Ενας σημαντικός άνθρωπος για την Κρήτη, εγκατεστημένος από το 1977 στο νησί μας, έπαψε από τα τέλη του περασμένου Ιουλίου να βρίσκεται στη ζωή. Ήταν ο Χριστόφορος Σκλαβενίτης – Χαραλαμπής, που το έτος 1977 είχε έρθει στα Χανιά για να διδάξει κεραμική στη Σχολή του Κολυμπαρίου, προσκεκλημένος από τον δημιουργό της, αείμνηστο μητροπολίτη Ειρηναίο Γαλανάκη.
Ο Χριστόφορος Σκλαβενίτης είχε γεννηθεί στη Λευκάδα το έτος 1926. Σπούδασε γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, με δασκάλους τον Γιάννη Μόραλη στο σχέδιο, τον Μιχάλη Τόμπρο και τον Γιάννη Παππά στη γλυπτική και τον Παντελή Πρεβελάκη στην ιστορία της Τέχνης. Αρίστευσε στο γυμνό και στη σύνθεση και στη συνέχεια, ως υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, συνέχισε με τριετείς μεταπτυχιακές σπουδές στη Faenza της Ιταλίας, στο αντικείμενο της τεχνολογίας της κεραμικής. Με τις παραπάνω σπουδές και με τις ιδιότητες του γλύπτη, ιδιαίτερα μεταλλικών γλυπτών και του κεραμίστα έγινε γνωστός στην Κρήτη πριν από περίπου σαράντα χρόνια, όταν εγκαταστάθηκε εδώ.
Βεβαίως στους παρεπιδημούντες στην Ιερουσαλήμ ήταν ήδη γνωστός από τις βραβεύσεις του με το Χρυσό Μετάλλιο της Ιταλικής Γερουσίας το 1962, με το πρώτο βραβείο στη Διεθνή Χειροτεχνική Εκθεση της Φλωρεντίας το 1964 και με τον Αργυρό Σταυρό του Σωτήρος το 1965.
Στην Αγγειοπλαστική Σχολή Κολυμβαρίου δίδαξε σχέδιο και διακόσμηση μέχρι τη μετατροπή της σε Σχολή του Ο.Α.Ε.Δ. και τη μεταφορά της. Παράλληλα ίδρυσε, διετέλεσε διευθυντής και δίδαξε από το 1983 μέχρι το 1987 στο Ινστιτούτο Κεραμικής Τέχνης και Τεχνολογίας του Ιδρύματος Αγία Σοφία, στους Αγίους Πάντες Αποκορώνου. Εκεί είχε μάλιστα εκδώσει με τους μαθητές του το περιοδικό “Κεραμικά Τετράδια: Τέχνη, Τεχνολογία, Παράδοση”. Κι ακόμα για λίγο είχε διδάξει στα κακότυχα Προγράμματα Σπουδών Επιλογής του Πολυτεχνείου Κρήτης το 1997 – 98..
Ο Χριστόφορος Σκλαβενίτης δίδαξε για έξι χρόνια κεραμική στο Εικαστικό Εργαστήρι του Δήμου Χανίων στη Βίλα Κούνδουρου. Παράλληλα διατηρούσε καλλιτεχνικό εργαστήριο στο Καμπάνι του Ακρωτηρίου, στο οποίο δημιουργούσε γλυπτά και κεραμικά και πειραματιζόταν συστηματικά στις κεραμικές μάζες. Καρπός των πειραματισμών του αυτών υπήρξε η εισήγησή του με θέμα “Η ανακατασκευή της μινωικής πυριτικής μάζας” στο Ι’ Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε στα Χανιά τον Οκτώβριο του 2006.
Ο Χριστόφορος Σκλαβενίτης πάνω απ’ όλα όμως, νομίζω, διετέλεσε ο κατ’εξοχήν ιστορικός της νεότερης αγγειοπλαστικής στην Κρήτη, όπως το είχα επισημάνει στο βιβλίο μου για την παραδοσιακή αγγειοπλαστική στο Ρέθυμνο κατά τον 20ό αιώνα (2012) και στις νεκρολογίες για τους παραδοσιακούς αγγειοπλάστες Ευάγγελο Τζουγανάκη (1918 – 2012) και Μανόλη Σιραγόπουλο (1925 – 2013). Η έρευνά του για την παραδοσιακή αγγειοπλαστική στο Σέλινο και συνολικά στη δυτική Κρήτη και η έκδοση από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων το 2012 του εξαιρετικού τόμου “Η λαϊκή αγγειοπλαστική στη Δυτική Κρήτη. Οι τελευταίοι αγγειοπλάστες μιλούν για την παιδεμένη τέχνη του πηλού” του απονέμουν αβίαστα τον τίτλο, τον οποίο παρέλαβε άτυπα από τους R. Hampe, A. Winter, Μπ. Ψαροπούλου, Χρ. Βαλλιάνο και Μ. Παδουβά.
