Αμπελος άλλοτε και τώρα

Οχι! Δεν θα σας μιλήσω για τη “συγκομιδή” αποτελεσμάτων της διάσκεψης των Παρισίων όπου ο κ. Χαρδούβελης πήγε να συζητήσει και όχι να ζητήσει περί την μείωση του χρέους ούτε για τις ευλογίες του Πάπα προς τον κ. Τσίπρα που επισκέφτηκε την Αγία έδρα του Βατικανού και φυσικά ούτε για το τι προσδοκά ο κ. Σαμαράς από τη συνάντηση της κας Μέρκελ. Θα σας πω για τα σταφύλια και τον τρυγητό του αμπελιού, που από αρχαιοτάτων χρόνων έβγαζαν τον οίνο, απαραίτητο σε κάθε σπονδή στους βωμούς προς τιμήν των αθάνατων θεών του Ολύμπου.
Στην Πίσα της Ολυμπίας, κατά τον Παυσανία, πήγε ο υιός του Ταντάλου Πέλοψ και παντρεύτηκε την κόρη του Οινομάου. Το όνομα έχει την προέλευσή του από τις μεγάλες ποσότητες οίνου που παρήγετο εκεί από “κλήματα που είχαν φυτρώσει” και έβγαιναν εκλεκτές ποιότητες κρασιού περίφημου για τη γλυκύτητα της γεύσης και τη λεπτότητα του αρώματός του.
Τα ευρήματα των ανασκαφών στην Ολυμπία μαρτυρούν ότι η καταγωγή της αμπέλου δεν είναι η Ανατολή, αλλά ο τόπος των Ολυμπιακών αγώνων, όπου η αυτοφυής αγράμπελη στις όχθες του Αλφειού ποταμού εξελίχθηκε στη σημερινή μορφή του αμπελιού με τις ποικιλίες του. Από τον Πλίνιο και τον Ησίοδο μαθαίνουμε για το κλάδεμα του κλήματος δύο μήνες μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο, την καλλιέργεια, το κορφολόγημα, την προστασία των σταφυλιών, το τρύγημα και το κουβάλημα με πλεχτά από λυγιά πανέρια στα πατητήρια να πατηθούν από τους “λινοβάτες” και να στυφτούν με τους χειροκίνητους μύλους.
Ο Θεόφραστος αναφέρει πως στην Αρκαδία υπήρχε ένα κρασί που ευφραινόντουσαν οι άνδρες και έδινε γονιμότητα στις γυναίκες. Ηταν το κύριο αφέψημα για τον προστάτη Διόνυσο στις Βακχικές γιορτές και έπαιζε πρωτεύοντα ρόλο στην αρχαία δραματολογία. Η καλλιέργεια της αμπέλου επεκτάθηκε από την Πελοπόννησο στο Αιγαίο, από τη Θάσο μέχρι την Κρήτη και ο οίνος διαδόθηκε χάριν του Οινοπίωνα, γιου του Διονύσου.
Η αμπελοκαλλιέργεια στην ενδοχώρα και κυρίως στην Κρήτη εξαπλώθηκε μετά τον 13ο αιώνα με ποικιλίες, προς βρώσιν, προς αποξήρανση και για κρασί, που αποφέρει μεγαλύτερα κέρδη. Μεγάλες εκτάσεις εκχερσώθηκαν και η μαζική ενασχόληση ήταν στην ημερησία διάταξη με ανοδική πορεία επί 300 χρόνια εις βάρος άλλων προϊόντων, μέχρι που εμφανίστηκε η ελιά και έφερε το αμπέλι σε δεύτερη μοίρα.
Στην ελληνική ύπαιθρο, όπου δεν μπαίνει το τρακτέρ στους αμπελώνες συνεχίζεται ο πατροπαράδοτος τρόπος του τρυγητού και η μεταφορά των σταφυλιών μέσα στα πανέρια, στους ώμους έξω από τα αμπέλια με προορισμό τα οινοποιεία εξοπλισμένα πλέον με τις τελευταιες τεχνολογίες. Στον κόσμο της υπαίθρου δεν συμπράττει πια κανείς στην ειδυλλιακή μορφή του τρύγου, δεν συναντά πρωτόγνωρες καταστάσεις με τα πατητήρια, το πλύσιμο των βαρελιών από τους βαρελάδες που τα ετοίμαζαν να δεχθούν τον μούστο, πρώτη ύλη και της μουσταλευριάς ή να οσφρανθεί τη μυρουδιά των στάμφυλων από τα οποία φτιάχνεται η τσικουδιά ή το τσίπουρο.
Δεν παύει όμως ο τρύγος να είναι μια γιορτή, που σηματοδοτεί το τέλος μιας καλλιεργητικής περιόδου, όπου ο αγρότης την περνά με καταστάσεις δύσκολες, λόγω απρόβλεπτων φυσικών φαινόμενων, αλλά στην καλύτερη περίπτωση αμείβεται για τους κόπους του με τις ποικίλες του οίνου που παράγει και διακρίνεται από το χρώμα και τη γεύση του προσφέροντας στον άνθρωπο με λογική χρήση ευφροσύνη και νηφάλια μέθη.