Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι VIOLA tricolor (Βιόλα η τρίχρωμη). Ανήκει στην οικογένεια των Βιολαριωδών. Πρόκειται για τους πασίγνωστους πανσέδες (χωρίς άρωμα) που καλλιεργούνται για διάκοσμο, αλλά έχουν και θεραπευτικές ιδιότητες, ιδιαίτερα οι αυτοφυείς πανσέδες. Φύεται σε όλη την Ευρώπη, βόρειο Ασία και βόρειο Αμερική.
Πολλοί βοτανολόγοι υποστηρίζουν πως έχουν δημιουργηθεί υβρίδια του Πανσέ από τη Viola altaica της Μικράς Ασίας, του Καυκάσου και της Δυτικής Σιβηρίας και τη Viola lutea της Βορείου Ευρώπης.
Είναι πολύ κοινό σε χέρσα χωράφια και καλλιεργούμενους αγρούς. Είναι ετήσιο φυτό, ποώδες, ύψους 10-15 εκατοστών. Το συναντούμε περισσότερο αυτοφυές παρά καλλιεργούμενο, με πολύ διαφορετικές μορφές και με άνθη κίτρινα, λευκά και με ιώδεις ραβδώσεις. Τα άνθη του έχουν 5 πέταλα με βελούδινη υφή, ποικίλα έντονα χρώματα. Συνήθως τα δύο επάνω άνθη έχουν μενεξεδί χρώμα και τα τρία κάτω κίτρινο.
Φύλλα οδοντωτά, πλατιά και λογχοειδή. Είναι φυτό ερμαφρόδιτο και επικονιάζεται με τις μέλισσες.
Οι ποικιλίες του φυτού για κήπους είναι αμετάβλητα υβρίδια που προέρχονται από διασταύρωση συγγενών ειδών και έχουν διάφορες ονομασίες. Συνήθως περιέχουν τις ίδιες ενεργείς ουσίες με τον αγριοπανσέ. Ο πανσές αντέχει στο κρύο. Μπορεί να βρίσκεται ανθισμένος κάτω από το χιόνι. Όταν βρέχεται προστατεύει τον εαυτό του γυρίζοντας τα άνθη του έτσι ώστε να βρέχεται μόνο το κάτω μέρος των άνθους.
Ιστορικά στοιχεία:
Ο πανσές ήταν γνωστός από την αρχαιότητα (κατά μια άποψη αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι γνώριζαν τον αγριοπανσέ με την ονομασία «φλοξ»). Τον χρησιμοποιούσαν στην ιατρική από τον 16ο αιώνα σε περιπτώσεις παθήσεων του δέρματος, την επιληψία και το άσθμα. Το βότανο στα Αγγλικά ονομάζεται heartsease (ψυχική ηρεμία) και χρησιμοποιείται στη βοτανική ιατρική της Αγγλίας εδώ και εκατονταετίες. Στη λαϊκή ιατρική το χρησιμοποιούσαν σε επιληψία, άσθμα, δερματικές ασθένειες και έκζεμα (ιδιαίτερα στο παιδικό) και πίστευαν πως ελέγχει την νυκτερινή ούρηση των παιδιών.
Το θεωρούσαν επίσης παρηγορητικό για τις «πληγωμένες καρδιές».
Συστατικά-χαρακτήρας:
Το φυτό και η ρίζα περιέχουν σαπωνίνες, σαλικυλικό οξύ και εστέρες, ένα φλαβονικό γλυκοσίδιο (βιολακουερσετίνη), αλκαλοειδές, φυτικές χρωστικές, φυτική κόλα καθώς και μερικές άλλες χημικές ενώσεις.
Το άνθος περιέχει κυανή βιολανίνη και ένα κουμαρινικό και δελφινιδικό ανθοκυανίδιο.
Τα άνθη έχουν χρησιμοποιηθεί για χρωστικές ουσίες (κίτρινο, πράσινο και γαλαζοπράσινο. Τα φύλλα έχουν χρησιμοποιηθεί για να φτιαχτούν χημικοί δείκτες.
