Από τους περιηγητές στα πρώτα τουριστικά γραφεία και από τα rooms for rent στα ξενοδοχεία και στα πεντάστερα. Οι επισκέπτες με τα σακίδια στην παλιά πόλη και στον Πλατανιά, οι εξορμήσεις στην ύπαιθρο, οι μετακινήσεις με τα μέσα εκείνης της εποχής, οι πρώτες προσπάθειες για γαμήλιο και φυσιολατρικό τουρισμό, η διαμονή τότε, η αλληλεπίδραση με τους ντόπιους…
Ιστορίες και ευτράπελα μέσα από αφηγήσεις ανθρώπων του Tουρισμού όπως έζησαν τις αλλαγές στο τουριστικό τοπίο από το 1950 μέχρι σήμερα. Μαζί τους ακολουθούμε τα βήματα της ανάπτυξης του τριτογενή τομέα στα Χανιά.
Ακούστε τις ιστορίες τους και στη σειρά “onLine” στο podcast των “Χανιώτικων νέων”.
■ Ιστορίες από μια άλλη εποχή
Εικόνες από μια άλλη εποχή, πριν ακόμη έρθουν οι πρώτοι τουρίστες στα Χανιά και στα ορεινά χωριά μας μεταφέρει ο Αντώνης Πλυμάκης, “ψυχή” του ταξιδιωτικού πρακτορείου “Πλυμάκης” και ιδρυτικό μέλος του Ορειβατικού Συλλόγου Χανίων ο οποίος δικαίως θεωρείται “πατριάρχης” του ταξιδιωτικού τουρισμού στην πόλη μας:
«Ο πατέρας μου Γεώργιος Πλυμάκης είχε δημιουργήσει την πρώτη Λογιστική και Εμπορική Σχολή στην Κρήτη το 1922. Επειδή ήταν καλός στα Οικονομικά η τότε Τράπεζα Κρήτης είχε προβλήματα και τον καλέσανε και ανέλαβε Γενικός Διευθυντής […]. Στην Κατοχή η Τράπεζα καταστράφηκε και καταστραφήκαμε οικονομικά κι εμείς. Είχαμε τρία σπίτια και μετά ενοικιάζαμε. Όμως ο πατέρας μου έβλεπε “μακρυά” παρόλο που τότε ακόμη δεν υπήρχε η λέξη τουρισμός, αν και υπήρχε Υπουργείο Τουρισμού πριν το ’40. Ο κόσμος ήξερε μόνο τους περιηγητές. Έτσι ο πατέρας μου σκέφτηκε να ιδρύσει το 1946 την Παγκρήτια Ανώνυμη Τουριστική Εταιρία “Κρήτη” με αντικείμενο τα ταξίδια, τον τουρισμό και την μετανάστευση.
Τότε δεν υπήρχε εισερχόμενος τουρισμός κι όλα ήταν δύσκολα. Για να βοηθήσει τους ντόπιους να καταλάβουν τη σημασία του τουρισμού ο πατέρας μου είχε τυπώσει ένα δεκάλογο με συμβουλές για την τουριστική ανάπτυξη του τόπου μας το οποίο κυκλοφορούσε σε φέιγ βολάν αλλά και διένειμε καρτέλες στα τουριστικά καταστήματα! Τον κατάλογο αυτό είχε επανεκτυπώσει και η Τουριστική Αστυνομία. Μάλιστα το 1950 είχε κάνει μια πρωτοποριακή ομιλία για τον Τουρισμό στο Ρέθυμνο με στοιχεία για την τουριστική κίνηση στην Ελλάδα από το 1926 έως το 1938 (37.500 τουρίστες είχαν έλθει το 1926 στη χώρα μας και 183.290 το 1938). Αγωνιζόταν για να καταλάβει ο κόσμος την αξία του Τουρισμού, γιατί τότε δεν την είχαν καταλάβει. Λέγανε τουρίστες και το είχανε λίγο για κοροϊδία. Θυμάμαι το ’55 στις Απόκριες και ντύνονταν μασκαράδες… τουρίστες με κάτι περίεργες ενδυμασίες όπως οι Χίπηδες.
