Ξεκινούμε από τα Χανιά για να γνωρίσουμε δύο πορτοκαλοχώρια στην επαρχία Κυδωνίας. Παίρνουμε τον δρόμο για τη Σούγια και έχοντας διανύσει 12 χλμ., θα βρεθούμε στον Αλικιανό. Μεγάλο και ιστορικό χωριό που σύμφωνα με την απογραφή του 2001 έχει 785 κατοίκους.
Είναι κτισμένος σε μια πανέμορφη τοποθεσία που την διαρρέει ο ποταμός Κερίτης με πολλά δέντρα και νερά. Παράγονται σε μεγάλη ποσότητα και σε εκλεκτή ποιότητα εσπεριδοειδή (κυρίως πορτοκάλια), λάδι και φρούτα. Υπάρχουν Ταχυδρομείο, Υποθηκοφυλακείο, Ιατρείο και Αστυνομικό τμήμα. Κι ακόμη Γυμνάσιο, Λύκειο, Δημοτ. Σχολείο, Φαρμακεία και πρατήρια βενζίνης. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται ο ναός του Τιμίου Σταυρού που κτίστηκε το 1925 από τον ιερομόναχο Αλύπιο Πετράκη στην θέση όπου ήταν ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, κτισμένος το 1814 από τον τότε εφημέριο Δημήτριο. Στο βόρειο μέρος του Αλικιανού, η βυζαντινή εκκλησία του Αγ. Γεωργίου κτισμένη το 1243 με ωραίες τοιχογραφίες. Στην γειτονιά Φανάρι, είναι η φράγκικη εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης (εκκλησία των καθολικών). Βορειοδυτικά του χωριού ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής, ένα εξαιρετικό μνημείο που πιστεύεται πως κτίστηκε από τον “Άϊ Κυρ Γιάννη τον Ερημίτη”. .
Ιστορικά: Ο Αλικιανός, από την εποχή των Βυζαντινών μέχρι την Γερμανοκατοχή, έπαιξε σπουδαίοι ρόλο στην ιστορία της Κρήτης. Σειρά από αγώνες και επαναστάσεις καθώς και οπλαρχηγοί – αγωνιστές και πολλές ακόμη σπουδαίες μορφές γράφουν την ιστορία του χωριού. Κατά το έτος 1220 ο Μάρκος Δαμολίν, αξιωματούχος των Ενετών έλαβε ως τιμάριον τον Αλικιανό και την περιοχή του. Οικοδόμησε έναν μεγαλοπρεπή πύργο στον Αλικιανό που τα ερείπιά του σώζονται μέχρι σήμερα. Μέσα σ’ αυτό τον πύργο, λέγεται ότι έλαβε χώρα, στις αρχές του ΙΣΤ’ αιώνα, το δράμα των κρητικών γάμων. Πρόκειται για τους γάμους του γιου του αρχηγού Γεωργίου Καντανολέον με την θυγατέρα του Ενετού Φραγκίσκου Δαμολίν. Λεπτομέρειες γι’ αυτόν τον γάμο αναφέρονται στο άρθρο “Μεσκλά”. Το 1834, ο Αλικιανός ήταν ένα αξιόλογο χωριό με 40 χριστιανικές οικογένειες και 9 οθωμανικές. Στην απογραφή του 1881 ήταν έδρα Δήμου με 103 χριστιανικές οικογένειες και 8 μουσουλμανικές. Τότε η Κρήτη είχε 88 Δήμους και ο Δήμος Αλικιανού, από απόψεως πληθυσμού, βρισκόταν στην 33η θέση με 3.042 κατοίκους. Στην Επανάσταση του 1866, ήταν εφημέριος στον Αλικιανό ο καταγόμενος από την Φολέγανδρο Νικόλαος Διβόλης. Ο γιος του Γεώργιος Διβόλης, που γεννήθηκε στον Αλικιανό, έλαβε μέρος στην Επανάσταση του 1866. Γι’ αυτό τον έπιασε ο γενίτσαρος Αρίφης και αφού τον εβασάνισε, τον θανάτωσε.
