Μ.ΠΡΟΥΣΤ. ΕΝΑ: Ν. Γεωργόπουλου μνήμη
Ναός στην Αγάπη, στη Φιλία, ναός στο Θάρρος
Που μια μαρκησία ν΄ανεγλιρουν έβαλε μέσα στο πάρκο της
Το Αγγλικό, όπου μυριάδες έρωτες ο Watteau κραδαίνοντας το τόξο του
Βάζει τις ένδοξες καρδιές στόχους της μάνητας του.
Όμως ο Γερμανός καλλιτέχνης-που εκείνη ονειρεύτηκε απ την Κνίδο!-
Τους Εραστές και τους Θεούς που βλέπεις πάνω στη ζωοφόρο:
Ο Ηρακλής έχει την πυρά του στους κήπους της Αρμίδας!
Τα τακούνια χορεύοντας δε χτυπούνε πια την αλέα
Όπου η στάχτη των ματιών και του χαμόγελου σβησμένα
Ξεκουφαίνει τα αργά μας βήματα και τα πέρατα μπλαβίζει΄
Η φωνή των κλειδοκύμβαλων σώπασε ή ραγίστηκε…
GLUCK (1) του Μαρσελ Προύστ
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΩΣ ΑΦΟΡΜΗ
Η είδηση για το αφιέρωμα των πολιτιστικών συλλόγων του τόπου (2) σήμερα στο ΚΑΜ στον μέγιστο συγγραφέα-μυθιστοριογράφο του 20ου αιώνα Μαρσελ Προυστ με έκανε να επισπεύσω μια νέα σειρά δημοσιευμάτων με το δίπολο Λογοτεχνία-ζωγραφική, με τη συγκριτική διαδικασία, μέσα από έργα μεγάλων συγγραφέων αλλά και εικαστικών καλλιτεχνών που πασίγνωστοι αιώνες τώρα προβάλλονται με πολλαπλές εκδόσεις αλλά και εκτίθενται σε θέαση υψηλού επιπέδου στα μεγάλα μουσεία του κόσμου. Όταν το 1992 αγόρασα τα 11 βιβλία με τους 7 θεματικούς τόμους του κολοσσιαίου εγχειρήματος του Μαρσελ Προυστ «αναζητώντας το χαμένο χρόνο» σε μετάφραση Π.Α. Ζάννα (3) ήμουν τόσο λογοτεχνικά ανώριμα παιδευμένος το φοβήθηκα, και το άφησα στατικά ενσωματωμένο στη βιβλιοθήκη. Έπρεπε αρκετά χρόνια αργότερα να οικειοποιηθώ ως πρωταρχικό κεκτημένο το εξαιρετικό πυκνογραμμένο άλμπουμ του Eric Karpeles (4) των 350 σελίδων και των 206 πινάκων ζωγραφικής-διάσημων ζωγράφων για να αντιληφθώ το μεγαλείο όχι της αντιπαράθεσης, αλλά της αρμονικής «Φ» συνύπαρξης των 4 κυρίαρχων τεχνών στην προ Προυστ εποχή. Λογοτεχνίας, μουσικής, ζωγραφικής, γλυπτικής και σήμερα μια μέρα μετά τα γενέθλια της συγκλονιστικής τραγικής γλύπτριας Καμιλ Κλωντελ, ξεκινώ αυτή τη σειρά στα φιλόξενα Χ.Ν. με την προσωπική μου ελάχιστη συμβολή στη διάδοση του παγκόσμιου πολιτισμού. Οι ζωγράφοι του τόμου που αναφέρονται στο βιβλίο θα παρουσιαστούν ιεραρχημένα με βάση την ενσωματωμένη σύνθεση των τριών γραμμάτων «αντ» στο ονοματεπώνυμο τους, αρχικά και μετά, των δυο γραμμάτων «ντ» ως μια αυτοσχέδια προσωπική σημειολογική προσέγγισης τους.
