Αναφορές, κείμενα
μ’ έργα ζωγραφικά
ποιοτικά, πάντα σε υψηλή θέαση
ΠΕΤΡΟΥΛΑΚΗ ΕΡΓΑ Ελυαρ, Γκαλά… μνήμη
ΙΙ
Τα μάτια της είναι πύργοι φωτισμένοι
Κάτω απ το γυμνό της μέτωπο
Στο διάφανο λουλούδι/οι γυρισμοί της σκέψης
Ακυρώνουν τις λέξεις που είναι κούφιες.
Αυτή διαλύει όλες τις εικόνες
Θαμπώνει τον έρωτα και τους δύστροπους ίσκιους του
Αυτή αγαπαει-αγαπαει να ξεχαστεί
Από το ΙΙΙ
Ξανάρχεται η παντοδυναμία του πόθου
Τα μάτια χαραγμένα καινουριογεννημένα
Για να καταργήσουν το Φως
Η αψίδα των στηθών σου τεντωμένη για ένα τυφλό
Που θυμάται τα χέρια σου/ η αδύνατη όψη σου…
«πρωταρχικά» Πωλ Ελυάρ (1)
ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ ΜΕ ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ
Aνοιγμένη η ποιητική συλλογή του PAUL ELUARD και ο κατάλογος της ζωγραφικής του Στέλιου Πετρουλάκη «το φως της σιωπής»· αυτά από μόνα τους είναι ντυμένα με τη χρωματιστή μελαγχολία. Το ταλέντο του Στέλιου ξεχωρίζει στα έργα του σε αυτή την πρώτη του έκθεση και η ευαισθησία που έρχεται να κουμπώσει με την αναδρομή στις επιλεγμένες γραπτές αναφορές του μεγίστου συγγραφεα Μαρσέλ Προυστ, γιγάντιο το εγχείρημα του, διαλέγω 2ος τόμος “στον ίσκιο των ανθισμένων κοριτσιών” Πωλ Ελυάρ, κανένας περισσότερο από τους μεγάλους ερωτικούς ποιητές δε ζωγράφισε χωρίς χρωστήρα, πινέλα και καμβά τη γυναίκα, παρά μόνο με τα μάτια του σε ένα δωμάτιο γεμάτο κοντράστ ζωτικό φως, θλίψη, περιγραμμένη σιωπή αλλά και όνειρα χωρίς λόγια, έχοντας απέναντι του σαν υπαρξιακό μοντέλο την αγαπημένη του Γκαλά (3). Υπερρεαλιστική ποίηση λένε, ζωογόνος υπαρξιακή θα τη χαρακτήριζα εστιασμένος σε μια πολυαισθητική μετάπραξη όπου κυριαρχούν ίσκιοι, δηλαδή οι ενδιάμεσοι τόνοι που επιβάλλονται σε διαφορετικές ώρες της ημέρας τις ώρες της ζωγραφικής πανδαισίας. Επέλεξα μερικά αποσπάσματα από τα 29 μικρά πυκνά διαμαντάκια του Ελυαρ, αριθμημένα στη συλλογή με λατινικούς αριθμούς όλα από το «ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΗ» και την υποσημείωση του ποιητή «Στη Γκαλά αυτό το βιβλίο ατέλειωτα» για να διανθίσω τις απ-όψεις μου για τη ζωγραφική του Στέλιου.
