδης είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικά (σελήνιο, ουρικό οξύ και βιταμίνες Α, Ε, D και C). Υπάρχουν πολλές αναφορές για τη θεραπευτική επίδρασή του σε καρκίνους του πεπτικού συστήματος, του συκωτιού, των πνευμόνων, του προστάτη, του μαστού, των ωοθηκών και του τραχήλου της μήτρας. Για τους παραπάνω λόγους το μανιτάρι αυτό παράγεται σε μια ποσότητα 826.000 τόνων. Μόνο στην Κίνα η παραγωγή του ανέρχεται σε 632.000 τόνους και στην Ιαπωνία σε 141.000 τόνους. Το Γανόδερμα το γυαλιστερό (Ganoderma lucidum), γνωστό και ως Reishi, θεωρείται ως εν δυνάμει ενισχυτής του ανοσοποιητικού συστήματος και παρεμποδιστής της ογκογένεσης και ογκοανάπτυξης. Μπορεί να επιδράσει στην αύξηση της παραγωγής ιντερλευκίνης 1 και 2. Έχει ακόμα αναλγητική, αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική, αντιιική, αντιτασική, καρδιοτονωτική, αποχρεμπική, αντιβηχική, αντιηπατητιδική, αποτοξινωτική, αντιβακτηριακή, αντι-ΗΙV (Human Immunodeficiency Virus) δράση και προστατεύει από την ιονίζουσα ακτινοβολία. Εξάλλου το Reishi περιέχει ασβέστιο, σίδηρο, φώσφορο, βιταμίνες Α, D και Β συμπεριλαμβανομένου και του γνωστού για την κανονική λειτουργία των νεύρων και των επινεφριδικών αδένων παντοθενικού οξέος.

Τα διάφορα είδη του γένους Κορδύσεψ (Cordyceps) και ιδιαίτερα το Κορδύσεψ το κινεζικό (Cordyceps sinensis) περιέχουν συστατικά που τονώνουν τη δράση των μακροφάγων, γεγονός που αυξάνει την άμυνα του οργανισμού ενάντια σε βακτηριολογικές και ιολογικές μολύνσεις. Θεωρείται πολύ υποσχετικό για την αντιμετώπιση του AIDS. Το Κορδύσεψ το κινεζικό συνιστάται ακόμα για τη μείωση της χοληστερόλης, την τόνωση του libido, την αντιμετώπιση της ανικανότητας, της αρρυθμίας, του καρκίνου των πνευμόνων και της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας. Βοηθάει στη χαλάρωση των μυών, γεγονός που επιτρέπει τη χρήση του για την αντιμετώπιση του χρόνιου βήχα, του άσθματος και άλλων βρογχικών προβλημάτων. Το μανιτάρι Τρεμέλλα η ατρακτοειδής (Tremella fuciformis), γνωστό και ως Bai Mu Erh, ενδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, μειώνει την ογκογένεση, την LDL (Low Density Lipoprotein) χοληστερίνη, προστατεύει το συκώτι και επιβραδύνει τη γήρανση. Θεωρείται ακόμα αποτελεσματικό αντιφλεγμονώδες. Το Γριφόλα η φυλλοφόρος (Grifola frondοsa), γνωστό και ως Maitake, διεγείρει το αμυντικό σύστημα και περιορίζει ορισμένες περιπτώσεις ογκογένεσης. Το Πόρια η κόκος (Poria cocos) χαρακτηρίζεται από αντιική, αντιηπατιδική, αντιδιαβητική και αντικαρκινική δράση. Ακόμα ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Ήδη κυκλοφορούν για την ιατρική διατροφή εμπορικά σκευάσματα με βάση τα μανιτάρια που βοηθούν την υγεία και μακροζωία. Πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ο ρόλος ορισμένων παραισθησιογόνων μανιταριών και ιδιαίτερα του Αμανίτη του μυγοκτόνου και ορισμένων άλλων ειδών του γένους Ψιλοκύβη (Psilocybe) στις μυσταγωγικές εκδηλώσεις πολλών λαών. Ο Αριστοτέλης, ο Πλάτων και ο Σοφοκλής αναφέρουν ότι στα Ελευσίνια μυστήρια χρησιμοποιούνταν μανιτάρια για την πρόκληση θρησκευτικής έκστασης. Εξάλλου ο μυθικός δημιουργός της τελετής αυτής, η Ερυσίβη, συμβολίζει μύκητα. Στην Κεντρική Αμερική πριν 2.500-3.000 χρόνια λάτρευαν ως θεούς τα μανιτάρια. Υπάρχουν πολλοί ογκόλιθοι που σμιλεύτηκαν σε μορφή μανιταριού με πιλίδιο και στύπο και διάφορες ανθρώπινες φιγούρες.

