» Nick Hornby (µτφρ, Χίλντα Παπαδηµητρίου, εκδόσεις Πατάκη)
Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο αυτό, σκέφτηκα πως ήταν µια καλή ευκαιρία να διαβάσω ξανά, µετά από χρόνια, Νικ Χόρνµπυ· ένιωθα πως είχα ανάγκη απ’ αυτή την πρόζα, το χιούµορ και την οξυδέρκεια στην παρατήρηση της ποπ κουλτούρας, τη συγχρονία µε τον κόσµο τριγύρω. ∆εν ξέρω αν θα υπάρξει κάποιο βιβλίο του που να ξεπεράσει µέσα µου το High fidelity, βασικά το ερώτηµα/ατάκα: είµαι µελαγχολικός γιατί ακούω ποπ ή ακούω ποπ γιατί είµαι µελαγχολικός· αλλά και την ίδια την ιδέα ενός τοπ τεν χωρισµών ως µια απόπειρα προσδιορισµού του τρέχοντος γεωγραφικού στίγµατος πλεύσης. Ίσως αυτή η ανάµνηση, εκείνου του πρώτου βιβλίου, να µε κράτησε µακριά από το Ακριβώς σαν έσενα ως τώρα, αφού όσα βιβλία δικά του ενδιάµεσα διάβασα µου άρεσαν µεν, κανένα δεν έφτασε τη συγκίνησή µου στα ύψη εκείνα δε.
Πώς µπορεί να πει κάποιος µε σχετική βεβαιότητα τι απεχθάνεται περισσότερο στον κόσµο; Αναµφίβολα εξαρτάται από την εγγύτητα του πράγµατος που απεχθάνεται σε κάθε δεδοµένη στιγµή, αν είναι κάτι που πράττεις, ακούς ή τρως τη συγκεκριµένη ώρα. Απεχθανόταν τη διδασκαλία της Αγκάθα Κρίστι στην πρώτη γυµνασίου, απεχθανόταν όλους ανεξαιρέτως τους Συντηρητικούς υπουργούς Παιδείας, απεχθανόταν τους ήχους που έβγαζε ο µικρότερος γιος της όταν έκανε εξάσκηση στην τροµπέτα, απεχθανόταν το συκώτι όλων των ζώων, τη θέα του αίµατος, τα τηλεοπτικά ριάλιτι, τη µουσική grime και τις συνήθεις αφηρηµένες έννοιες: παγκόσµια φτώχεια, πόλεµος, πανδηµίες, ο επικείµενος θάνατος του πλανήτη και ούτω καθεξής. Αλλά δεν συνέβαιναν σε εκείνη, εκτός από τον επικείµενο θάνατο του πλανήτη, ωστόσ ο ακόµα και αυτός ήταν µόνο επικείµενος. Τον περισσότερο καιρό δεν είχε την πολυτέλεια να τα σκέφτεται. Τη συγκεκριµένη στιγµή, στις 11.15 ενός παγωµένου σαββατιάτικου πρωινού, αυτό που απεχθανόταν περισσότερο στον κόσµο ήταν να περιµένει στην ουρά έξω από το κρεοπωλείο ακούγοντας την Έµµα Μπέικερ να φλυαρεί περί σεξ.
Η Λούσυ είναι καθηγήτρια, γύρω στα σαράντα, χωρισµένη µητέρα δύο παιδιών, που ζει σε µια µεσοαστική γειτονιά. Ο Χόρνµπυ, µέσω του παντογνώστη αφηγητή του, επιλέγει να µας τη συστήσει µε έναν τρόπο κάπως παράδοξο, πλην όµως κατατοπιστικό, συντάσσοντας µια λίστα µε όλα όσα η Λούσυ απεχθάνεται. Μέσω αυτής της λίστας, εκτός των λοιπών γνωρισµάτων του χαρακτήρα της, έρχονται στην επιφάνεια και τα προνόµια της, η κλίµακα των προβληµάτων της, όπως για παράδειγµα η απάλευτη κοινή παρουσία στη σαββατιάτικη ουρά του κρεοπωλείου µε την Έµµα, που όλο λόγια είναι, αλλά επιµένει να µένει στον από χρόνια σεξουαλικά αδιέξοδο γάµο της. Στο κρεοπωλείο δουλεύει ο Τζόζεφ, ένας νεαρός µαύρος άντρας, που ελπίζει κάποια στιγµή να γίνει διάσηµος ντι τζέι, αλλά προς το παρόν κάνει διάφορες σκατοδουλειές και µένει µε τη µητέρα του. Το Ακριβώς σαν εσένα είναι µια ερωτική ιστορία την περίοδο του δηµοψηφίσµατος για την έξοδο ή όχι της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένα µελόδραµα µε αρκετές δόσεις στερεοτυπίας και κλισέ πλοκής, που όµως, στα χέρια του Χόρνµπυ, έρχεται να καταρρίψει εν πολλοίς κάθε αναγνωστική φοβία και προκατάληψη από την περιγραφή της υπόθεσης: νεαρός µαύρος και λευκή νεαρή µεσήλικας ερωτεύονται και έρχονται αντιµέτωποι µε τη γνώµη και την κριτική των ανθρώπων τριγύρω τους αλλά και µε τις δικές τους φοβίες, τη στιγµή που οι Βρετανοί καλούνται να αποφασίσουν για το ευρωπαϊκό µέλλον τους.