ΠΟΙΗΤΙΚΑ ΤΟΥ Σ. ΠΕΤΡΟΥΛΑΚΗ
Αυτή την εποχή οι Γκαλερί της Αθήνας είχαν εκθέσεις ομαδικές με έργα συνεργατών, από τις εξαιρέσεις (4) η θαυμάσια έκθεση που είδα στη Δεξαμενή στην αίθουσα Τέχνης Αθηνών μόλις τέλειωσε, του Στέλιου Πετρουλάκη. Εκεί στην ιστορική γκαλερί τα έργα του, κυρίως λάδια σε μουσαμά όλων των μεγεθών σε έβαζαν σε ένα κλίμα με το που τα βλέπεις αφήνεις επιφωνήματα αισθητικής πλήρωσης. Μονολογώντας τι ώρα της ημέρας τα έχει άραγε ζωγραφίσει; Στο μικρό στούντιο μπαίνει ένα υπέροχο φως από έξω από το τζαμωτό και αναρωτιέσαι τι ώρα είναι ζωγραφισμένα, πρωί ή το παρατεταμένο πρωινό, δηλαδή το μεσημέρι;
Από το VI
Το φαντασιόπληκτο πρωινό
Το μεγάλο πρωινό της απουσίας της σιωπής
Τα μάτια σου παρασέρνουν τις βάρκες
Στη δαντέλα τις εξαφανίζουν
Το βάραθρο το βρήκαν αυτοί που ζωγράφισαν
Οι ίσκιοι που δημιουργείς δεν έχουνε δικαίωμα στη νύχτα…
Ο Πετρουλάκης είναι λες δοκιμασμένος ρεαλιστής ζωγράφος που δεν κάνει όμως φωτογραφικό ρεαλισμό αλλά μετουσιώνει τις οπτικές αισθητηριακές προσλαμβάνουσες σε ποιητικές προσωπικές διατυπώσεις παρά την ένταξη του σε μια γενικότερη εκφραστική τάση συγχρόνων ελλήνων ζωγράφων -που ζωγραφίζουν ρεαλιστικά μοντέλα που ποζάρουν σε οικείες στάσεις, με κυριωτερους-πλεον αναγνωρισμένων -τους Γιώργο Ρόρρη και Στέφανο Δασκαλάκη. Γι’ αυτό διαφοροποιουμαι από το απόσπασμα του καταλόγου της Ίριδας Κρητικού, η οποία προλογίζει με ένα ενδιαφέρον κατά τα άλλα κείμενο τον κατάλογο της έκθεσης, γράφει «η ζωγραφική αυτή που επιζητεί και κατακτά τη ρεαλιστική αναπαράσταση «φύσει» όχι «θέση» επιστρατεύοντας την ειλικρινή λιτότητα του σχεδίου και τον αριστοτεχνικό χειρισμό του φωτός και του χρώματος, παραμένοντας σε ανοιχτή συνομιλία με τα λιγοστά ορατά στοιχεία του περιβάλλοντος χώρου του καλλιτέχνη, πραγματώνεται εκ του φυσικού, άλλοτε προτάσσονται ατελή περιγράμματα και προτείνοντας ένα εξαιρετικά εύγλωττο non finite (ατελές) κι άλλοτε ενορχηστρώνοντας ιδανικά την ποιητική διαμόρφωση των κενών, τις διαφάνειες και την εξπρεσιονιστική διάθεση του χρώματος, την ηθελημένες ημιτελειες που βοούν ευφραντικά στη σιωπηλή ιεροτελεστία της ζωγραφικής»..
Αντιπαραθέτω δια-κριτικά
Ο Στέλιος Πετρουλακης, είναι ρεαλιστής «φύσει και Θέση» , φύσει γιατί την εμπεριέχει όντας γιος ενός καταξιωμένου ζωγράφου (και λόγο της πολιτιστικής του συμβολής στον τόπο) του Αντώνη Πετρουλάκη. Αρέσκεται να ζωγραφίζει τη ζωντανή φύση των οικείων του αλλά και να ενσωματώνει στα έργα του τη φύση… φυτών αλλά και “θέση” αφού είναι συνειδητά ενταγμένος σε ένα πνεύμα ποιητικού ρεαλισμού που αρέσει στους Ελληνες είτε έχουν διαβάσει είτε όχι “το άγνωστο αριστούργημα”» του Μπαλζακ ή τα μυθιστορήματα του Προυστ. Γι’ αυτό και όταν ακόμα φαίνεται εξπρεσιονιστική μέρος της πινελιάς του, ο Στέλιος δεν μπορεί να θεωρηθεί εξπρεσιονιστής. Ο φυσιοκρατικός σεβασμός στη φιγούρα και τα όρια της τη στάση την κίνηση της, το επιβεβαιώνει, σχέδιο και χρώμα άρρηκτα συνδεδεμένα δίνουν το στίγμα του στα τελάρα του. Το non finitο ουσιαστικά υπάρχει μόνο στα σκίτσα, δηλαδή τα γρήγορα σχέδια του (όπως είναι εκείνα με μολύβι του γιου του Αντώνη του 2018)