Οι Ίνκας και οι Αζτέκοι χρησιμοποιούσαν μάλιστα τα μανιτάρια και σε θρησκευτικές γιορτές για πρόκληση έκστασης. Η τελετουργική χρήση των παραισθησιογόνων ουσιών έχει ήδη τεκμηριωθεί σε διάφορες σιαμανικές λατρείες του Ασιατικού, Αμερικανικού και Αφρικανικού πολιτισμού. Είναι γνωστό στην Ινδία το soma που έχει συνδεθεί με το Αμανίτης ο μυγοκτόνος. Στην αρχαία Περσία στο Ζοροαστριανισμό (Zoroastrianism) χρησιμοποιούνταν ανάλογο με το soma ποτό το haoma. Η Αρία φυλή που μετανάστευσε πριν 3500 προς την Ινδία και τη Μεσοποταμία γνώριζε για το soma που το θεωρούσε ως ουράνιο ποτό που έπιναν οι θεοί για να έχουν αθανασία και οι θνητοί για να γίνουν αθάνατοι. Το αρχαιότερο από τα 4 βιβλία της θρησκείας Hindοu το Rigveda κατά το μεγαλύτερο μέρος είναι αφιερωμένο στην ιεροτελεστία κατανάλωσης του ψυχοτροπικού ποτού του soma. Δεν γίνεται λόγος για την παρασκευή του. Είναι προφανές πως το soma με την πόση του δημιουργούσε μια εκστατική διανοητική κατάσταση. Το soma χρησιμοποιούνταν κατά ένα μέρος σε σπονδή ριπτόμενο στη φωτιά και το υπόλοιπο διανέμονταν στους ιερείς. Αργότερα το ποτό αυτό ιδιαίτερα στο Θιβέτ αναφέρεται και ως amrita. Το θεϊκό αυτό ποτό στην Περσία ήταν γνωστό ως haoma και στην Κίνα και Ιαπωνία ως goma. Τα στοιχεία της λατρείας των haoma–soma μεταφέρθηκαν στη Θράκη, στη Φρυγία, στην Ελλάδα και από εκεί στην Ευρώπη και Μικρά Ασία. Τη θέση του soma όμως πήρε η σημιτική αλκοολούχος λατρεία του Διόνυσου. Ο στόχος βέβαια της έκστασης και του πνευματισμού ήταν κοινός. Με τον καιρό χωρίς κανένας να ξέρει το soma περιήλθε σε αχρηστία και χρησιμοποιούνταν ως φιλοσοφικός όρος του διαφωτισμού.