Άλλωστε, πάντα θα υπάρχει χώρος για ακόµα µια ερωτική ιστορία, ακόµα και όταν όλες οι ερωτικές ιστορίες θα µοιάζει να έχουν ειπωθεί, όπως και πάντοτε θα υπάρχει αναγνωστική ανάγκη για µια ακόµα ιστορία αγάπης. Καµία από τις παρατηρήσεις αυτές δεν διακρίνεται για την πρωτοτυπία της. Σηµασία έχει ο τρόπος µε τον αφηγείται κανείς, για να επιµείνω λίγο σε µη πρωτότυπες παρατηρήσεις επί της λογοτεχνίας, την ιστορία του. Ο τρόπος µε τον οποίο ο Χόρνµπυ διαχειρίζεται αφηγηµατικά τη σχέση της Λούσυ και του Τζόζεφ είναι σε µεγάλο βαθµό προσχηµατικός, καθώς τον διευκολύνει στην παρατήρηση και καταγραφή της λονδρέζικης κοινωνίας σε µια στιγµή µεγάλης πόλωσης. Προσοχή όµως. Η διαχείριση και µόνο καθιστά προσχηµατική τη σχέση. Θέλω να πω πως δεν είναι µια καρικατούρα σχέσης, αλλά µια σχέση µε πάθος και αληθινά προβλήµατα, που προσφέρει απλόχερα κοινό έδαφος µεταξύ των χαρακτήρων και του αναγνώστη, έδαφος οικείο, γόνιµο τόσο στην ενσυναίσθηση όσο και την ταυτίση. Ο Χόρνµπυ, έµπειρος γραφιάς ποπ λογοτεχνίας, ξέρει καλά πως ένα από τα µυστικά της επιτυχίας είναι οι πειστικοί χαρακτήρες. Στο Ακριβώς σαν εσένα όλοι ανεξαιρέτως οι χαρακτήρες είναι στέρεοι και αληθοφανείς, µε αποτέλεσµα και οι µεταξύ τους σχέσεις να συµπαρασύρονται στην επιφάνεια του πιθανού.
Και αυτή, θα µπορούσε κάποιος να ισχυριστεί, πως είναι η βασική αρετή του µυθιστορήµατος αυτού. Το γεγονός, δηλαδή, πως τα δύο κυρίαρχα συστατικά της πλοκής, η ερωτική ιστορία και το δηµοψήφισµα, συνδυάζονται µε τέτοιο τρόπο που δεν καθίστανται ούτε κυρίαρχα αλλά ούτε και δευτερεύοντα, και αυτό είναι που τα ανάγει σε λειτουργικά, τόσο σε επίπεδο κατασκευής όσο και αναγνωστικής πρόσληψης. Κατά τα άλλα, η πρόζα του Χόρνµπυ είναι ικανή να µετατρέψει ακόµα και την πλέον αδιάφορη ιστορία σε µια αφηγηµατική πανδαισία, εξαιτίας της άνεσης που την χαρακτηρίζει· αυτό είναι γνωστό. Μια επιπλέον αρετή, εκτός από τον πλουραλισµό των ενδιαφερόντων και γνώσεων του συγγραφέα, είναι η επίγνωση της λογοτεχνίας που επιθυµεί να παράξει. Μια λογοτεχνία που δεν επιζητά µια θέση στο πάνθεον, µια λογοτεχνία που δεν παίρνει υπερβολικά σοβαρά των εαυτό της, που δεν αποφεύγει την αυτοϋποτίµηση, που γυρεύει ρωγµές στην κυρίαρχη τάξη των πραγµάτων, που είναι σύγχρονη της εποχής της.
Πρόσφατα διάβασα για πρώτη φορά Σάλλυ Ρούνεϋ, µου άρεσε αρκετά, κατά τόπους υπερβολικά. Όσο διάβαζα το Ακριβώς σαν εσένα τη σκεφτόµουν συχνά πυκνά µε όρους συγγραφικής διαδοχής, µε όρους γενιάς. Ο Χόρνµπυ, για ακόµα µια φορά, ικανοποίησε πλήρως τις αναγνωστικές µου προσδοκίες, που πάντοτε έχουν να κάνουν µε το περίγραµµα της καθηµερινής ψυχοσωµατικής και συναισθηµατικής κατάστασης, και γι’ αυτό η ικανοποίησή τους ξεφεύγει από την επικράτεια της φιλολογίας και γίνεται ζωή.