Οι δημοσιεύσεις όμως του Χριστόφορου Σκλαβενίτη είναι πολύ περισσότερες. Προσθέτω εδώ πρόχειρα εκείνες για την “Ενσφράγιστη διακόσμηση στην κεραμική των Μαργαριτών” το 2006 και για “Αγγειοπλαστικά εργαστήρια και καμίνια μέσα σε σπηλιές”, με την οποία μας είχε εκπλήξει στο 3ο Παγκρήτιο Σπηλαιολογικό Συμπόσιο το 2006 στο Ρέθυμνο.
Ομως και η γκάμα των ενδιαφερόντων του ήταν πολύ μεγαλύτερη, όπως φαίνεται από το πόνημά του με τίτλο “Μοιρολόγια Πόρου Λευκάδος. Αφηγήτρια Ιωάννα. Β. Μεταξά” (Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, 2012), στο οποίο δηλώνεται σεμνά ως καταγραφέας, μελετητής και υπομνηματιστής. Στο βιβλίο αυτό, το οποίο χαρακτηρίστηκε από τον προλογίζοντα τον και σημαντικότερο πιθανά σήμερα μελετητή των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών Guy (Michel) Saunier “πολύτιμο”, συγκέντρωσε και δημοσίευσε με επιστημονική μεθοδολογία 76 συνολικά μοιρολόγια. Παράλληλα είναι γνωστό ότι άφησε υπό έκδοση δύο τουλάχιστον ακόμη βιβλία, το “Μαργαρίτες Μυλοποτάμου. Το χωριό των αγγειοπλαστών” και το “Η ελληνόφωνη Καλημέρα και τα tragoudia της”.
Ο Χριστόφορος Σκλαβενίτης έτυχε πολλών τιμών, η μεγαλύτερη των οποίων υπήρξε, νομίζω, εκείνη της ομαδικής έκθεσης γλυπτών 15 μαθητών του τον Οκτώβριο του 2011 στο Γιαλί Τζαμί των Χανίων. Κατά τη διάρκεια των εγκαινίων της είχε δηλώσει: «Είμαι υπερήφανος που όλα αυτά τα παιδιά, που υπήρξαν μαθητές μου, μάθανε την τέχνη, ζουν απ’ αυτήν και σήμερα είναι καταξιωμένοι καλλιτέχνες».
Από την πλευρά του όχι μόνο υπήρξε δάσκαλος δεκάδων κεραμιστών στην Κρήτη (και στον Πειραιά παλιότερα), αλλά και είχε διασώσει την ιστορική πορεία της αγγειοπλαστικής στη δυτική Κρήτη κατά τα νεότερα χρόνια και είχε αναδείξει τρία μεγάλα κρητικά αγγειοπλαστικά κέντρα, άγνωστα πριν διεξάγει τις έρευνές του: Την τέως επαρχία Σελίνου συνολικά και τους Αγιους Πάντες (Μπαμπαλί Χάνι) Χανίων και Καρωτή Ρεθύμνης εντοπισμένα.
Τελευταίο του δημιούργημα υπήρξε το βιβλίο “Ταξίδι με τα όνειρα”, που εκδόθηκε το 2013 από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη. Σ’ αυτό είχε ανθολογήσει 31 λυρικά ποιήματα από το ποιητικό έργο μιας ζωής, που μας δείχνουν και μια άλλη πλευρά του σημαντικού ανθρώπου που αποχαιρετήσαμε, την ευαίσθητη. Απ’ αυτό είναι παρμένος ο στίχος του τίτλου και από αυτό επιλέγω για κλείσιμο την “Προσευχή στους αργοπορημένους”:
Κύριε / ρίξε τη νύχτα σου / γεμάτη όνειρα πανηγυριών / σ’ αυτούς που φτάσανε πολύ αργά / απόγιορτα.
Κύριε / ρίξε τη νύχτα σου / με όνειρα παρήγορα / στους αργοπορημένους / και στους ποιητές.
Και τη συγγνώμη σου.
* σχολικός σύμβουλος – συγγραφέας
strharis@yahoo.gr
Τιμήθηκε πλουσιοπάροχα από τους ανθρώπους, αλλά και τίμησε με περίσσευμα ψυχής την πρωτη τέχνη του ανθρώπου την κεραμική! Στο χώμα που το σκέπασε ας φυτρώσει αιώνια η μνήμη του! Ηλίας Κουρτζής Χημικός – Κεραμιστής.