Άλλα… ήθη
Ύστερα ήταν και τα καινούργια ήθη που έφερνε ο τουρισμός και ιδίως στα χωριά δυσκολεύτηκαν να προσαρμοστούν. Για παράδειγμα στην Αγ. Ρουμέλη που πήγα πρώτη φορά το 1952 και πέρασα το Φαράγγι, είχαν αρχίσει σιγά σιγά και πήγαιναν οι τουρίστες, ήταν ο παπάς της περιοχής κι έπαιρνε κυνήγι όσους ήταν λιγάκι… γδυμνοί. Μια μέρα ήταν ένα ζευγάρι τουρίστες στην παραλία και φαίνεται πως αγκαλιάζονταν κι ο παπάς έκοψε μια σφάκα και τους έκανε “μαύρους” στο ξύλο. Στην παραλία που ξαπλώνανε ήταν ένας σταθμός Χωροφυλακής, με έναν Νοματάρχη και έναν Χωροφύλακα και πήγαινε ο Χωροφύλακας πέρα-πόδε στην παραλία να δει τους τουρίστες που ήταν ξαπλωμένοι στην παραλία και κυρίως τα ζευγάρια να μη σιμώσει ο ένας τον άλλον περισσότερο από το επιτρεπτό! Απίστευτο αλλά γινόταν. Αυτή η κατάσταση επικρατούσε μέχρι τη δεκαετία του ’70. Μια άλλη φορά πάλι, ήταν καΐκια, ψαροκάικα που μεταφέρανε τους λίγους τουρίστες στην Αγ. Ρουμέλη και πήγε ένας τουρίστας πριν μπει στο καΐκι να φωτογραφίσει τον παπά αλλά ο παπάς του είπε: “Ε, No!”. Και μόλις μπήκε στο καΐκι ο τουρίστας από την πλώρη απάνω, βγάζει μια φωτογραφία του παπά. Όμως ο παπάς τον είδε και μπαίνει τη θάλασσα, πηδάει στο καίκι και τον έκανε… μαύρο στο ξύλο.
Η διαμονή τότε
Τότε τα ξενοδοχεία ήταν λίγα, όπως το “Μεγάλη Βρετανία” που ανήκε σε έναν θείο μου στην οδό Τζανακάκη. Ήταν και δυο τρία άλλα μικρά ξενοδοχεία, τα οποία επειδή δεν υπήρχαν τουρίστες, τα χρησιμοποιούσαν κυρίως έμποροι, πλασιέ, αντιπρόσωποι που έρχονταν στα Χανιά και κάποιοι λίγοι επισκέπτες Έλληνες. Εκείνες τις εποχές, τα ξενοδοχεία είχαν σε κάθε όροφο κοινόχρηστη τουαλέτα και λουτρό, δεν υπήρχε σε κάθε δωμάτιο. Επίσης στα ξενοδοχεία επειδή δεν υπήρχε εύκολα χαρτί τουαλέτας, χρησιμοποιούσαν χαρτί… από εφημερίδες.
Θυμάμαι ότι ο πατέρας μου, τη δεκαετία του ’50 είχε φέρει στον προφήτη Ηλία έναν μεγάλο επιχειρηματία και τους είχε εξουσιοδοτήσει και ο Σοφοκλής Βενιζέλος να φτιάξουν κατασκηνώσεις για τουρίστες πριν δημιουργηθούν τα μετέπειτα κάμπινγκ. Και θα προχωρούσε το εγχείρημα όμως ο επιχειρηματίας αρρώστησε και εγκατέλειψε όλα τα σχέδια και τις επιχειρήσεις.
