Αλλόκοτος Ελληνισμός

Το βιβλίο του Νικήτα Σινιόσογλου Αλλόκοτος Ελληνισμός, με τον πολλά υποσχόμενο υπότιτλο: Δοκίμιο για την οριακή εμπειρία των ιδεών· συζητήθηκε αρκετά, πραγματοποίησε τρεις εκδόσεις μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα και -το σημαντικότερο ίσως όλων- διαβάστηκε από ένα ετερόκλητο ως προς τις προτιμήσεις του αναγνωστικό κοινό.
Ο Αλλόκοτος Ελληνισμός αφορά επτά εκδοχές οριακής εμπειρίας των ιδεών: την περιπλάνηση, την ουτοπία, τον εκτοπισμό, την βλασφημία, την αίρεση, το αλλόκοτο και την ψευδολογία. Ο Σινιόσογλου με πυξίδα τις ιδέες αυτές, χώρο τον ευρύτερο ελληνικό κόσμο και χρόνο δύο ιστορικά ορόσημα, την κατάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας (1453) και τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους (1830), κινείται στη μεθόριο του πνευματικού, κοινωνικού και πολιτικού βίου, ακολουθεί τις μορφές εκείνες που πορεύτηκαν, συχνά αντίθετα με τη ροή του κυρίαρχης τάσης, σε έναν δρόμο μοναχικό με κατάληξη τη λήθη ή/και την απαξίωση, επιχειρώντας να αναδείξει κάποια σκοτεινά σημεία της ιστορικής έρευνας, να επαναπροσδιορίσει τη σημασία των έκκεντρων αυτών μορφών στην τελική διαμόρφωση των ιδεών, να διευκρινίσει την κομβική σημασία του αλλόκοτου. Οι επτά μορφές που συνθέτουν τον Αλλόκοτο Ελληνισμό, ο πλάνης Κυριάκος Αγκωνίτης, ο ουτοπιστής Πλήθων, ο νοσταλγός Μάρουλλος Ταρχανιώτης, ο βλάσφημος Χριστόδουλος Παμπλέκης, ο αιρετικός Θεόφιλος Καΐρης, ο αλλόκοτος Παναγιώτης Σοφιανόπουλος και ο ψευδολόγος Κωνσταντίνος Σιμωνίδης, διαθέτουν κάτι το σαγηνευτικό, το οποίο, κατά μία έννοια, ήταν αυτό που ώθησε τον Σινιόσογλου να ασχοληθεί με μορφές που συναντούσε μόνο στο περιθώριο της έρευνας και της μελέτης του, όμως η έλξη που ένιωσε γι’ αυτούς τους επτά, ίσως ανάμεσα και σε άλλες έκκεντρες μορφές, ήταν καθοριστική για τη γέννηση αυτού του βιβλίου.
Έχοντας διαβάσει, εδώ και κάποιες μέρες το βιβλίο, με ιντριγκάρει το γεγονός πως ενώ τεχνικά πρόκειται ξεκάθαρα για δοκίμιο, εντούτοις, διαισθητικά, θα το αναζητούσα στο τμήμα λογοτεχνίας ενός βιβλιοπωλείου. Η αίσθηση αυτή δημιουργείται, θαρρώ, από δύο παράγοντες. Πρώτον, η ζωή των επτά διαθέτει κάτι το μυθιστορηματικό· αυτή η οριακή ζωή, οριακή πότε ως προς τον νόμο, πότε ως προς την κοινωνία, πότε ως προς την επιστημονική κοινότητα, οριακή ως προς τη σκέψη και την αντίληψη των πραγμάτων. Δεύτερον, ο τρόπος με τον οποίο ο Σινιόσογλου συνθέτει τη μελέτη των πηγών, τα βιογραφικά και βιβλιογραφικά στοιχεία, την ένταξη και την αναλογία με την κυρίαρχη φιλοσοφία, χωρίς να παραμένει στείρος καταγραφέας των δεδομένων της έρευνας, επιλέγοντας έναν πιο ενεργό ρόλο, σχολιάζοντας, τολμώντας συνδέσεις, ισορροπώντας με επιτυχία ανάμεσα στην αποφυγή ενός δυσνόητου δοκιμιακού λόγου και στη διάκριση ανάμεσα στην ευκρίνεια της καθαρής σκέψης, για την οποία διακρίνεται ο Αλλόκοτος Ελληνισμός, και την απλοϊκότητας· όμως κυρίως φροντίζοντας με ιδιαίτερη επιμέλεια τη γλώσσα και την αφήγηση, γεγονός που προσδίδει στο δοκίμιο μια κάποια μυθιστορηματική γοητεία.