Η εκκλησία τον ανακήρυξε νεομάρτυρα και η μνήμη του τιμάται στις 7 Φεβρουαρίου κάθε χρόνο. Στη Γερμανική κατοχή έγιναν σκληρές μάχες στην περιοχή του Αλικιανού, μεταξύ των αμάχων κατοίκων των γύρω χωριών και των εξοπλισμένων με τέλεια όπλα, Γερμανών. Για τον πατριωτισμό τους αυτό, οι ηρωικοί Κρητικοί επλήρωσαν με την ζωή τους. Οι Ναζί τουφέκισαν 188 πατριώτες από τα γύρω χωριά κοντά στην γέφυρα του Κερίτη. Στον τόπο της εκτέλεσης έχει στηθεί σήμερα μνημείο με τα ονόματα και τα οστά των εκτελεσθέντων. Από τον Αλικιανό κατάγεται ο ιστορικός Βασίλειος Ψιλλάκης, ενώ σε τούτο το χωριό είδε το φως της ζωής ο οπλαρχηγός του 1897 Δημ. Χριστοδουλάκης.
Εδώ γεννήθηκαν πολλοί άνθρωποι των Γραμμάτων και της Επιστήμης. Ανάμεσά τους οι Καθηγητές Πανεπιστημίου Στυλιανός Γ. Καψωμένος, Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος και Στυλιανός Β. Σπυριδάκης. Στον τομέα της Κρητικής μουσικής εμφανίζεται στον Αλικιανός ο Δημήτριος Γ. Καψωμένος. Δεν είναι μόνο αυτοί. Είναι και πολλοί άλλοι για τους οποίους ο ηρωικός Αλικιανός είναι υπερήφανος. Δύο χιλιόμετρα δυτικά από τον Αλικιανό, μάς υποδέχεται ένα μεγάλο πορτοκαλοχώρι, ο Βατόλακκος. Μεγάλο χωριό με 739 κατοίκους, ανήκει μαζί με τον Αλικιανό, στον Δήμο Πλατανιά. Όλη η περιοχή του Βατόλακκου είναι ένα απέραντο δάσος από εσπεριδοειδή (κυρίως πορτοκαλιές) και ελαιόδεντρα. Πολλά νερά, άφθονο πράσινο, όμορφα παλιά και νέα σπίτια, καταστήματα και πολύ περιποιημένοι δρόμοι συνθέτουν ένα από τα ωραιότερα χωριά.
Στον Βατόλακκο, υπάρχουν Δημοτικό Σχολείο και Γεωργικός Πιστωτικός Συνεταιρισμός. Έξω από το χωριό, σε ωραία τοποθεσία, η βυζαντινή εκκλησία του Αγ. Αντωνίου με ενδιαφέρον. Ο Βατόλακκος αναφέρεται στις απογραφές των Ενετών, ενώ το 1834, όπως αναφέρει ο Άγγλος περιηγητής Πάσλεϋ, ήταν ένα πολύ σημαντικό χωριό με 50 χριστιανικές οικογένειες και 15 τουρκικές. Στην απογραφή του 1881, υπαγόταν στον Δήμο Αλικιανού και είχε 540 κατοίκους από τους οποίους οι 512 ήσαν χριστιανοί και οι 28 μουσουλμάνοι.
Βιβλιογραφία:
– Κοινοτάρχης Αλικιανού (έγγραφες πληροφορίες
– Αν. Μακριδάκη, Χανιά, Τουρ. Οδηγός
– Σ. Σπανάκη, ΚΡΗΤΗ (τ. Β’)
– Στ. Αποστολάκη, Ριζίτικα
– Ρ. Πάσλεϋ, Ταξίδια στην Κρήτη (μετάφρ. Δ. Γόντικα)
– Ν. Σταυράκη, Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης.