Οι… κατάσκοποι
Ευτράπελα υπήρχαν και στις εξορμήσεις του Ορειβατικού Συλλόγου που δημιουργήθηκε το 1930, ήταν μια πρώτη μορφή ορειβατικού – φυσιολατρικού τουρισμού. Στα περισσότερα χωριά δεν πήγαινε δρόμος και όταν μας βλέπανε μας λέγανε “οροβάτες”, δεν μπορούσανε να πιστέψουν ότι κάναμε τόσες ώρες δρόμο μες τη ζέστη και το κρύο… χωρίς να πληρωνόμαστε. Μετά υπήρχαν οι πλανόδιοι έμποροι που με ένα σακούλι στην πλάτη πωλούσαν εμπορεύματα και μπαίνοντας στα Φλώρια πρώτος εγώ που ήμουν νέος με τους άλλους ορειβάτες να ακολουθούν, μου λέει μια γριά που έστεκε στην αυλή της “Καλώς τους εμπόρους”. Δεν υπολόγιζε αυτή ότι υπήρχαν τουρίστες – ορειβάτες. Σου λέει: “Με το σακίδιο στην πλάτη θα έχει πράμα εμπόρευμα να πουλήσει”.
Ή πηγαίνοντας στη Σαμαριά στις οργανωμένες εξορμήσεις του Ορειβατικού που ερχόταν και ορειβατικός τουρισμός από την υπόλοιπη Ελλάδα, μου έλεγε ο μακαρίτης ο Βαγγέλης ο Βίγλης, ότι άμα ακούγανε τις φωνές των ορειβατών να κατεβαίναν στο χωριό της Σαμαριάς, έλεγε στις γυναίκες του χωριού να βγουν στη γέφυρα με τσικουδιές και παξιμαδάκια γιατί έρχονται οι… κουζουλοί. Έτσι μας λέγανε. Στην παλιά πόλη των Χανίων τουρίστες τότε δεν είχε, γιατί εκεί γεννήθηκα το 1935 και έμεινα μέχρι το 1955. Τότε οι μεμονωμένοι επισκέπτες που υπήρχαν, ψάχνανε να πάνε σε καμιά παραλία. Στα χωριά πάλι με την πρώτη έλευση των τουριστών οι άνθρωποι ήταν καχύποπτοι, λέγανε κάποιοι ότι οι τουρίστες ήταν… κατάσκοποι. Μετά προσαρμοστήκανε.
Γαμήλιος τουρισμός
Το 1955 ο πατέρας μου είχε ιδρύσει στα Χανιά τον Τουριστικό Σύνδεσμο Κρήτης. Τότε είχε οργανώσει σε συνεργασία με τον Παγκρήτιο Σύλλογο Αμερικής έναν κρητικό παραδοσιακό γάμο, όχι εικονικό αλλά πραγματικό. Παρουσιάστηκαν διάφορα ζευγάρια από χωριά που θέλανε να παντρευτούν και επιλέξανε ένα από αυτά και είχε διοργανωθεί μια πολύ μεγάλη εκδρομή Ελληνο- Αμερικανών για να παρακολουθήσουν τον Κρητικό Γάμο οι οποίοι είχαν έρθει ακτοπλοϊκώς με το υπερωκεάνιο “Βασίλισσα Φρειδερίκη” το οποίο έδεσε στη Σούδα. Ο κρητικός γάμος και συγκεκριμένα η θρησκευτική τελετή, είχε γίνει κοντά στα Πευκάκια όπου νύφη και γαμπρός είχαν φτάσει πάνω σε δύο λευκά άλογα και ακολουθούσε πομπή από λυράρηδες. Το γλέντι και ο χορός έγινε στο Στάδιο Χανίων.
Με συνεπιβάτη….μια κατσίκα
Εκείνη την εποχή λεωφορεία 25-30 θέσεων εξυπηρετούσαν τις υπεραστικές γραμμές όπως π.χ. στα Σφακιά κ.ά. Στο πίσω μέρος είχαν ένα κλειστό τμήμα σαν πορτ μπαγκαζ και από πάνω σχάρα που μπορούσε να φορτώσει ολόκληρη… προίκα. Και ήταν πάντα γεμάτα από επιβάτες ακόμη και στους διαδρόμους. Είχε έρθει τότε ένας φίλος σπηλαιολόγος καθηγητής από την Σορβόνη που επί 20 χρόνια όργωνε την Κρήτη και εξερευνούσε κυρίως τα ιερά σπήλαια. Ήξερε καλά ελληνικά και καθώς γύριζε με το λεωφορείο από τα Σφακιά -ένα δρομολόγιο 4 ωρών!- έγραφε στη γυναίκα του ένα γράμμα και της έλεγε: “Τώρα θα μυρίσεις και την μυρωδιά που θα πάρει το γράμμα γιατί δίπλα μου, στον διάδρομο είναι και μια… κατσίκα”. Βάζανε και τα ζώα μέσα στο λεωφορείο!
