Αλλού τα αξιοποιούν, στα Χανιά τα “πουλούν”… και μια πρόταση

Τα Χανιά είναι μια πόλη με ένα μεγάλο πλούτο από κάθε λογής δημόσια κτήρια και μια μεγάλη φτώχια στη διαχείρισή τους.

Πολλά από αυτά έχουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του ιστορικού μνημείου, όπως αυτά που συζητούμε τα τελευταία χρόνια στο λόφο Καστέλι, άλλα έχουν απλά εγκαταλειφθεί στην τύχη τους, όπως η Βίλλα Σβαρτς, το Ψυχιατρείο και το παλιό ΙΚΑ, που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν σημαντικές ανάγκες της πόλης και όμως απαξιώνονται και καταστρέφονται καθημερινά. Υπάρχουν και οι δωρεές από ευγενείς πολίτες, όπως η εκπληκτική Βίλα Πωλογιώργη, αλλά και άλλα πολλά που αποκτήθηκαν κυρίως από το Δήμο και παραμένουν σε μια κατάσταση που μόνο θλίψη προκαλούν.

Αν αναζητήσει κανείς τις αιτίες θα διαπιστώσει πως απουσιάζει ένας σχεδιασμός, που θα έχει ως κριτήρια από τη μια τις ανάγκες σε δημόσιο χώρο, από την άλλη την καταλληλότητα και τις δυνατότητες των κτηρίων και φυσικά την κατάσταση διατήρησής τους. Για κάποια από αυτά θα μπορούσε να υπάρξει και συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα, όχι όμως για όλα, Υπάρχουν και κάποιες μικροπολιτικές συμπεριφορές, που περιορίζονται στο «διεκδικώ, το παίρνω, θριαμβολογώ και το εγκαταλείπω», επειδή ίσως η επόμενη δημοτική αρχή έχει άλλα σχέδια. Υπάρχει ακόμη και η τάση να λέει ο καθένας «το μακρύ του και το κοντό του», να υπάρχουν απεραντολογίες και καυγάδες και το θέμα να μένει εκεί που μένει. Υπάρχει και το ακόμη χειρότερο, να συμφωνούν όλοι μαζί και να διεκδικούν και στη συνέχεια να πηγαίνει ένας-ένας να υπονομεύει τη διεκδίκηση, γιατί και αυτό το έχουμε δει.

Όταν πριν από τρία χρόνια κάηκε το διατηρητέο κτήριο των Ιταλικών Στρατώνων βγήκαν πολλοί και είπαν προτάσεις για χρήση και χρηματοδότηση. Όμως και αυτή τη στιγμή που μιλούμε, το μνημείο παραμένει χωρίς προστασία από τη .βροχή, με τα αποκαϊδια ακόμη επιτόπου και χωρίς να γνωρίζει κανείς ποια θα είναι η τύχη του. Μια πρότασή μου τότε να γίνει μια σύσκεψη, που να αφορά στην καταγραφή της κατάστασης όλης αυτής της ομάδας των κτηρίων, να προταθούν χρήσεις με ένα δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα, μελετών και έργων, ένα πρωτόκολλο, που θα υπέγραφαν και θα προωθούσαν όλοι, έπεσε και αυτή στο κενό. Μήπως είναι καιρός να επανέλθει, με την ευκαιρία και του θέματος που συζητούμε;

Στο λόφο Καστέλι, τη μήτρα της πόλης των Χανιών υπάρχουν συγκεντρωμένα κατά ευτυχή συγκυρία μια ομάδα από έξι ακέραια κτήρια μεγάλων διαστάσεων, ειδικής χρήσης και με ιστορική φόρτιση. Τα τρία από αυτά (και δυο ακόμη που επιστράφηκαν) σε εποχές που το νέο Ανώτατο Ίδρυμα προσπαθούσε να συνδέσει την παρουσία του με την πόλη, παραχωρήθηκαν, ή αγοράστηκαν με εντελώς συμβολικές τιμές, αν και για κάποια από αυτά υπήρχε άλλος προγραμματισμός. Ήταν μια πολιτική της εποχής εκείνης, που ωφέλησε πολλαπλά άλλες πόλεις, εκτός από τα Χανιά. Παράλληλα είχε ξεκινήσει η σταδιακή ανάπτυξη του ΑΕΙ στο μεγάλο οικόπεδο στο Ακρωτήρι. Οι επόμενες διοικήσεις εγκατέλειψαν το σχεδιασμό των προηγούμενων και άφησαν αυτά τα μνημεία στην τύχη τους. Το Υπουργείο Πολιτισμού με υπόδειξη από το Πολυτεχνείο, ζήτησε το 1993 το κτήριο της Μεραρχίας για να στεγάσει αρχικά το Βυζαντινό, Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο και αργότερα το Αρχαιολογικό. Πήρε και στις δυο περιπτώσεις αρνητική απάντηση χωρίς δικαιολογία.

Υποθέτω πως αντιλαμβανόμαστε τη σημασία της ύπαρξης ενός μεγάλου Μουσείου στη συγκεκριμένη μοναδική πλατεία για τη γενικότερη ανάπτυξη των Χανιών, ενέργεια για την οποία κάποιοι είναι υπεύθυνοι απέναντι στην πόλη. Το Βυζαντινό Μουσείο στεγάστηκε στα 147 τ,μ, του ναού του San Salvatore, το Αρχαιολογικό μεταφέρθηκε στη Χαλέπα και το «Λαογραφικό», που διεκδικούσαν κάποιοι χωρίς αρμοδιότητα, χρήματα και αντικείμενα, δεν υπάρχει. Το τι έγινε στο μεταξύ με τα διατηρητέα του Πολυτεχνείου ας μην το συζητούμε, όπως και το αν σκόπευαν στην πραγματικότητα να τα αξιοποιήσουν. Η απόφαση που πήραν τελικά να τα κάνουν ξενοδοχεία για να «τα σώσουν», δείχνει προθέσεις.

