Βασικός μοχλός ανάπτυξης μιας περιοχής είναι η συνδεσιμότητα της με άλλες περιοχές. Όσο μια πόλη συνδέεται με περισσότερες πόλεις, και πιο συχνά, μέσω υποδομών μεταφοράς τόσο μεγαλύτερη θα είναι η οικονομική της ανάπτυξη καθώς θα μεταφέρονται προϊόντα, άνθρωποι, ιδέες και κουλτούρες.
Αυτό το γνωρίζουμε από τις εποχές που ο Ελληνισμός μεγαλούργησε όταν κυριαρχούσε στις θαλάσσιες μεταφορές από την Μινωική εποχή μέχρι πρόσφατα. Όταν μια πόλη συνδέεται με ακόμα περισσότερες πόλεις και μέσω της θάλασσας, της στεριάς (τραίνα, αυτοκινητόδρομοι) και αεροπορικώς, τότε δημιουργείται πολλαπλασιαστική ανάπτυξη στις συνδεδεμένες πόλεις.
Σημαντικότατες είναι και οι συνδέσεις για μεταφορά δεδομένων (data) και άλλες επικοινωνιακές συνδέσεις, αλλά και οι συνδέσεις μεταφοράς ενέργειας κλπ. Όταν οι υποδομές μεταφορών της Αλεξανδρούπολης της Κρήτης και της Κύπρου συντονιστούν μεταξύ τους, τότε οι παραγόμενες συνέργειες θα ωθήσουν την ανάπτυξη στα ύψη. Ο περαιτέρω συντονισμός δημιουργεί πολλαπλασιαστικά οφέλη και στις τρεις περιοχές και επιπλέον δημιουργεί ένα σημαντικό τόξο που συμβάλει στον έλεγχο και στην ανάπτυξη της Ανατολικής Μεσογείου.
Η ακύρωση της πώλησης του λιμένος της Αλεξανδρούπολης θα μπορούσε να είναι ένα πρώτο βήμα για τον ορθολογικό σχεδιασμό και συντονισμό των συνεργειών που θα μπορούν να παραχθούν από την συνύπαρξη των πολλαπλών μεταφορικών υποδομών της Αλεξανδρούπολης. Επίσης θα μπορεί να αξιοποιηθεί, το νέο ενεργειακό τοπίο και ίσως να υπάρξουν περισσότερες οφέλη, όταν και εάν κατασκευαστεί ο αγωγός Μπουργάς Αλεξανδρούπολης. Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης ως λιμένας ιδιαίτερης γεωστρατηγικής σημασίας δεν θα πρέπει ναι ελέγχεται ούτε από εμπορικές εταιρίες αλλά ούτε και από ναυτιλιακές. Μπορεί να παραμείνει ως υποδομή με δημόσια διοικητική δομή, αλλά οι υπηρεσίες του να μισθωθούν σε ιδιώτες για την αποτελεσματική διεκπεραίωση των καθημερινών εργασιών. Με τον τρόπο αυτό θα είναι πολύ ευκολότερο να συνδυαστεί με τις υπόλοιπες υποδομές μεταφορών της Αλεξανδρούπολης για να μπορέσουν να παράγουν εξαιρετικές συνέργειες προς όφελος των χρηστών των υποδομών μεταφορών
Η λειτουργική διασύνδεση των υποδομών μεταφορών της Αλεξανδρούπολης, της Εγνατίας οδού, των σιδηροδρομικών γραμμών που φτάνουν μέχρι το λιμάνι, του αεροδρομίου και το λιμανιού της Αλεξανδρούπολης δημιουργεί ένα μεγάλο γεωστρατηγικό συγκοινωνιακό κόμβο που μειώνει σημαντικά την γεωστρατηγική αξία των στενών του Βοσπόρου καθώς τα παρακάμπτει. Σε συνδυασμό, ότι ο έλεγχος των στενών μπορεί να ασκηθεί κατά την έξοδο από τα στενά των Δαρδανελίων, από την νήσο Λήμνο, μειώνει την δυνατότητα, τα στενά να εργαλειοποιηθούν για να ασκηθούν γεωπολιτικοί και οικονομικοί εκβιασμοί. Αυτός ο συγκοινωνιακός κόμβος είναι στο ανατολικότερο άκρο της Ελλάδος, της Ευρώπης και ευρύτερα της Δύσης.