Και μια ιδέα!
Πάντως, θα ήταν πολύ ωραία ιδέα, όπως διάβαζα πριν λίγους μήνες στα “Χανιώτικα νέα”, η δημιουργία ενός Μουσείου Τουρισμού στα Χανιά. Κάποιος έριξε την ιδέα, ίσως και ο γενικός γραμματέας του ΕΟΤ που είναι συμπατριώτης μας (Δημ. Φραγκάκης) για τη δημιουργία ενός Μουσείου Τουρισμού.
Για αυτό το σκοπό, έχω εκφράσει την επιθυμία μου να προσφέρω δωρεάν παλιές αφίσες του ΕΟΤ, εισιτήρια, διαφημίσεις από παλιές αεροπορικές και ατμοπλοϊκές εταιρίες, τουριστικούς οδηγούς και λευκώματα, γραφομηχανές, τελεφάξ, σφραγίδες, γραφίδες, εφόσον συμφωνεί βέβαια και η κόρη μου Σοφία. Είναι πολύ το υλικό που έχω και είναι κρίμα να μείνει στο υπόγειο».
■ Η άνθιση της δεκαετίας του ’80
Δεκαετία του ’70 στα Χανιά και τις αναμνήσεις του από τον Τουρισμό εκείνης της δεκαετίας, ξετυλίγει ο Κυριάκος Βασιλομανωλάκης, ο οποίος μας ταξιδεύει 50 χρόνια πίσω και μας αφηγείται πώς στον Δήμο Χανίων λειτούργησε το πρώτο Δημοτικό Γραφείο Πληροφοριών και Ανταλλακτήριο Συναλλάγματος για τουρίστες:
«Το 1971 μόλις είχα αρραβωνιαστεί και έπρεπε να παρουσιαστώ στην τοπική κοινωνία της Παλαιόχωρας για να… θαυμάσουν τον γαμπρό. Για να πας στην Παλαιόχωρα τότε -δεν είχα αυτοκίνητο- ήταν μια μεγάλη περιπέτεια. Η διαδρομή ήταν επικίνδυνη, τα λεωφορεία παμπάλαια και χρειαζόταν 3 ώρες διαδρομή στην καλύτερη περίπτωση. Οι ελάχιστοι τουρίστες που ήταν στο λεωφορείο τότε δεν μπορούσαν να καταλάβουνε γιατί ο οδηγός σταματούσε κάθε τόσο και έπιανε κουβέντα με περαστικούς, με διαβάτες πάνω σε γαϊδούρια ή γιατί έκανε στάσεις για “μια τσικουδιά” στην Κάντανο ή για νερό στα Πλεμενιανά.
Ρωτάγανε οι τουρίστες πότε θα φτάσουν στην Παλαιόχωρα αλλά κανείς δεν μπορούσε να υπολογίσει με ακρίβεια. Φτάνοντας λοιπόν στην Παλαιόχωρα βρίσκω 2-3 τουρίστες σε ένα καφενείο, τους μίλησα και μόλις με είδαν οι Παλαιοχωρίτες μου είπαν: “Γιατί τους μιλάς; Αυτοί είναι… κατάσκοποι. Είναι επικίνδυνο να τους μιλάς”. Ήταν μια περίοδος που η Παλαιόχωρα βρισκόταν σε μια εντελώς πρωτόγονη κατάσταση, ξενοδοχεία δεν υπήρχαν, ήταν ελάχιστα δωμάτια. Μετά από λίγα χρόνια η Παλαιόχωρα έγινε πιο δημοφιλής τουριστικός προορισμός. Έλα όμως που δεν υπήρχαν ξενοδοχεία. Οπότε τι κάνανε οι τουρίστες; Διαμονή σε σκηνές. Η Παχιά Άμμος γέμιζε σκηνίτες. Και όσο δεν υπήρχαν δωμάτια, η Αστυνομία δεν τους έδιωχνε. Με τη δημιουργία περισσότερων ενοικιαζομένων δωματίων σταμάτησαν να υπάρχουν σκηνίτες.
