Σημαντικές ζημιές στους αμπελώνες της ενδοχώρας του Ηρακλείου προκάλεσε η έντονη χθεσινή βροχόπτωση, η οποία ανά περιπτώσεις έφτασε και τα 80 χιλιοστά. Η βροχή μαζί με τις έντονες ζέστες των προηγούμενων ημερών, κατέστρεψαν καλλιέργειες, με τους αγρότες να ζητούν τη λήψη μέτρων, (εφημερίδες 27/7/2018).
Η ζέστη και η ξηρασία προκαλούν μείωση της σοδειάς και των εσόδων των αγροτών στη Γερμανία, οι οποίοι ζητούν έκτακτη οικονομική στήριξη 1 δισ. ευρώ, (εφημερίδες 30/7/2018)
Η εξάρτηση της αγροτικής οικονομίας από τις κλιματολογικές συνθήκες είναι άμεση και η κάθε αλλαγή τους επηρεάζει το είδος των καλλιεργούμενων ειδών, τη παραγωγικότητα τους και τη ποιότητα των προϊόντων τους.
Καθώς σήμερα βιώνουμε πρωτόγνωρες κλιματικές αλλαγές, σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες, που έχουν σαν συνέπεια την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, ξηρασίες, αύξηση των ασθενειών των φυτών και των ζώων, έντονες βροχοπτώσεις και διάφορα ακραία κλιματικά φαινόμενα αυξάνονται οι δυσμενείς επιπτώσεις τους στη γεωργία όπως και σε άλλους τομείς. Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία για τη χώρα μας στην αγροτική οικονομία απασχολείται το 14% του εργατικού δυναμικού ενώ σε αγροτικές περιοχές ζει το 44% του πληθυσμού της χώρας, ποσοστό αρκετά μεγαλύτερο από άλλες Ευρωπαικές χώρες. Όμως η συμβολή της αγροτικής οικονομίας στο ακαθάριστο Εθνικό προιόν της χώρας είναι μόλις 3.4%, ποσοστό που αυξήθηκε ελαφρά κατά τη διάρκεια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης. Η αγροτική οικονομία αποτελούσε ανέκαθεν ένα σημαντικό τομέα δραστηριότητας στη Κρήτη και μολονότι τις τελευταίες δεκαετίες το ποσοστό του πληθυσμού στο νησί που απασχολείται στο πρωτογενή τομέα έχει μειωθεί σημαντικά, σε σχέση με λίγες δεκαετίες πριν, δεν παύει να αποτελεί, μετά το τουρισμό, ένα σημαντικό πυλώνα της Κρητικής οικονομίας. Εξ άλλου οι κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες της Κρήτης σήμερα επιτρέπουν τη παραγωγή ποιοτικά άριστων προιόντων που εξάγονται στις διεθνείς αγορές όπως το λάδι, τα γαλακτοκομικά, το μέλι, το κρασί και τα σταφύλια , το αβοκάντο κ.αλ. Εάν ληφθεί υπ όψη το γεγονός ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται και μαζί με αυτόν και οι παγκόσμιες διατροφικές ανάγκες, καθώς και ότι τα κρητικά αγροτικά προιόντα λόγω κλιματολογικών συνθηκών θεωρούνται εξαιρετικής ποιότητας, είναι λογικό να συμπεράνει κάποιος ότι και στο μέλλον η παραγωγή διατροφικών προιόντων στο νησί, πολλά από τα οποία θα εξάγονται, θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον και θα συμβάλλει στην αύξηση της απασχόλησης και στη παραγωγή πλούτου στη Κρήτη. Στη σημερινή όμως εποχή της κλιματικής αλλαγής, στην οποία αφ ενός μεν συμβάλλει το σημερινό μοντέλο αγροτικής παραγωγής και η οποία αφ ετέρου επηρεάζει, μάλλον δυσμενώς, την αγροτική οικονομία όπως και τόσους άλλους τομείς θα πρέπει:
Α) Να μετριασθούν/αμβλυνθούν οι επιπτώσεις της γεωργίας στη κλιματική αλλαγή, και
Β) Να προσαρμοσθούν οι εφαρμοζόμενες αγροτικές πρακτικές/τεχνικές στη σημερινή κλιματική αλλαγή η οποία πιθανότατα θα γίνει εντονότερη στο μέλλον.