Η εξαφάνιση του ποτού φαίνεται πως οφείλονταν στην αδυναμία παρασκευής του στους νέους τόπους που εγκαταστάθηκαν οι Άριοι. Στην Κεντρική Αμερική, η χρησιμοποίηση των ψυχοτροπικών μανιταριών σε ιεροτελεστίες ήταν πολύ συνηθισμένη. Οι Αζτέκοι είχαν ένα θεό των ψυχοτροπικών φυτών τον Χochipilli, τον πρίγκιπα των λουλουδιών. Ήταν ο θεός προστάτης των λουλουδιών και των ονείρων. Χρησιμοποιούσαν μια πλειάδα φυτών με παραισθησιογόνες ιδιότητες μεταξύ των οποίων και τα μανιτάρια. Τα ψιλοκυβικά μανιτάρια με μέλι ή σοκολάτα εμπεριέχονταν σε τελετουργικές τελετές για πρόκληση θείας έκστασης. Οι Μιξτέκοι στο κεντρικό Μεξικό μεταξύ των θεών είχαν και το γνωστό Piltziintecuhtli τον προστάτη των 7 ανθέων που ήταν και ο θεός για τα παραισθησιογόνα φυτά. Στον κώδικα Vindobonensis της Βιέννης υπάρχει εικόνα τελετουργικής χρήσης των μανιταριών από τους θεούς των Μιξτέκων που κρατούν στα χέρια τους μανιτάρια. Στον κώδικα της Φλωρεντίας ο Β. Sahagin θα γράψει: «το πρώτο πράγμα που τρώγονταν στη γιορτή ήταν μικρά μαύρα μανιτάρια που τα έλεγαν nanacatl που φέρνουν μέθη, παραισθήσεις και ακολασία. Τα έτρωγαν πριν την αυγή με το μέλι και όταν επιδρούσαν άρχιζαν να χορεύουν, να τραγουδούν ή να κλαίνε. Κι όταν η μέθη περνούσε μιλούσαν ο ένας στον άλλο για τα οράματα που είδαν». Κατ’ άλλους τα ψυχοτρόπα μανιτάρια που έτρωγαν οι ιερείς των Ατζέκων με τους οπαδούς τους λέγονταν και teonanacatl (= θαυμάσιο μανιτάρι, σάρκα του θεού) και ανήκουν στα είδη Ψιλοκύβη η μεξικανή (Psilocybe Mexicana) και Κλιτοκύβη η φαιοπράσινη (Psilocybe caerulescens). Μάλιστα το 1521 με την ήττα των Αζτέκων και την ποτοαπαγόρευση το teonanacatl χρησιμοποιούνταν παράνομα. Το Ψιλοκύβη η κουβανή (Psilocybe cubensis), που είναι σήμερα τόσο δημοφιλές, εισήχθη από τους Eυρωπαίους με τα βοοειδή τους. Οι Μαζατέκοι χρησιμοποιούσαν επίσης ψυχοτρόπα μανιτάρια. Μεταξύ αυτών και τα Παναίολος ο τεντωμένος (Panaeolus sphinctrinus), Ψιλοκύβη η κουβανή και Κλιτοκύβη η φαιοπράσινη. Έχει μείνει ιστορική η Maria Sabina στο Μεξικό για την αναπαράσταση της ιεροτελεστίας με τη χρησιμοποίηση ψυχοτροπικών μανιταριών.

Στη Σιβηρία, στην ιερή τελετή τη γνωστή ως Shaman που συνοδεύεται από τυμπανοκρουσίες, χορό και έκσταση χρησιμοποιούνταν ως μαγικό μέσο το Αμανίτης ο μυγοκτόνος. Σε αυτούς τους πολιτισμούς, που στα γλωσσικά τους ιδιώματα κυριαρχούν έννοιες που οδηγούν στο μανιτάρι αυτό και τις παραισθησιογόνες ιδιότητες του (Zyrain=απώλεια συνείδησης, Key=μύγα, Αγαρικό), είναι πολύ συνηθισμένο το κόκκινο και το άσπρο χρώμα στο βόρειο-ευρωπαίο Άγιο Βασίλη. Κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Ο Άγιος Βασίλης, η παλιά νεράιδα ή μανιτάρι Santa, ο γήινος που απεχθάνεται τον υλισμό και ασπάζεται τον πνευματισμό και τη θεία έκσταση, που αποκαλύπτει τα μυστικά της ανθρώπινης συνειδητοποίησης, συμβολίζεται στην ουσία από το λερωμένο κοκκινόασπρο μανιτάρι που αναδύεται τη νύχτα μέσα από τις πευκοβελόνες. Δηλαδή κάτι ανάλογο με τον Άγιο Βασίλη που εμφανίζεται λερωμένος μέσα από την καμινάδα. Ο Santa είναι ο αντίποδας του Satan. Στο Σιαμανισμό των Σιβήρων και Φιλανδοούγγρων πιστεύεται πως ο τάρανδος και ο Άγιος Βασίλης για να ενεργοποιηθούν και πνευματιστούν τρώνε το κοκκινόασπρο μανιτάρι. Στην Ευρώπη το 16ο και 17ο αιώνα ο Χριστιανισμός θεώρησε το μανιτάρι ως ειδωλολατρικό σύμβολο του διαβόλου.