Και στην πόλη των Χανίων όμως υπήρχαν εκείνη την εποχή λίγοι τουρίστες. Αυτό το γνωρίζω γιατί εργαζόμουν στην Υπηρεσία Συναλλάγματος της Τράπεζας της Ελλάδος. Επειδή στο τραπεζικό σύστημα υπήρχε ένας απόλυτος προστατευτισμός, ελέγχαμε το κάθετι όσον αφορά το συνάλλαγμα και είχαμε ιδέα τι συνέβαινε με τον τουρισμό. Ο τουρισμός άρχισε να αυξάνει σταδιακά τη δεκαετία του ’70. Στα μέσα του ’80 η Τράπεζα Ελλάδος απελευθέρωσε την αγορά συναλλάγματος και ιδιώτες μπορούσαν να στήσουν ιδιωτικά ανταλλακτήρια τα οποία ήταν υποχρεωμένα να φέρνουν ό,τι συνάλλαγμα έκαναν στην Τράπεζα Ελλάδος. Έτσι εμείς την αύξηση του τουρισμού τη βλέπαμε από την αύξηση του συναλλάγματος. Βλέπαμε π.χ. πάρα πολλά μάρκα Δυτικής Γερμανίας, λίρες Αγγλίας, γαλλικά φράγκα και όχι ιδιαίτερα πολλά σκανδιναβικά νομίσματα εκείνη την εποχή. Τότε λοιπόν στη δεύτερη δημαρχία Κατσανεβάκη που ήμουν μέλος της Πολιτιστικής Επιτροπής πρότεινα να δημιουργηθεί από τον Δήμο ένα Δημοτικό Γραφείο Πληροφοριών για τους τουρίστες. Οπότε μαζί με τον Βαγγέλη Μαργιολάκη που είχε το ξενοδοχείο El Greco στην παλιά Οβριακή, αφού έδωσε ο Δήμος ένα μικρό χώρο στο Γιαλί Τζαμί, στήσαμε εκεί το Γραφείο Πληροφοριών. Και σκέφτηκα πως θα ήταν καλή ιδέα το Δημοτικό Γραφείο Πληροφοριών να είναι και Δημοτικό Ανταλλακτήριο. Έτσι ο Δήμος Χανίων ήταν ο πρώτος στην Ελλάδα που πήρε άδεια λειτουργίας Δημοτικού Ανταλλακτηρίου Συναλλάγματος. Μάλιστα στελεχώθηκε με 6 κοπέλες που έδιναν πληροφορίες με χάρτες και δρομολόγια συγκοινωνιών (πλοίων και λεωφορείων) στους τουρίστες. Η ιστορία είναι ότι το Δημοτικό Ανταλλακτήριο πήγαινε τόσο καλά ώστε από το 2% προμήθεια που έβγαζε, πληρώνονταν και οι 6 εργαζόμενες! Λίγο αργότερα ιδιώτες άνοιξαν κι άλλα Ανταλλακτήρια Συναλλάγματος στην πλατεία Συντριβανιού και στη Χάληδων που δούλευαν μέρα-νύχτα. Έτσι στα Χανιά άρχισε να υπάρχει πολύ συνάλλαγμα (λόγω περισσότερου τουρισμού) σε μια περίοδο που η οικονομική κατάσταση μας δεν ήταν ανθηρή. Είχαμε ανάγκη αυτό το συνάλλαγμα».
με τα σακίδια τους περιμένουν
να επιβιβαστούν
στο πλοίο της γραμμής από το λιμάνι Σούδας. (Αρχείο “Χ.Ν.”).