Σήμερα είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες επιταχύνουν τη κλιματική αλλαγή, η οποία χωρίς τη παρουσία του ανθρώπου [ή με τη χρήση διαφορετικών τεχνολογιών και καταναλωτικών προτύπων] θα πραγματοποιείτο μεν αλλά σε πολύ αργότερους ρυθμούς. Η ταχεία αυτή κλιματική αλλαγή δεν επιτρέπει στα γήινα οικοσυστήματα να προσαρμοστούν στις νέες μεταβαλλόμενες συνθήκες καθώς η προσαρμογή τους θα απαιτούσε περισσότερο χρόνο. Για τη σημερινή γρήγορη μεταβολή του κλίματος υπεύθυνα θεωρούνται διάφορα αέρια που εκλύονται στην ατμόσφαιρα τα κυριώτερα των οποίων είναι το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο, το υποξείδιο του Αζώτου, το όζον και οι αλογονομένοι υδρογονάνθρακες.
Σήμερα η Ευρωπαική Ένωση αποτελεί μία περιοχή του πλανήτη όπου παράγονται μεγάλες ποσότητες τροφίμων. Παρ όλα αυτά ο γεωργικός τομέας συμβάλλει, με αναφορά το έτος 2012, κατά 10% στις συνολικές εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων της (αρκετά χαμηλότερα από το παγκόσμιο μέσο όρο που είναι 21%), ενώ με τη χρήση βελτιωμένων μεθόδων παραγωγής έχει επιτευχθεί, τη περίοδο 1990-2012, μείωση των συνολικών εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων στη γεωργία κατά 24%.
• Ποιες είναι όμως οι εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων από τον αγροτικό τομέα ?
Τα κύρια θερμοκηπιακά αέρια που εκλύονται κατά την αγροτική παραγωγή είναι το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο και το υποξείδιο του αζώτου. Τα αέρια αυτά έχουν διαφορετική δραστικότητα στη παγίδευση θερμότητας με το υποξείδιο του αζώτου να είναι περίπου 300 φορές πιο δραστικό από το διοξείδιο του άνθρακα. Οι αγροτικές δραστηριότητες στις οποίες κυρίως οφείλονται οι εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων περιλαμβάνουν:
1. Τη χρήση ορυκτών καυσίμων και ηλεκτρικής ενέργειας που προέρχεται από ορυκτά καύσιμα,
2. Την εκτροφή ζώων και τη διαχείριση των αποβλήτων τους,
3. Τη χρήση χημικών λιπασμάτων,
4. Το όργωμα των εδαφών,
5. Την αποξήρανση εδαφών, και
6. Την αποψίλωση/διαχείριση των δασών
Οι αγροτικές όμως δραστηριότητες, εκτός από τις εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα, συμβάλλουν και στην απορρόφηση θερμοκηπιακών αερίων και στη περίπτωση αυτή μετριάζουν/αμβλύνουν (mitigate) το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Έτσι η αναδάσωση χέρσων εκτάσεων συμβάλλει με τη φωτοσύνθεση στην απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Η σωστή αξιοποίηση των κτηνοτροφικών αποβλήτων και αποβλήτων γεωργικών βιομηχανιών μπορεί να δώσει χρήσιμα καύσιμα και ενέργεια αντί να συμβάλλει στην έκλυση θερμοκηπιακών αερίων εφόσον τα απόβλητα διατεθούν ανεπεξέργαστα στο έδαφος. Η χρήση φωτοβολταικών συστημάτων ή ανεμογεννητριών σε αγροτικές εκτάσεις για τη παραγωγή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας ουσιαστικά συμβάλλει στη μείωση της εκπομπής θερμοκηπιακών αερίων. Η απειλή της κλιματικής αλλαγής και ο φόβος της διατροφικής ανασφάλειας επιβάλλει, εκτός από το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, και τη προσαρμογή της γεωργίας σε αυτή.
