“Αλήθεια”

«Tί ἐστιν ἀλήθεια;»; Αμέτρητοι είναι οι προσδιορισμοί που της δίδονται. Oπως, παραδεδεγμένη, επιστημονική, αυταπόδεικτη, εξόφθαλμη, φιλοσοφική, γυμνή, καθαρή, μαύρη, φιλτάτη, αδιάψευστη, παιδαριώδης κ.ά. Κανείς όμως δεν ξέρει τι είναι η αλήθεια, η αληθινογνωσία, η αληθινολογία, η αληθοέπεια. «Φίλος μεν Πλάτων, φιλτάτη δε η αλήθεια» έλεγαν οι πρόγονοί μας.
Στην εποχή μας αδυνατούμε να βρούμε τι στον άνθρωπο είναι αξιόπιστο. Ουδείς λέει την πάσαν αλήθειαν, που είναι υποκειμενική και αυτή τη μισή, πολλάκις δε ούτε και αυτήν. Υπάρχουν αληθολάτρες, έχουν πληθύνει οι αληθομανείς, αλλά και αυτοί κατέχονται απ’ το σύνδρομο των ασύστολων και χονδροειδών ψευδολογημάτων, που άλλοτε είναι παραμυθολογίες, άλλοτε αποκυήματα φαντασίας ή σκόπιμες ανακρίσεις.
Είναι στη φύση του ανθρώπου πολλές φορές να μην λέει όλα όσα πιστεύει. Κατά τον Όσκαρ Ουάιλντ «κανείς δεν μπορεί να ελέγξει αυτό που λέγεται ως αλήθεια». Φυσικά, διότι δεν ξέρουμε, αν κάτι το αληθοφανές είναι και αληθινό. Είναι ζήτημα προσωπικής άποψης από ποιο πρίσμα το βλέπει ο καθ’ ένας.
«Ορθόν αλήθεια αεί» έλεγε ο Σοφοκλής. Το ερώτημα είναι αν την ξέρεις και τη λέγεις. Όλοι αγαπούν την αλήθεια, αλλά όταν προτιμούν το συμφέρον τους, λένε ό,τι θέλουν σαν αλήθεια, ενώ θα ’ταν προτιμότερο, αν δεν έχουν άποψη, να σιωπούν. «Οὐκ ἴσμεν δὲ τὸ ἀληθὲς ἄνευ τῆς αἰτίας», δηλαδή «αν δεν ξέρουμε την αιτία, δεν γνωρίζουμε την αλήθεια» (Αριστ. Μεταφυσ. 993b).
Τα περί αληθείας αναφέρονται στο 4ο Ευαγγέλιο της Μ. Πέμπτης το κατά Ιωάννην (ιη’ 37, 38) στη δίκη του Ιησού, όπου λέγει: «ἐγὼ εἰς τοῦτο γεγέννημαι καὶ εἰς τοῦτο ἐλήλυθα εἰς τὸν κόσμον, ἵνα μαρτυρήσω τῇ ἀληθείᾳ. Λέγει αυτώ ο Πιλάτος, τί ἐστιν ἀλήθεια;». Στη συνέχεια δεν αναφέρει ο Ιωάννης αν απάντησε ο Ιησούς, τη δε στιχομυθία αυτή ουδείς άλλος Ευαγγελιστής περιγράφει.
Ομως αφηγηματικό της δίκης του Χριστού είναι και ένα απ’ τα “απόκρυφα ευαγγέλια”, του Νικοδήμου, άγνωστη η προέλευσή του, αλλά σύγχρονο με την Καινή Διαθήκη, μεταγενέστερο, περί τον 2ο αι. μ.Χ., αληθοφανές. Το Ευαγγέλιο του Νικοδήμου δεν απέκτησε κύρος, όπως των τεσσάρων Ευαγγελιστών Ματθαίου, Μάρκου, Λουκά και Ιωάννη, διότι τα “απόκρυφα Ευαγγέλια” εθεωρήθησαν ότι απειλούν την αλλοίωση και τη φυσιογνωμία της εκκλησίας. Υφίστανται αναφορές περί ύπαρξης πρακτικών της δίκης του Χριστού τα επονομαζόμενα “Άκτα Πιλάτου” κατά τον Ιουστίνο. Από εκεί, ίσως, να προέκυπταν και τα “απόκρυφα ευαγγέλια”.
Για το επίμαχο σημείο περί αληθείας αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του Νικοδήμου: «εγώ γι’ αυτό γεννήθηκα και ήρθα, ώστε καθ’ ένας, που είναι από την αλήθεια, ν’ ακούσει τη φωνή μου». Τον ρωτά ο Πιλάτος «τι είναι η αλήθεια;». «Η αλήθεια από τον Ουρανό» του απαντά ο Ιησούς. «Στη γη δεν υπάρχει αλήθεια;» ρωτά ο Πιλάτος. Απαντά ο Ιησούς. «Βλέπεις πως αυτοί που λένε την αλήθεια δικάζονται, από όσους έχουν την εξουσία πάνω στη γη».
Έτσι αντιμετώπισε ο Ιησούς τον Πόντιο Πιλάτο, ο οποίος παρά την ευσυνείδητη αντίστασή του, «εγώ δεν βρίσκω καμίαν κατηγορίαν εις βάρος του», συγκατατέθηκε στη θανατική καταδίκη, υπακούοντας στη θέληση του όχλου. Του ίδιου όχλου, που δεν μπορούσε να διακρίνει τι ήταν αληθές, όταν φώναζε το «ωσαννά ευλογημένος ο ερχόμενος» ή όταν έλεγε μετά μερικές ημέρες το «άρον – άρον σταύρωσον αυτόν;».
Αιχμή τα λόγια του Χριστού και στους σύγχρονους “Πιλάτους” που θεωρούν το γήινο αληθινό, ενώ στην ουσία η αλήθεια έρχεται από τον ουρανό.