ΠΛΑΤΑΝΙΑΣ
■ Από το rooms for rent στα Πεντάστερα
«Τα “Rooms for rent” και τα zimmer zu vermieten -στα Γερμανικά- ήταν οι… πρωτοπόροι του τουρισμού του Πλατανιά. Πάνω σε αυτά βασίστηκαν τα πρώτα βήματα της τουριστικής ανάπτυξης» μας εξηγεί ο Κυριάκος Λουρανδάκης. Νέος στα τέλη της δεκαετίας του ’70 ξεκίνησε να εργάζεται στα πρώτα ξενοδοχεία της εποχής στα πρωινά και έπειτα τη δεκαετία του ’80 έφτιαξε ίσως ένα από τα καλύτερα μπαρ των Χανίων, το “Ουτοπία”.
«Οι πρώτοι-πρώτοι επισκέπτες που είχαμε ήταν οι “χίππις” που έμεναν σε καλύβες στην παραλία και στο ποτάμι. Μετά ξεκίνησαν τα rooms for rent, που τότε ήταν ένα κρεβάτι, μια καρέκλα και η τουαλέτα απ’ έξω και κοινή για όλα τα δωμάτια. Στα ενοικιαζόμενα της “Άννας” έρχονταν για χρόνια Γερμανοί πιτσιρικάδες που κάθονταν και δύο μήνες! Λειτουργούσε επίσης και ο “Ζορμπάς” του Αρβανίτη , τα δωμάτια του Πατσουράκη, του Φουμάκη… Αυτά ήταν τα πρώτα» τονίζει ο Κυριάκος συμπληρώνοντας πως «οι πρώτοι οργανωμένοι τουρίστες που ήλθαν στον Πλατανιά ήταν… Έλληνες! Από το “Χερόνια Τράβελ” που έμειναν σε δύο ξενοδοχεία στο “Βίλα Πλατανιά” και σε άλλο ένα στην πλατεία. »
Τι ήταν αυτό που έφερνε τους ξένους επισκέπτες στον Πλατανιά; «Το χωριό ήταν πανέμορφο! Είχε πολύ πράσινο, πάρα πολλά πλατάνια, υπήρχαν τα κανάλια μέσα στο χωριό με νερό χειμώνα – καλοκαίρι. Και βέβαια ήταν και η θάλασσα και η παραλία που τους προσέλκυε. Πολύ γρήγορα έκαναν φιλίες με τους ντόπιους που κρατούν μέχρι σήμερα. Είχαμε βέβαια και τα… παρατράγουδα. Είχαμε και ξυλοδαρμό από ντόπιους σε ξένους γιατί φιλήθηκαν μέσα στο χωριό. Ήταν τέτοια τα ήθη της εποχής. Επίσης θυμάμαι να έχει γίνει θέμα συζήτησης μια τουρίστρια που έφαγε παγωτό και μετά ήπιε και coca cola. Δεν μπορούσαν να διανοηθούν οι ντόπιοι ότι έφαγε τόση ζάχαρη μαζεμένη! Τους φαινόταν περίεργο αυτό!
Τη δεκαετία του ’70 πολλοί από τους ξένους έμεναν και τον χειμώνα και δούλευαν ως εργάτες γης και ό,τι χρήματα έβγαζαν τα έτρωγαν εδώ, μεθούσαν κάθε βράδυ με ρετσίνες, Metaxa με coca cola» .
Τη δεκαετία του ’80 μέσα από μια σειρά χρηματοδοτήσεις που δόθηκαν τότε «όλα τα σόχωρα του χωριού μετατράπηκαν σε ενοικιαζόμενα και επιπλωμένα δωμάτια. Ήλθε και το Star Tour φέρνοντας Σκανδιναβούς και ο Πλατανιάς πήρε την εικόνα που ξέρουμε σήμερα. Άρχισαν να γίνονται πιο μεγάλα ξενοδοχεία για να φτάσουμε μετά το 2000 να γίνουν τα πρώτα πεντάστερα!»