Η βιόλα η τρίχρωμη είναι ένα από τα φυτά που περιέχουν κυκλοτίδες. Αυτά τα μικρά πεπτίδια έχουν αποδειχθεί χρήσιμα στην ανάπτυξη φαρμάκων στα οποία προσφέρουν υψηλή σταθερότητα. Ένα τέτοιο κυκλοτίδιο το vitri A. περιέχει κυτταροτοξικά χαρακτηριστικά. Αυτό σημαίνει πως μελλοντικά θα μπορέσει να χρησιμοποιηθεί εναντίον του καρκίνου.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Το φυτό ανθίζει από Μάρτιο μέχρι τον Αύγουστο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα αέρια μέρη του φυτού. Η ρίζα και οι σπόροι του φυτού δρουν ως εμετικά. Οι σπόροι ωριμάζουν από τον Μάιο μέχρι τον Αύγουστο. Το φυτό συλλέγεται την εποχή της ανθοφορίας.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Το βότανο δρα ως διουρητικό, αποχρεμπτικό, αντιασθματικό, αντιφλεγμονώδες, μαλακτικό, καταπραυντικό και καθαρτικό.
Έχει αξιόλογη θετική δράση σε δερματοπάθειες, αρθρίτιδα και διαταραχές του αναπνευστικού.
Χρησιμοποιείται εσωτερικά ή εξωτερικά ως κομπρέσα ή αλοιφή σε περιπτώσεις εκζεμάτων (ξηρά και υγρά), ψωρίασης, ακμή, έρπη, λειχήνες προσώπου και άλλα δερματικά προβλήματα που συνοδεύονται από εκκρίσεις.
Ο ποικιλόμορφος αγριοπανσές θεραπεύει τους ερεθισμούς της πάνας, το παιδικό έκζεμα και άλλα προβλήματα. Είναι εξαιρετικό για τις γαλακτικές κρούστες των βρεφών.
Η διουρητική του δράση το κάνει ωφέλιμο στην αντιμετώπιση της συχνής και οδυνηρής ούρησης.
Οι σαλυκιλικοί εστέρες και η ρουτίνη που περιέχει το φυτό έχουν αντιφλεγμονώδη δράση. Για τον λόγο αυτό ωφελεί στη θεραπεία της ποδάγρας και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Οι σαπωνίνες που περιέχονται στο φυτό έχουν αποχρεμπτικές ιδιότητες, ενώ η φυτική κόλα που περιέχει ανακουφίζει το στήθος. Ακόμη χρησιμοποιείται στη θεραπεία διαταραχών του αναπνευστικού, όπως η καταρροϊκή βρογχίτιδα και ο κοκίτης. Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε ρουτίνη, χρησιμοποιείται στη πρόληψη μωλωπισμών και σπασιμάτων τριχοειδών αγγείων, για τον έλεγχο της συσσώρευσης υγρών στους ιστούς και την μείωση της αρτηριοσκλήρυνσης υποβοηθώντας έτσι την ελάττωση της υπέρτασης. Στην ομοιοπαθητική χρησιμοποιείται κατά του εκζέματος στην παιδική ηλικία και εναντίον της νυκτερινής ούρησης που συνοδεύεται από πολύ ζωηρά όνειρα. Σε έκζεμα του κρανίου με πρησμένους αδένες. Σε πρόσωπα που θερμαίνονται και ιδρώνουν μετά το φαγητό. Σε πολλά φλέγματα του λαιμού που χειροτερεύουν στον αέρα σε δυσκολίες κατάποσης και σε έντονη μυρουδιά των ούρων (αιλουροειδή μυρουδιά).
Παρασκευή και δοσολογία:
Παρασκευάζεται ως έγχυμα, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ο χυμός του φρέσκου φυτού ή το βάμμα. Για το έγχυμα ρίχνουμε ένα ποτήρι βραστό νερό σε ένα κουτάλι του φαγητού ξηρό βότανο και το αφήνουμε σκεπασμένο για 30 έως 60 λεπτά. Στο διάστημα αυτό το ταρακουνούμε κατά διαστήματα. Σουρώνουμε και πίνουμε μισό ποτήρι 3 φορές την ημέρα πριν το φαγητό.
Συνδυάζεται άριστα με Γάλιο, Τριφύλι και Τσουκνίδα για το έκζεμα. Μαζί με Τουσιλάγκο συνδυάζεται καλά για τον κοκίτη.
Προφυλάξεις:
Υπερβολική δόση του φυτού μπορεί να προκαλέσει αλλεργική φαγούρα, δυσπεψία, εμετό και διάρροια.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