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα και έχει αναδείξει την σημασία του λιμανιού και των λοιπών μεταφορικών μέσων και κατέδειξε πόσο εύκολα μπορούν να παρακαμφθούν τα στενά του Βοσπόρου. Η μεγάλη γεωστρατηγική σημασία του λιμένα Αλεξανδρούπολης εν μέσω του πολέμου, έχει αυξήσει αναλογικά και την οικονομική του αξία κυρίως στη μεταφορά ενέργειας, στρατιωτικού υλικού, στο διαμετακομιστικό εμπόριο, και σε άλλα προγράμματα στην ευρύτερη περιοχή. Η γεωστρατηγική αξία των μεταφορών μέσω της Αλεξανδρούπολης αυξάνεται περαιτέρω καθώς εξοικονομεί κόστος μεταφοράς, μετά την πρόσφατη αύξηση του τέλους διέλευσης από τον Βόσπορο κατά 400-500%. Οι συνδυαστικές υποδομές μεταφορών του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης με τις σιδηροδρομικές γραμμές Αλεξανδρούπολη, Μπουργάς – Βάρνα (Βουλγαρία) – Ρούσσε (Ρουμανία) θα αναβαθμιστούν σημαντικά με τον σιδηρόδρομο διπλής ταχείας γραμμής που τρέχει έως 160 χλμ. την ώρα, του σημαντικού επενδυτικού σχεδίου sea2sea. Σε σύγκριση με τα στενά του Βοσπόρου θα μειώσουν σημαντικά το κόστος μεταφοράς, ενώ η μείωση του χρόνου μεταφοράς με εμπορικό πλοίο, από 2 – 3 μέρες, θα γίνεται στις 6 έως 8 ώρες.
Ακόμα και εάν τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης με τις συνδυασμένες μεταφορές του σιδηροδρόμου, το αναβαθμισμένο αεροδρόμιο και το εξαιρετικό δίκτυο της Εγνατίας οδού θα αποτελεί ένα διεθνές ευρωπαϊκό κόμβο παράκαμψης των Στενών των Δαρδανελίων και θα αποτελεί μεγάλη πηγή εσόδων και ανάπτυξης για την χώρα μας και τον νομό Έβρου.
Σήμερα τα βουλγαρικά διυλιστήρια δεν μπορούν να προμηθευτούν αργό πετρέλαιο από τα στενά του Βόσπορου καθόσον έχουν πενταπλασιαστεί τα τέλη διέλευσης των πλοίων. Δεν είναι τυχαίο ότι ο αγωγός πετρελαίου Mπουργκάς Αλεξανδρούπολη επανέρχεται ως θέμα συζήτησης μαζί με τη διασύνδεση Ελληνικών λιμανιών με τα λιμάνια της Βουλγαρίας. Ο αγωγός αυτός εφόσον θα κατασκευαστεί, θα μειώνει ακόμα περισσότερο την αξία των στενών του Βοσπόρου.
Σήμερα συζητείται πανευρωπαϊκά η στρατηγική διασύνδεση των σημαντικών λιμανιών της Ευρώπης μετά τον θόρυβο που δημιουργήθηκε με την εξαγορά μέρος του λιμανιού του Αμβούργου από την Κίνα.
Η δημιουργία ζωνών ελευθερίου εμπορίου στην Αλεξανδρούπολη στην Κρήτη και στη Κύπρο κοντά σε λιμάνια, θα συμβάλουν στην ανάπτυξη σύγχρονων εφοδιαστικών αλυσίδων (logistics) και του διαμετακομιστικού εμπορίου, ως πύλη εισόδου των προϊόντων από τις ασιατικές χώρες και από τις χώρες της Αφρικής προς τις χώρες της Βαλκανικής και της Ευρώπης αλλά και αντίστροφα. Η Ελλάδα βρίσκεται στην χρονική συγκυρία που καλείται να αξιοποιήσει τον ρόλο που η φυσική της γεωγραφία της έχει προσδώσει: δηλαδή να είναι η πύλης της Αφρικής και της Ασίας προς την Ευρώπη, αλλά και η πύλη της Ευρώπης προς την Αφρική και την Ασία. Η λειτουργική διασύνδεση των μεταφορικών μέσων της Αλεξανδρούπολης της Κρήτης και της Κύπρου θα ανταποκριθεί στο έπακρο σε αυτό τον ρόλο.
Ο ρόλος αυτός στα πλαίσια των αναταραχών που θα φέρει ο διαπολιτισμικός ανταγωνισμός, που ξεκάθαρα πλέον αναπτύσσεται μεταξύ ελευθέρων δημοκρατικών χωρών και χωρών με αυταρχικά καθεστώτα, θα έχει εξαιρετική σημασία και θα αναδείξει περαιτέρω την χώρα μας, η οποία γέννησε τους δημοκρατικούς θεσμούς.
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης
Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