ΤΟ… ΚΑΜΑΚΙ
Ο τουρισμός έφερε και το “καμάκι” που «και το ’70 και το ’80 ήταν ακμαίο. Και οι Πλατανιανοί και οι Χανιώτες έρχονταν εδώ για τις Σκανδιναβές. Ήταν τέτοιο το κλίμα της εποχής. Για να γνωρίσεις τουρίστρια έπρεπε να έλθεις στον Πλατανιά. Και το επίκεντρο της διασκέδασης ήταν εδώ. Πέρα από την “Oυτοπία” είχε ξεκινήσει και η Portocali που ήταν από τις μεγαλύτερες disco της εποχής». Όσο για τα οικονομικά… «σίγουρα όλοι έβγαζαν λεφτά. Δεν υπήρχε ταμειακή μηχανή, μόνο βιβλίο εσόδων – εξόδων
Ο Κυριάκος πιστεύει ότι η χωρίς σχέδιο ανάπτυξη του Πλατανιά κατέστρεψε πολλές από τις ομορφιές και τις ιδιαιτερότητες του χωριού. «Βιάστηκε το χωριό! Σε ένα οικισμό 800 κατοίκων η ελληνική πολιτεία δεν έκανε καμία επέκταση εδώ και χρόνια. Ακόμα και τώρα δεν υπάρχουν βασικές υποδομές και την ίδια ώρα το κράτος μας ορίζει αντικειμενικές αξίες 1900 ευρώ! Εν πάση περιπτώσει, θέλουμε να είμαστε αισιόδοξοι και υπάρχουν σχέδια και για να γίνει πεζόδρομος ο χάνδακας και να ξαναπεράσουμε το νερό μέσα από το χωριό και να αποκτήσει πάλι ο Πλατανιάς το παλιό του χρώμα» καταλήγει.
“ΠΑΝΣΙΟΝ ΤΟΝΙΣ”
«Την “Πανσιόν Τόνις” την ξεκίνησε ο πατέρας μου Αντώνης και η μητέρα μου Γλυκερία στα 1974 – 1975. Μικρός τότε θυμάμαι ότι οι πελάτες μας ήταν Γερμανοί και Άγγλοι και τον Ιούλιο – Αύγουστο είχαμε πολλούς Ιταλούς και Γάλλους» θυμάται ο κ. Αποστόλης Φουμάκης.
Η οικογενειακή πανσιόν ήταν από τις πρώτες που λειτούργησαν στον Πλατανιά με άδεια μάλιστα και του ΕΟΤ. Στην αρχή με 3 δωμάτια και έπειτα με άλλα 4. «Είχαμε δύο τρίκλινα και 5 δίκλινα. Διατηρούσαμε καλό όνομα και μας έστελναν τότε κόσμο ο ΕΟΤ και η Τουριστική Αστυνομία αλλά είχαμε σταθερή πελατεία που έρχονταν κάθε χρόνο. Ήταν κόσμος που τους άρεσε η πεζοπορία στα βουνά και το φυσικό περιβάλλον. Χαρακτηριστικά θυμάμαι ότι είχε έλθει και μια Γερμανίδα που ήταν δημοσιογράφος στο Der Spiegel.
Έτρωγαν στο “Μύλο του Κερατά”, στον “Πλάτανο” που υπάρχουν ακόμα και σε μερικά άλλα.
Έτρωγαν παραδοσιακά κρητικά φαγητά και έπιναν πολύ κρασί και ρετσίνα. Οι τιμές για αυτούς ήταν τσάμπα. Με ορισμένους από αυτούς διατηρούμε ακόμα αλληλογραφία. Πολλοί από αυτούς έμεναν και το χειμώνα και δούλευαν στα πορτοκάλια και στις ελιές!» αφηγείται ο συνομιλητής μας.
Τη δεκαετία του ’80 πια ο Πλατανιάς άρχισε να γίνεται επίκεντρο της τουριστικής κίνησης. «Η μεγάλη αλλαγή έγινε όταν μπήκε το Star Tour, το τουριστικό γραφείο που άρχισε να φέρνει Σκανδιναβούς και να γίνονται έπειτα τα μεγάλα ξενοδοχεία» λέει ο Αποστόλης.
Το “Πανσιόν Τόνις” έκλεισε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 καθώς ήταν δύσκολο να προσαρμοστεί στις νέες προδιαγραφές που ζητούσαν πλέον τα τουριστικά γραφεία.
