Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονοµασία του βοτάνου είναι BALLOTA nigra (Βαλωτή η µέλαινα) και ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών. Συνώνυµα του βοτάνου είναι τα MARRUBIOUM nigrum foetidum (Bauh.), MARRUBIUM nigrum (Grantz.), MARUBIASTUM (Riv.), Μέλαν ή µέγα πράσιον, Νόπρασον, Νωδεράς, Νωχελές, Νώφρις, Γνώθουρις, Γνωτέρα.
Είναι πολυετές φυτό που φτάνει σε ύψος τα 80 εκατοστά, χνουδωτό, διακλαδισµένο, βαρύοσµο. Βλαστοί τετραγωνικοί. Τα φύλλα έχουν µήκος από 3 έως 8 εκατοστά, ωοειδή, µυτερά, οδοντωτά, έµµισχα. Σπόνδυλοι µε πολλά άνθη 12-14 χιλ., ρόδινα ή βιολετιά. Κάλυκας διπλωµένος κατά µήκος µε 5 αµβλείς οδόντες. Τα άνθη είναι ερµαφρόδιτα (έχουν αρσενικά και θηλυκά όργανα και επικονιάζονται από τις µέλισσες). Το συναντούµε σε εγκαταλελειµµένους αγρούς, σκουπίδια και µπάζα σε χαµηλό και µέσο υψόµετρο. Παρά την πικρή γεύση του οι µέλισσες επισκέπτονται τα άνθη του και συλλέγουν ένα υγρό εξαιρετικής ποιότητας.
Στη χώρα µας το συναντούµε µε τις ονοµασίες Πιπερίζα, Ποπερίτσα, Σιδερολάπαθο, Αγριοµελισσόχορτο, Βρωµόχορτο, Σκυλόχορτο.
Άλλα συγγενή είδη µε το Αγριοµελισσόχορτο είναι η Βαλλωτή η οξυβαφώδης (BALLOTA acetabulosa), την οποία συναντούµε µε τα ονόµατα φουρφούλια (Τήνο), Φαρφαλιά (Σύρος), Φλουτουριά (Σκύρος), Αγγαραστά, Αποπουλιά (Σίφνος), Ανεµοφωλιά (Αίγινα), Νεροβαµβακίδα (Πελοπόννησο), Λυχναράκι, Λουµίνια, Χορτολουµίνια, Μακροµάργο. Τους κάλυκες του φυτού αυτού τους κάνουµε λυχναράκια, λουµίνια για καντήλια. Άλλο είδος είναι η Βαλλωτή η τριχωτή ή Χνοώδης (BALLOTA hirsute) ή B.Italica που στη χώρα µας ονοµάζουµε Βρωµόχορτο. Τέλος είναι η Βαλλωτή η ψευδοδίκταµνος (BALLOTA psedodictamnus) γνωστό ως Μαρρούβιον, Ασπροπικρολούδι, Μαυροµάργο.
Ιστορικά στοιχεία
Το βότανο ήταν γνωστό από την αρχαιότητα. Ο ∆ιοσκουρίδης το αποκαλούσε «Γνωτέρα». Τόσο οι αρχαίοι ιατροί όσο και ο ∆ιοσκουρίδης, συνιστούσαν τα φύλλα του φυτού κοπανισµένα µε αλάτι, υπό µορφή καταπλάσµατος, ως αντίδοτο στα δαγκώµατα των σκύλων. Το χρησιµοποιούσαν επίσης εναντίον των κονδυλωµάτων, ψηµένο και ανακατεµένο µε µέλι και εναντίον των ελκών κάθε είδους και µορφής.
Στην Κίνα το χρησιµοποιούσαν εδώ και εκατονταετίες για προβλήµατα ήπατος και χοληδόχου κύστης.
Μετά τα µέσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, χρησιµοποιούσαν το βότανο στην εµπειρική ιατρική. Έπαιρναν το έγχυµα του φυτού εσωτερικώς σαν εξαίσιο φάρµακο κατά της υστερίας και της υποχονδρίας, όπως και κατά του αρθριτισµού και της ποδάγρας. Εθεωρείτο επίσης άριστο ανθελµινθικό φάρµακο και ιδίως κατά των ασκαρίδων και των οξυούρων κατά των οποίων µάλιστα χρησιµοποιήθηκε και ο πυκνός χυµός του φυτού σε υπόθετα. Οι εµπειρικοί αντί για υπόθετα χρησιµοποιούσαν σε αυτή την περίσταση µέθοδο πραγµατικά αξιοµνηµόνευτη. Έπαιρναν ένα πράσο ή φρέσκο βλαστό από κρεµµύδι ή σκόρδο, το βουτούσαν µέσα στο χυµό του φυτού και το εισάγανε στο απευθυσµένο. Θεωρούσαν µάλιστα την µέθοδο αυτή εξαιρετικά ασφαλή και αποτελεσµατική αν σκεφθεί κανείς ότι µέσα σε τρεις µέρες τα παράσιτα είχαν εξαφανισθεί!
Στον µεσαίωνα το θεωρούσαν ακόµα ως ένα από τα καλύτερα φάρµακα για την επούλωση των πληγών.
Ο Λεκλέρκ, ένας φυτοθεραπευτής, χρησιµοποίησε µε επιτυχία το φυτό κατά των νευρώσεων, των νευρασθενειών και των ψυχώσεων (απαθικών καταστάσεων κ.α.) επίσης δε κατά της εµµηνοπαύσεως και κατά του κοκίτη. Ο ίδιος χρησιµοποίησε το χυµό µε αλκοολούχο διάλυµα κατά της αϋπνίας.