Αντουάν Βατό, Ρέμπραντ, Μαντενια, Φρα Αντζέλικο, Σάντρο Μποτιτσέλι, Γκιρλαντάουγιο, Μπερναντίνι Λουίνι, Κονσταντέν Γκυ και μετα το «ντ» , Ντυρερ, Π.Ντε Χοοχ, Κλωντ Μονέ, Ζαρντέν, Εντουαρντ Μανέ, Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Τιντορέτο, Βίντερχαλιερ, Αρμάντ Γκυγιωμέν, Ντέκαν, Ντανιάν Μπουβαρέ, Ντομινίκ Ενγκρ, Ντιέγκο Βελάσκεθ, Ι.Μαλορ Τέρνερ, Εντουάρντ Ντετάιγ, Έντγκαρ Ντεγκά και άλλοι, ξεκινώ με τον Αντουάν Βαττό, τον κυριότερο εκπρόσωπο του Ροκοκό (5)
ΒΑΤΤΩ ΕΡΓΑ ΠΡΟΥΣΤ ΓΡΑΦΗ
Τόμος Ι, «από τη μεριά του Σουάν»
Προυστ απόσπασμα : … «ή το χαμόγελο με το οποίο του απάντησε, στ αμάξι , όταν την ειχε ρωτήσει αν της ήταν δυσάρεστος καθώς της ταχτοποιούσε τις κατλέγιες και η ζωή της Οντέτ τον υπόλοιπο χρόνο, επειδή δεν ήξερε τίποτε γι αυτήν, του φαινόταν, μέσα στο ουδέτερο και άχρωμο φόντο της, όμοια με τα φύλλα σπουδών του Βαττώ, όπου βλέπεις εδώ κι εκεί, σε όλες τις θέσεις, σε όλες τις κατευθύνσεις, σχεδιασμένα με τρία διαφορετικά μολύβια πάνω σε χαρτί σαμουά, αμέτρητα χαμόγελα.
Τόμος ΙΙ, «στον ίσκιο των ανθισμένων κοριτσιών»
Προυστ : “…τώρα η Όντα δε δεχόταν πια συχνά τους στενούς της γνώριμους με γιαπωνέζικες ρόμπες φορούσε κάποια φωτεινά μεταξωτά και αέρινα πενιουάρ τύπου Βαττώ, κάνοντας σαν να χαϊδεύει πάνω στο στήθος της τον λουλουδάτο αφρό τους, πενιουάρ που μέσα τους λουζόταν, αφηνόταν νωχελικά, παιχνίδιζε με μια τέτοια αίσθηση υγείας, φρεσκάδας στην επιδερμίδα της και με αναπνοές τόσο βαθιές που φαινόταν να τα θεωρεί όχι διακοσμητικά στοιχεία όπως είναι ένα πλαίσιο αλλά στοιχεία τόσο απαραίτητα όσο…
Τόμος ΙΙΙ, «η μεριά του Γκερμαντ»
Προυστ : …ένα νεαρό με μαύρο βελούδινο σκουφί, με φούστα σαν ορτανσία, τα μάγουλα με κόκκινες μολυβιές σαν από μια σελίδα με σχέδια του Βαττώ, νεαρό που με το χαμόγελο
στο στόμα, τα μάτια στραμμένα στον ουρανό, διαγράφοντας χαριτωμένα σχήματα με τις παλάμες των χεριών του και πηδώντας ανάλαφρα, φαινόταν τοσο πολύ ν ανήκει σε ένα είδος διαφορετικό από το είδος των λογικών ανθρώπων με σακάκι και ρεντιγκότα, ανάμεσα στους οποίους κυνηγούσε σαν τρελός το εκστατικό του όνειρο…
Τόμος VII, “ο επανακτημένος χρόνος»
Προυστ: …ούτε καν την πατρίδα-διαφορετικό από την αλήθεια που βρίσκεται μπροστά στα μάτια του. Ας μη μιμηθούμε τους επαναστάτες που από το «πατριωτικό ζήλο» περιφρονούσαν, αν όχι κατέστρεφαν τα έργα του Βαττώ κι του Λα Τουρ, που έχουν περισσότερο τιμήσει τη Γαλλία απ όσο όλοι οι ζωγράφοι της Επανάστασης…
ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Τέλειωσε στη Δημοτική Πινακοθήκη του Δήμου Χανίων (6) η αναδρομική έκθεση -που ειχε ποιότητα αλλά όχι μεγάλη σε έκταση αναπόφευκτα (λόγω πρόωρου θανάτου) του άξιου αγαπημένου φίλου Νικόλα (έτσι μου άρεσε να τον λέω) Γεωργόπουλου, συντρόφου της επίσης ποιοτικότατης ζωγράφου της γενιάς μου, Παγώνας Ξενάκη (μαζί στην ΑΣΚΤ Αθήνας τη δεκαετία του ’70). Ο Νίκος Γεωργόπουλος έφυγε στην ακμή του, όταν ειχε κλείσει δυο τρεις ενότητες αφαιρετικού μεταϊμπρεσσιονισμού τοπιογραφικά κυρίως, με ενσωματωμένες επιδράσεις από τους μεγάλους ζωγράφους, Παπαλουκά και Σπυρόπουλο. Ειχε αφήσει τα γήινα μινιμαλιστικά ψάρια και απολιθώματα και ειχε βρει ένα προσωπικό δρόμο μοναδικό, σκοτεινό, σχεδόν μεταφυσικό-μηχανιστικού υπερρεαλισμού που δεν ενσωματωνε τις γνωστές φουτουριστικές συγγένειες αλλά αντίθετα ως παγιωμένη ποιητική διαχρονική αισθαντικότητα ενάντια στην υπέρ επιβολή του μεταβιομηχανικού κόσμου και δει του σημερινού, που λειτουργεί με δυτικότροπα κλισέ στη επιστημονική σύγχρονη φαντασία. Ο Νικόλας υποδειγματικός καθηγητής εικαστικών στη δευτεροβάθμια και εξαιρετικός οικογενειάρχης, απουσιάζει από την πολιτιστική ζωή της πόλης.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Από τη συλλογή “Μαρσελ ποιήματα. C.W. Cluck (1714-1787) Γερμανός συνθέτης που άλλαξε το πρόσωπο της όπερας. Οι πιο δημοφιλείς: “Ορφέας και Ευρυδίκη” “Αλκηστη” “Ιφιγένεια εν Αυλίδι” “Ιφιγένεια εν Ταύροις” και “Αρμιδα” του 1977.
(2) Από το Χ.Ν. έχουν γίνει ρεπορτάζ για την εκδήλωση.
(3) Η Μετάφραση – εξαιρετική – στο βιβλίο “Η ζωγραφική στο έργο του Προύστ” είναι των Μαίρη Κιτροεφ, Παύλου Ζ. Ζάννα και Παναγιώτη Πούλου, εκδ. βιβλ. της ΕΣΤΙΑΣ.
(4) Το αλμπουμ της Ε. Karpeles θα είναι η βάση για ένα “οδοιπορικό” στο Παρίσι της Τέχνης. Χθες ξαναείδα στο διαδίκτυο το συγκλονιστικό φίλμ του Christian Fechner “Καμίλ Κλωντελ” με τους θαυμάσιους Ιζαμπελ Αντζάνι και Ζαραρ Ντεπαρτιέ (1988)
(5) Το ροκοκο είναι κυρίως Γαλλικό υφολογικό “ρεύμα” άλλος εκπρόσωπος των εκτός του Βαττω ο Φραγκουάρ.
(6) Η επιμελήτρια της έκθεσης “από την Αφαίρεση στην Αναπαράσταση” η Βάσω Πετρουλάκη.