■ Χρυσή εποχή για την Παλιά Πόλη
«Η χρυσή εποχή των ενοικιαζομένων δωματίων ήταν από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 μέχρι το 1994» πιστεύει ο κ. Αλέξανδρος Στιβανάκης. Έχοντας εργαστεί σε ξενοδοχεία όπως το “Χανδρής”, και “Δώμα”, το 1980 αποφάσισε να αξιοποιήσει το οικογενειακό κτίσμα στην οδό Κανεβάρο στην παλιά πόλη και να φτιάξει το Casa Kasteli.
«Ξεκίνησα με 4 δωμάτια και με Γερμανούς και Άγγλους! Νέους το καλοκαίρι και πιο μεγάλες ηλικίες από τον Σεπτέμβρη. Τότε τα Χανιά ήταν πάμφθηνα για αυτούς, ειδικά για το μάρκο και τη λίρα. Πήγαιναν στην ψαροταβέρνα π.χ. του Ντίνου και έτρωγαν άφθονο και πολύ φτηνό ψάρι αλλά και όλα τα φαγητά στις ταβέρνες ήταν άριστα. Έτρωγαν, έπιναν και ξανάρχονταν, γι’ αυτό και οι περισσότεροι επισκέπτες ήταν επαναλαμβανόμενοι» αφηγείται.
Τους τουρίστες τότε «δεν τους βρίσκαμε εμείς, αυτοί μας έβρισκαν γιατί ήταν λίγα τα δωμάτια στην παλιά πόλη. Στις 10-11 το πρωί ήμασταν γεμάτοι!». Στα 4 δωμάτια, προστέθηκαν άλλα 3 και στη συνέχεια ο κ. Στιβανάκης αξιοποίησε και άλλο κτίσμα που και εκεί έφτιαξε επιπλωμένα δωμάτια. Όπως μας επισημαίνει δεν μπήκε ποτέ σε κάποιον από τους πολλούς αναπτυξιακούς νόμους της εποχής καθώς «αν δεν έδινες λεφτά… δεν έπαιρνες λεφτά. Ήθελα πάντα καθαρές δουλειές και δεν ήθελα να μπλέξω με περίεργες καταστάσεις».
Η γραφικότητα της παλιάς πόλης και οι κάτοικοι της ήταν οι “μαγνήτες” που έφερναν τους επισκέπτες. «Τρελαίνονταν με την παλιά πόλη, με τις γριούλες στα στενά που έπλεκαν μπροστά στην πόρτα του σπιτιού τους ή πότιζαν τις γλάστρες τους! Φωτογραφίζονταν μαζί τους, φωτογράφιζαν ακόμα και τα παλιά και εγκαταλελειμμένα σπίτια. Σε εμάς το αίσθημα της φιλοξενίας ήταν πολύ δυνατό αλλά δεν είχε κατανοήσει ο κόσμος πόσο σημαντικός ήταν ο τουρισμός. Δεν είχαν καταλάβει ότι ο τουρίστας θα δώσει λεφτά και στον μαραγκό και στον ξυλουργό, στον ηλεκτρολόγο ότι τα συνναφή επαγγέλματα θα δουλέψουν από τον τουρισμό» δηλώνει ο κ. Στιβανάκης.
Ο ίδιος προσαρμοζόταν κάθε φορά στην εποχή, αργότερα δούλεψε με γραφεία και σήμερα με τις διάφορες πλατφόρμες. «Τη δεκαετία του ’80 δεν είχαμε π.χ. Aircondition δεν ήταν και τόσο έντονη η ζέστη, άνοιγαν το παράθυρο και δροσίζονταν. Αυτό άλλαξε με τον καιρό. Για μας το μεγάλο όπλο ήταν το πρωινό. Δεν ήταν τυποποιημένο, βασιζόταν στα τοπικά προϊόντα! Είχαμε τσάι του βουνού, μέλια άριστα, ψωμί από τον ξυλόφουρνο της Βενιζέλου, τους κάναμε φρουτοσαλάτες ωραίες για αυτό και ήταν η καλύτερη διαφήμιση μας» επισημαίνει, τονίζοντας πως για το μέλλον οι επαγγελματίες και οι φορείς πρέπει να επενδύσουν στον ποιοτικό τουρισμό και στην επέκταση της τουριστικής σεζόν.
