Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Acorus Calamus (Άκορος ο κάλαμος) και ανήκει στην οικογένεια των Αροειδών. Το συναντούμε με την κοινή ονομασία Καλάμι ή Άκορος.
Είναι φυτό πολυετές, υδρόφιλο, με άρωμα μανταρινιού που φτάνει σε ύψος τα 1,25 μέτρα. Έχει φύλλα μακρά, σωληνοειδή στη βάση τους και λογχοειδή στο πάνω τους μέρος και στέλεχος με τρεις γωνίες. Το καλοκαίρι βγάζει ένα μοναχικό στάχυ με μικρά δυσδιάκριτα πρασινοκίτρινα σκούρα άνθη σε πλάγια μασούρια και μάκρος ενός δακτύλου, που δεν ωριμάζουν. Φέρει ρίζωμα παχύ, έρπον, σκήπο όρθιο, τρίγωνο, σπάθη πολύ μεγαλύτερη από σπάδικα, ο οποίος είναι παχύς και πράσινος.
Το συναντούμε στις όχθες λιμνών, ποταμών, ρεμάτων και ρυακιών. Παρά το γεγονός ότι δεν μπορεί να βλαστήσει μόνο του, στην Ευρώπη έχει εξαπλωθεί με τη βοήθεια του νερού, που μεταφέρει τμήματα από τις ρίζες του σε άλλα μέρη. Στη χώρα μας συναντάται αυτοφυές, μόνο στη Λακωνία και αυτό σπάνια. Φύεται στην κεντρική Ευρώπη. Καλλιεργείται σε Ευρώπη, Αμερική και Ινδίες. Είναι τελείως διαφορετικό καλάμι από τα άλλα. Υπάρχουν τέσσερεις ευκρινώς διαφορετικοί πληθυσμοί του βοτάνου. Οι ποικιλίες που είναι κατάλληλες για θεραπευτική χρήση είναι αυτές που βρίσκονται σε ΗΠΑ και Σιβηρία.
Συστατικά-χαρακτήρας
Υπάρχουν τέσσερις ποικιλίες που Άκορου Κάλαμου που διαφοροποιούνται μεταξύ τους. Η κύρια διαφοροποίησή τους αφορά το συστατικό άσερον που υπάρχει μέσα στο αιθέριο έλαιο της ρίζας. Αυτό είναι ένα ηρεμιστικό και αντιβιοτικό συνθετικό, το οποίο όμως είναι τοξικό. Η ασερόνη υπάρχει κύρια μέσα στο αιθέριο έλαιο της Ινδικής ποικιλίας και πολύ λιγότερο στην Ευρωπαϊκή ποικιλία. Οι ποικιλίες της Β. Αμερικής και της Σιβηρίας είναι απαλλαγμένες από το συστατικό αυτό και κατά συνέπεια προτιμούνται για την φαρμακευτική χρήση του βοτάνου.
Τα συστατικά της ρίζας είναι 1-4% αιθέριο έλαιο (που περιέχει, ασερόνη, ισοευγενόλη, καλαμίνη, λιναλοόλη, ευγενόλη, αζουλίδη, πιπίνη, κινεόλη, καμφορά κ.λ.π.) , γλίσχρασμα, πικρά στοιχεία, γλυκοσίδη, τανίνη, ακορικό οξύ και φυτική κόλλα.
Ιστορικά στοιχεία
Από την αρχαιότητα, το αναφέρουν ο Θεόφραστος, ο Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος. Χρησιμοποιούσαν το καλάμι αυτό για την παρασκευή του «Ακορίτη Οίνου», που ήταν γνωστός από εκείνα τα χρόνια για τις τονωτικές και διεγερτικές του ιδιότητες. Επίσης το χρησιμοποιούσαν οι αθλητές για να δυναμώσουν και να θρέψουν τους μυς τους. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει τον Άκορο Κάλαμο για την θεραπεία της Αλωπεκίας.
Τον μεσαίωνα οι ρίζες του βοτάνου εισήχθησαν από την νοτιοανατολική Ασία με σκοπό εκτός των άλλων, την προστασία από την πανούκλα. Στη λαϊκή ιατρική υπό μορφή εγχύματος, αφεψήματος ή βάμματος χρησιμοποιήθηκε στη στοματική και εντερική οκνηρία, σε ξινίλες, αεροφαγία, αναιμία, αρθρίτιδα και ρευματισμούς. Με το βάμμα έκαναν γαργάρες σε φλεγμονές των ούλων. Χρησιμοποιήθηκε επίσης για τον βήχα, τη γρίπη και την φυματίωση.
Στην Ινδία έχουν ανακαλύψει ότι ο ατμός από το έλαιο της καλαμιάς, κάνει ορισμένα είδη εντόμων στείρα, εμποδίζοντας την αναπαραγωγή τους.
Άνθιση – συλλογή – χρησιμοποιούμενα μέρη
Ανθίζει Ιούνιο και Ιούλιο. Σήμερα για θεραπευτικούς λόγους χρησιμοποιούμε τη ρίζα του βοτάνου που συλλέγεται από τον Μάρτιο μέχρι τον Απρίλιο και από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Οκτώβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως άφυσο, χωνευτικό, δυναμωτικό, διεγερτικό, μαλακτικό και αντισπασμωδικό. Συνδυάζει τις μαλακτικές ιδιότητες του γλισχράματος με την άφυση δράση του πτητικού ελαίου και τη διεγερτική δράση των πικρών στοιχείων. Διεγείρει τη λειτουργία του ήπατος και της χολής. Είναι εξαιρετικό τονωτικό για τον γαστρεντερικό σωλήνα. Χρησιμοποιείται σε όλα τα είδη δυσπεψίας, γαστρίτιδα και στα γαστρικά έλκη. Διεγείρει την μειωμένη όρεξη και δρα θετικά σε περιπτώσεις εξάντλησης και αδυναμίας που οφείλονται σε πρόβλημα του πεπτικού συστήματος. Μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε σε περίπτωση κολικού που οφείλεται σε τυμπανισμό (από αέρια) με καλά αποτελέσματα. Στην περίπτωση μάλιστα αυτή μπορούμε να συνδυάσουμε τη δράση του με Τζίντζερ και Διοσκορία. Επίσης στα γαστρικά προβλήματα μπορούμε να συνδυάσουμε τη δράση του με Σπειραία και Αλθαία.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως αφέψημα. Βράζουμε μια κουταλιά του τσαγιού ξηρό βότανο σε 1 φλιτζάνι νερό για 3 λεπτά. Σβήνουμε τη φωτιά και το αφήνουμε 10 λεπτά πριν το σουρώσουμε και το πιούμε μισή ώρα πριν από το πρωινό ή το γεύμα. Το βράδυ το αποφεύγουμε γιατί προκαλεί άφθονη διούρηση.
Υπό μορφή βάμματος η δοσολογία είναι 15 έως 30 σταγόνες ημερησίως.
Σε λουτρά χρησιμοποιούμε 250 γραμμάρια ρίζας για κάθε μπάνιο.
Προφυλάξεις
Η υπερβολική δόση μπορεί να προκαλέσει εμετό ή γαστρεντερικά προβλήματα. Τα έλαια της Ευρωπαϊκής ποικιλίας και πολύ περισσότερο της Ανατολικής Ασίας, περιέχουν το καρκινογόνο άσαρον και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς.
Υ.Σ.
Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