Αλλά, ας τα «ξεχάσουμε» αυτά. Ούτε θα ήθελα να μείνω στο θεωρητικό μέρος της υπόθεσης, Θα επαναλάβω λοιπόν για μια ακόμη φορά την πρότασή μου για στέγαση στο ιστορικό κτήριο της Μεραρχίας του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης, του δεύτερου σε σημασία αρχείου της χώρας μας. Στα υπόγεια μπορούν να στεγαστούν τα εργαστήρια συντήρησης, αποθήκευσης εγγράφων και άλλες δραστηριότητες σχετικές. Στο ισόγειο η έκθεση των ιστορικών κειμηλίων, το πλούσιο φωτογραφικό υλικό για την Ιστορία της πόλης με έμφαση στην περίοδο της Κρητικής Πολιτείας, όταν τα Χανιά ήταν πρωτεύουσα του ημιαυτόνομου κράτους, Στον όροφο το κυρίως Ιστορικό Αρχείο με σύγχρονα μέσα, χώρο για έρευνα και εκδηλώσεις σχετικές με την Ιστορία του τόπου. Το ισόγειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο (η Λαογραφική Συλλογή του ΙΑΚ είναι ίσως η πιο σημαντική στην Κρήτη) θα έχει έσοδα και λόγω της θέσης, αλλά και με μια ήπια αξιοποίηση της μοναδικής πλατείας, που με την παρούσα σύμβαση «χαρίζεται» στους «επενδυτές». Τα δυο άλλα κτήρια θα μπορούσαν να ενοικιαστούν από το Δήμο (10,000 ευρώ το καθένα, που προβλέπεται να πληρώνει και ο «επενδυτής», δεν είναι πολλά και για το Δήμο) και να συνδεθούν με δραστηριότητες των γειτονικών δομών (ΚΑΜ, Θέατρο, Νεώρια), δημιουργώντας έτσι ένα μοναδικής μορφής και αξίας «Πνευματικό Κέντρο», που θα «απογειώσει» την πόλη ως κέντρο Πολιτισμού και Συνεδρίων, αντί να ωφελεί (με ευτελέστατο μάλιστα τίμημα) ένα ξένον προς τον τόπο και την Ιστορία του επενδυτή. Και καλό είναι να μην ξεχνούμε πως με την απομάκρυνση του Αρχαιολογικού Μουσείου από την παλιά πόλη, είναι απαραίτητο να υπάρχουν κάποιες ανάλογες δομές Πολιτισμού.

Όσον αφορά στις δαπάνες αποκατάστασης της Μεραρχίας (τα υπόλοιπα κτήρια έχουν αποκατασταθεί και ήταν μέχρι πρόσφατα σε λειτουργία), το κόστος δεν είναι μεγάλο, αν λάβουμε υπόψη τον προϋπολογισμό, που κατακυρώθηκε στα 2.700.000 ευρώ, όπως δηλώνει ο τέως πρύτανης κ.Ι.Γρυσπολάκης. Είναι ανάλογες με οποιοδήποτε άλλο κτήριο επιλεγεί για μεταστέγαση του ΙΑΚ και το ίδιο το κτήριο είναι το πιο κατάλληλο. Μην ρωτούν λοιπόν «που θα βρεθούν τα λεφτά;». Είναι υποχρέωση του Υπουργείου Παιδείας, που καθυστερεί απαράδεκτα τόσα χρόνια (ο κ.Γαβρόγλου είχε δηλώσει το 2017 στους βουλευτές Χανίων του ΣΥΡΙΖΑ, πως το ΙΑΚ θα ήταν η επόμενη φροντίδα του Υπουργείου, μετά το πέρας των ανάλογων εργασιών στο Ιστορικό Αρχείο Ύδρας).

Ας γίνει επιτέλους πράξη, ας τιμήσουμε την Ιστορία μας 200 χρόνια μετά τη μεγάλη Επανάσταση και 100 από την ίδρυση του ΙΑΚ. Ας ασχοληθούν επιτέλους οι παράγοντες του τόπου. Αλλιώς, ας τα παραδώσουν στη Βικελαία Βιβλιοθήκη στο Ηράκλειο, που και Αρχείο οργάνωσε εκ του μηδενός και χρήματα βρήκε για την αποκατάσταση του κτηρίου της και τα πολύτιμα έγγραφα δεν τα έχει σε σκουπιδοσακούλες. Τουλάχιστον να μην χαθούν. Μπορεί να γίνει θέμα πρώτης προτεραιότητας (ανεξάρτητα σε ποιον ανήκει διοικητικά) και να απαιτήσουν όλοι μαζί οι τοπικοί παράγοντες από το Χανιώτη πρωθυπουργό, να αναδείξει την ιστορική μνήμη του τόπου του, τιμώντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο τα 200 χρόνια από την Παλιγγενεσία, όπως για πρώτη και μόνη φορά έγινε με το ίδρυμα «Ελευθέριος Βενιζέλος», όταν οι Χανιώτες ομονόησαν,