• Ποιά είναι όμως τα μέτρα προσαρμογής της γεωργίας στη κλιματική αλλαγή ?
Πολλά από τα ενδεικνυόμενα μέτρα για τη προσαρμογή (adaptation) της γεωργίας στη κλιματική αλλαγή συμβάλλουν ταυτόχρονα και στο μετριασμό/άμβλυνση της. Το μέτρα προσαρμογής είναι πολλά και περιλαμβάνουν ενδεικτικά:
Α) Την υποκατάσταση της χρήσης ορυκτών καυσίμων με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας,
Β) Την ορθολογική χρήση των λιπασμάτων και την αποφυγή κατάχρησης τους,
Γ) Την ορθολογική χρήση του νερού με κατάλληλα συστήματα άρδευσης που δεν επιτρέπουν την υπερκατανάλωση του. Η ανάπτυξη της γεωργίας ακριβείας (precision agriculture) επιτρέπει την αποφυγή σπατάλης νερού και λιπασμάτων σε γεωργικές καλλιέργειες,
Δ) Τη καλλιέργεια ειδών τα οποία έχουν λιγώτερες απαιτήσεις νερού σε περιοχές που απειλούνται με ξηρασία,
Ε) Την αποφυγή της διάβρωσης των εδαφών και τη δημιουργία αναδασώσεων όπου αυτό είναι δυνατόν,
Στ) Τη σωστή επεξεργασία/ανακύκλωση των κτηνοτροφικών αποβλήτων και των αποβλήτων γεωργικών βιομηχανιών με στόχο τη παραγωγή ανανεώσιμων καυσίμων και ενέργειας στα πλαίσια προαγωγής και της κυκλικής οικονομίας, και
Ζ) Την εξοικονόμηση ενέργειας στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις καθώς και την υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, π.χ. στη Κρήτη με τη χρήση ηλιοθερμικών και φωτοβολταικών συστημάτων στην ύπαιθρο.
Η αντιμετώπιση των περίπλοκων προβλημάτων που ανακύπτουν λόγω της κλιματικής αλλαγής μπορούν να αντιμετωπισθούν με τη προώθηση της αγρο-οικολογίας (agro-ecology). Στα πλαίσια αυτά σε όλο το φάσμα της αγροτικής οικονομίας, στη φυτική και ζωική παραγωγή, στη διαχείριση των δασών και της αλιείας θα πρέπει να εφαρμοσθούν οι αρχές και οι μέθοδοι της αειφόρου ανάπτυξης ούτως ώστε ο τομέας της αγροτικής οικονομίας να συμβάλλει και αυτός στο μετριασμό και στη προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή που βιώνουμε σήμερα.
* Η αγροτική οικονομία αποτελούσε στο παρελθόν , αποτελεί σήμερα και πιθανότατα θα αποτελεί και στο μέλλον σημαντικό πυλώνα της Κρητικής οικονομίας. Το εξαιρετικής ποιότητας αγροτικά προιόντα της είναι περιζήτητα στις διεθνείς αγορές.
* Η σχέση της αγροτικής οικονομίας με τη κλιματική αλλαγή είναι αμφίδρομη. Αφ ενός η αγροτική οικονομία συμβάλλει στη κλιματική αλλαγή ενώ αφετέρου επηρεάζεται σημαντικά από αυτή.
* Τα κύρια αέρια που εκλύονται από το πρωτογενή τομέα στην ατμόσφαιρα και συμβάλουν στη κλιματική αλλαγή είναι το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο και το υποξείδιο του αζώτου.
* Για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να ληφθούν στην αγροτική οικονομία αφενός μέτρα μετριασμού/άμβλυνσης των επιπτώσεων της και αφετέρου μέτρα προσαρμογής σε αυτήν σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης.
* Ο Γιάννης Βουρδουμπάς είναι Χημικός Μηχανικός, επιστημονικός συνεργάτης του ΜΑΙΧ.
