Να είναι η εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας και της Αγίας Αικατερίνης, που βρέθηκε πριν από μερικά χρόνια σε δεύτερη χρήση στην ποδιά του τέμπλου του νεότερου ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον Τσιβαρά Αποκορώνου, έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (πριν φύγει από την Κρήτη) το θέλουμε όλοι. Με πρώτο, βέβαια, κατάπρωτο, τον Μιχάλη Ανδριανάκη που την ανακάλυψε, το οδηγημένο απ’ την καρδιά έμπειρο μάτι του και ψάχνει την απάντηση χρόνια τώρα. Ωστόσο για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του από πρόσφατη ανάρτηση που έκανε στη σελίδα του, στο βιβλίο των Προσώπων (φέισμπουκ) «το θέμα είναι αρκετά σύνθετο και υπάρχει ακόμη αρκετή δουλειά σε επίπεδο έρευνας». Αλλο πού οδηγούν οι ενδείξεις κι άλλο η τελική απόδειξη. Ας αφήσουμε λοιπόν, τους όποιους “πανηγυρισμούς” κι ας περιμένουμε, η έμμεση, πλην σαφής προτροπή του.
Ανοίγω παρένθεση. Πνευματικό καντούνι του τόπου μας ο καταξιωμένος ανά το πανελλήνιο και όχι μόνο, επίτιμος έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Μιχάλης Ανδριανάκης. Κατά γενική ομολογία. Πολυποίκιλη και πολυεπίπεδη η προσφορά του, ως αρχαιολόγου, ως ερευνητή, ως συγγραφέα και προπάντων ως ενεργού πολίτη. Ενός πολίτη που έχει “πάντα ανοιχτά, πάντα άγρυπνα τα μάτια της ψυχής του” και που επιμένει να μας λέει με τον “τρόπο” του, πως όσο “πιο βαθιά” γνωρίζουμε τον τόπο μας, τόσο “πιο πλέρια” τον αγαπούμε. Πάντα, στη διάθεσή μου, σε πρώτη αναζήτηση τα βιβλία του, ιδιαίτερα “Η παλιά πόλη των Χανίων”. Τι ευλογία κι αυτή να σε ξεναγεί ο φίλος μου στα “μυστικά” της! Κλείνω την παρένθεση.
Δεδομένο ότι η προαναφερθείσα ανυπόγραφη (λόγω αποκοπής του τμήματος που πιθανώς έφερε την υπογραφή) εικόνα ανήκει στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα και ότι πρόκειται για έργο ικανού ζωγράφου. Δεδομένο ότι οι συγκρίσεις των στοιχείων με έργα των γνωστών Κρητικών αγιογράφων της εποχής οδηγούν στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, πριν αυτός φύγει για την Ιταλία και την Ισπανία και καθιερωθεί ως Ελ Γκρέκο. Δεδομένο ότι πρόκειται, και πάλι σύμφωνα με την περίληψη της εισήγησης που έκανε ο Μχάλης Ανδριανάκης στη “Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Εργο Κρήτης”, ότι «πρόκειται για το πρώτο δυναμικό του έργο, το οποίο εντοπίζεται στην Κρήτη και συνδέεται με την αρχική περίοδο της καλλιτεχνικής του παραγωγής ως αγιογράφος». Εάν, βέβαια, και εφόσον… Αρκετά ισχυρή η πιθανότητα, που πολύ το θέλουμε, με πρώτο, κατάπρωτο, όπως έγραψα τον Μιχάλη, να γίνει βεβαιότητα, λοιπόν. Οψόμεθα! Ούτως ή άλλως, πάντως…
“Αναφορά στον Γκρέκο”, ο τίτλος του τελευταίου βιβλίου του Νίκου Καζαντζάκη. “Αναφορά στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο”, το βιβλίο που γράφει με όλα όσα έχει κάμει, κάνει και θα κάνει για τον τόπο μας ο φίλος μου ο Ανδριάνης!
“Τέρμα Θεού” με την Τόνια Μποτονάκη
«Κύριε νύχτωσε./ Κουράστηκα όλη μέρα να γυρίζω/ μες στο φως./ Ξεβάψανε τα μάτια μου/ όλο τα ίδια και τα ίδια./ Μια σβήστρα μοναχά κρατώ/ -κι εκείνη φαγωμένη-/ και προσπαθώ ό,τι με συνιστά/ να σβήσω./ Πάει καιρός που ξέμεινα από πίστη/ μα προπαντός από ταπείνωση/ κι όταν νυχτώνει/ εύφλεκτες σκέψεις κι αναμνήσεις λούζομαι/ και ικετεύω κάποιος να βρεθεί/ τη σπίθα για ν’ ανάψει». Το πρώτο απ’ τα ποιήματα της δεύτερης ποιητικής συλλογής “Τέρμα Θεού” (εκδ. “Γαβριηλίδης”) της Αντωνίας Μποτονάκη, που κυκλοφόρησε πέρυσι και μου την έστειλε πριν από λίγες μέρες μαζί με την πρώτη της, την “Αγήτρα της Σκιάς” (εκδ. “Ιωλκός”) που κυκλοφόρησε πρόπερσι. Με αγαπητικές αφιερώσεις και τις δύο.
Λάβετε φάγετε την αδυναμία μου… Αυτό μου φαίνεται, ότι λέει με τα ποιήματά της, άμεσα, τσεκουράτα ή εμμέσως πλην σαφώς στα ποιήματά της η Αντωνία Μποτονάκη, που είναι γραμμένα τα περισσότερα σε πρώτο ενικό πρόσωπο. Σε μια πρώτη προσέγγιση. Πίετε εκ της δυνάμεώς μου πάντες, μου φαίνεται ότι φωνάζει τόσο δυνατά που σε ξεκουφαίνει, σε μια δεύτερη. Χώρια όλα τ’ άλλα… «Οστά λευκά/ πλυμένα με γλυκό κρασί/ απαλλαγμένα μνήμης αλγεινής», κατά δήλωσή της, τα ποιήματα…
«Οταν νυχτώνει/ κόβω τη μέρα μου προσεκτικά/ μικρά ξερά κομμάτια/ και τα μουσκεύω στη σιωπή./ Υστερα αργά/ τα καταπίνω αμίλητη./ Τότε είναι/ που μοσχοβολάει ο θάνατος». Ενα ακόμα ποίημα, “Οταν νυχτώνει” ο τίτλος του, απ’ το “Τέρμα Θεού” της εκ Λαμπριανών Σελίνου ορμώμενης Αντωνίας Μποτονάκη, που εμφανίστηκε στα γράμματα το 2011 με το μυθιστόρημα “Ασ’ το κι ας αποθανεί” ή “Το νεραγδαλλαγμένο” (εκδ. “Ιβίσκος”). Είναι δύσκολη η νύχτα στο “Τέρμα Θεού”, όταν νυχτώνει… «Εις σε προσφεύγω» τέχνη της ποιήσεως»…