Το έγχυµα του φυτού έχει οσµή ανυπόφορη. Το συναντούµε τακτικότερα σε διάφορα ιδιοσκευάσµατα συνδυασµένο µε άλλα εκχυλίσµατα.
∆ιάφορα ιδιοσκευάσµατα που χρησιµοποιήθηκαν στο παρελθόν ήταν το Νευροπορίλ το οποίο περιείχε εκχύλισµα Πασσιφλόρας, Λευκής Ιτέας, Κράταιγου, Βαλλωτή και το Κουαιετουντόλ το οποίο περιείχε ροώδη εκχυλίσµατα νάρδου, Πασσιφλόρας, Κράταιγου, Υοσκύαµου και βάµµατος Βαλλωτής. Έφτιαχναν επίσης ένα ελιξίριο, το Σπασµαλγκόλ το οποίο χρησιµοποιούσαν ως αντισπασµωδικό και για κατευνασµό των νεύρων. Αυτό περιείχε Πασσιφλόρα, Βαλλωτή, Κράταιγο, Γκελσέµιο, Υοσκύαµο και Ευακόλ. Για νευρική αϋπνία και νευρικές υπερδιεγέρσεις χρησιµοποιούσαν σακχαρόπηκτα από εκχυλίσµατα Βαλλωτήε, Πασσιφλόρας, Ανεµώνης, Κράταιγου, Ναρδικό Ψευδάργυρο και Βρωµιουράλη.
Συστατικά – χαρακτήρας
Η οσµή του φυτού είναι εξαιρετικά δυσάρεστη. Αυτός ήταν ο λόγος που ο µεγάλος βοτανολόγος Μπαουχίν το αποκαλούσε «foetidum» δηλαδή, δύσοσµον.
Περιέχει φλαβονικά γλυκοσίδια, χλωρογενικό οξύ, ίχνη αιθέριου ελαίου, διτερπενλακτόνες
Το νερό και το οινόπνευµα διαλύουν τα κύρια χηµικά συστατικά του. Ασυµβίβαστη µε αυτό ουσία είναι ο θειικός σίδηρος.
Άνθιση – χρησιµοποιούµενα µέρη – συλλογή
Ανθίζει τον Ιούλιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιµοποιούνται τα φύλλα και οι ανθισµένες κορυφές του φυτού. Η συλλογή γίνεται από τον Ιούλιο έως τον Αύγουστο. Απαιτείται µεγάλη προσοχή στην αποξήρανση γιατί σαπίζουν εύκολα.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως αντιλυσσικό, αντιβακτηριακό, τονωτικό, στυπτικό, διουρητικό, εµµηναγωγό, αποχρεµπτικό, αντιοξειδωτικό και αντισπασµωδικό.
Βοηθά σε κατάθλιψη ανησυχία, υστερία, αρθρίτη, βρογχικούς ερεθισµούς, γενετικούς ακροχόρδωνες, ποδάγρα, χοληστερόλη, τσιµπήµατα κουνουπιών, δάγκωµα φιδιών, εµµηνόπαυση, εµµηνορροϊκές διαταραχές, ναυτία, εµετό, νευρικές διαταραχές, νεύρωση στοµάχου, κνησµό, έγκαυµα, καθαρίζει το αίµα.
Το αγριοµελισσόχορτο είναι εξαιρετικό ίαµα για τη ναυτία και τον εµετό, όταν το αίτιο εντοπίζεται στο νευρικό σύστηµα και όχι στο στοµάχι.
Για παράδειγµα, µπορεί να χρησιµοποιηθεί µε ασφάλεια στη ναυτία που οφείλεται σε κίνηση, όταν προκαλείται µέσω του εσωτερικού ωτός και του κεντρικού νευρικού συστήµατος.
Βοηθά επίσης στους εµετούς της εγκυµοσύνης και στη ναυτία και στους εµετούς που οφείλονται σε νευρικότητα.
Για τη ναυτία και τον εµετό µπορεί να συνδυαστεί µε Σπειραία και µε Χαµοµήλι.
Στην οµοιοπαθητική χρησιµοποιείται για βήχα, αϋπνία και διαταραχές του νευρικού συστήµατος.
Το βότανο χρησιµοποιείται σπάνια σήµερα από τους βοτανοθεραπευτές.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυµα. Ρίχνουµε σε δύο κουταλιές του φαγητού, δύο ποτήρια βραστό νερό και το αφήνουµε σκεπασµένο για 10 λεπτά. Σουρώνουµε και πίνουµε ένα ποτήρι 3 µε 4φορές την ηµέρα.
Υπό µορφή χυµού ενάντια στην αϋπνία πίνουµε ένα κουταλάκι του καφέ. Υπό µορφή βάµµατος η δοσολογία είναι 25-40 σταγόνες τέσσερις φορές την ηµέρα.
Προφυλάξεις
∆εν έχουν αναφερθεί παρενέργειες από την χρήση του βοτάνου. Φροντίζουµε όµως να µην ξεπερνάµε την συνιστώµενη δόση.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούµενα άρθρα της στήλης µπορούµε να τα βρούµε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου µας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτηµα µπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση dianthοs@otenet.gr