πολυ ενδιαφερον αρθρο. μια μονο παρατηρηση – ερωτηση σχετικα με τις ανανεωσιμες πηγες ενεργειας. στον τοπο μας επικρινονται πολυ οι ανεμογεννητριες, και για το μεγαλο κοστος εγκαταστασης, και για την επιβαρυνση του αναγλυφου του εδαφους κατα την εγκατασταση και για το θανατο αποδημητικων πτηνων και για την προκληση υπερβολικου θορυβου. κοινως , θεωρουνται ακαταλληλα ως πηγες ενεργειας. ποια ειναι , τελικα , η πραγματικοτητα? γιατι εμεις , οι μη ειδικοι, ειμαστε σε συγχυση.
Κα Αγγελική Σκαρα ευχαριστώ πολύ για το σχόλιο σας. Σχετικά με τα ερωτήματα που βάζετε θα ήθελα να προσθέσω τα εξής
1. Μεγάλο κόστος εγκατάστασης. Το κόστος εγκατάστασης των σύγχρονων ανεμογεννητριών είναι περίπου 1.000 Ευρώ ανά εγκατεστημένο KW και δεν θεωρείται υψηλό σε σύγκριση με το κόστος άλλων ανανεώσιμων πηγών όπως τα φωτοβολταικά και τα υδροηλεκτρικά. Το κόστος της παραγόμενης κιλοβατώρας με ανεμογεννήτριες είναι χαμηλότερο από το κόστος της πετρελαικής κιλοβατώρας χωρίς την επιδότηση των ανεμογεννητριών.
2. Επιβάρυνση του ανάγλυφου του εδάφους κατά την εγκατάσταση. Πράγματι κατά την εγκατάσταση ανεμογεννητριών επηρεάζεται το ανάγλυφο ή ανοίγονται και νέοι δρόμοι στο βουνό. Αλλά αυτό συμβαίνει όχι μόνο με τις ανεμογεννήτριες αλλά και κατά τη κατασκευή πολλών εργοστασίων.
3. Πρόκληση θορύβου. Στις σύγχρονες ανεμογεννήτριες έχει ελαχιστοποιηθεί ο προκαλούμενος θόρυβος.
4. Θάνατος αποδημητικών πουλιών. Πράγματι μπορεί να προκληθεί θάνατος αποδημητικών πουλιών. Έχει διαπιστωθεί όμως από μετρήσεις ότι δεν θανατώνονται πολλά πουλιά. Και βεβαίως με το νόμιμο ή το παράνομο κυνήγι θανατώνονται πολύ περισσότερα.
Αυτά είναι τα κύρια προβλήματα που σχετίζονται με τις ανεμογεννήτριες σήμερα.
Θα πρέπει όμως να λάβετε όμως υπ όψη σας το εξής για την αξιολόγηση των ανεμογεννητριών.
Το σημαντικότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα του πλανήτη είναι σήμερα η κλιματική αλλαγή και ο κύριος ανθρωπογενής παράγοντας που τη προκαλεί είναι οι αυξημένες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα λόγω της χρήσης ορυκτών καυσίμων για τη παραγωγή ενέργειας.
Σαν εναλλακτικές τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας σήμερα είναι η πυρηνική τεχνολογία και οι ΑΠΕ.
Οι ανεμογεννήτριες είναι μία οικονομική, ώριμη και αξιόπιστη τεχνολογία παραγωγής ηλεκτρισμού διαθέσιμη σε πολλά μέρη/χώρες του κόσμου.
Θα συμφωνήσετε νομίζω ότι τα προαναφερθέντα προβλήματα των ανεμογεννητριών είναι πολύ πολύ λιγότερα από εκείνα της κλιματικής αλλαγής. Συνεπώς η χρήση τους δημιουργεί κάποια θέματα όπως και η χρήση κάθε τεχνολογίας αλλά αυτά είναι πολύ μικρότερης κλίμακας και μεγέθους από το μεγάλο παγκόσμιο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής που επιτάσσει τη ταχεία μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων και την υποκατάσταση τους από ΑΠΕ.