Από το XVIII
Λυσίκομος ο λαιμός τραβάει την ξελογιάστρα ομίχλη
Θυσιάζει παραμελημένος τους ίσκιους
Το μέτωπο της δε θαναι πια η σίγουρη ανάπαυση
Ούτε τα ματιά της η εύνοια του ονείρου της φωνής της
Ούτε τα χέρια της οι ελευθερωτές
Λυσίκομα (με λυμένα μαλλιά) ο Στέλιος ζωγραφίζει αντιθέτως τα οικεία του γυναικεία πρόσωπα με δεμένα μαλλιά σε κότσο τη γυναίκα του και την αδελφή του. «Ομιχλώδεις» χρωματικές γκάμες και ίσκιοι «εδρεύουν» στο λαιμό και επιβάλλουν στο σώμα αλλά και το κεφάλι συνήθως προφίλ μια από-στασιοποιημένη κοντραρισμένη ανάπαυση, αφήνουν την ταραχή του φωτός εκτός σώματος, στο έδαφος κυρίως και μάλιστα με θερμά χρώματα, αφού τα ψυχρά κυρίως τα γκρίζα σιέλ τα πράσινα, η ροζέ όσα δεν καταλαμβάνουν μέρος των φυτών σαν μια ποταμίσια λωρίδα εν ροή, καταλαμβάνει μέρος της πλάτης ή ελάχιστα τα πρόσωπα που ποζάρουν προφίλ ή 4/5 σε μια μοντερνιτέ που διαφοροποιείται από τους κλασικούς μετααναγεννησιακούς, τους Chardin και Vermeer, που εξ υφολογικού ορισμού είναι στατικοί, σε ένα προφωτογραφικο ενσταντανέ. Ο Στέλιος τόσο σύγχρονος κρατεί μόνο τη χρωματική επεξεργασμένη πειθαρχία με τους μεγάλους αλλά με μια βιταλιστική ζωτική απόδοση της αμεσότητας, χρωματουργει με απίστευτη πειθώ για την ηλικία του ακόμα κι εκεί που νομίζεις ότι θυμίζει τους αείμνηστους μεγάλους δασκάλους μας, Γιάννη Μόραλη νυχτερινό 2019) ή Δημήτρη Μυταρά «Χριστίνα και Ειρήνη» 2019. Η περισσότερο «η Χριστίνα με δερμάτινο σακάκι» σχέδιο μολύβι «2018 (μπουφάν… αγαπημένο θέμα του Μυταρά νονού του Στέλιου)
Τα ψυχρά χρώματα λοιπόν μέσα στο μορφή χωρίς περιττές πάστες τον διαχωρίζουν απ όλους τους άλλους παλαιότερους η σύγχρονους ρεαλιστές (5). Φυσικά περιμένουμε την εξέλιξη του, ο ήπιος σταθερός χαρακτήρας του η εργατικότητα του εστιασμένη στην τέχνη εγγυήσεις για διακρίσεις του αφιερώνω ένα δικό μου ονειρικό απωθημένο μέσα από δυο στίχους του Ελυαρ.
«εσύ γεννιέσαι μέσα σε ένα καθρέφτη
Μπροστά στην παλιά μου εικόνα»
Ο Μ. Προυστ στο έργο του «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο» κάνει αναφορές σε 206 πίνακες ζωγραφικής. Από τον τόμο «στον ίσκιο των ανθισμένων κοριτσιών» 2 πορτρέτα που ποζάρουν ανφάς ο Προυστ αναφέρει «…και όπως είναι ενίοτε παράξενο να συναντάς κάποιο έντεχνο στοιχείο-στοιχείο για το οποίο θα αγωνίζονταν κάποιοι πιο συνειδητοί καλλιτέχνες -σ’ ένα λαϊκό τραγούδι ή στην πρόσοψη ενός χωριάτικου σπιτιού που πάνω από την πόρτα του ανθίζει ένα άσπρο ή κιτρινωπό τριαντάφυλλο ακριβώς στη θέση που ταιριάζει-έτσι κι ο βελούδινος φιόγκος , το φούσκωμα της κορδέλας ποτ θα είχαν γοητευσει σε μια προσωπογραφία του Σαρντέν ή του Ουίσλερ…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Πωλ Ελυάρ “Ποιήματα” μεταφρ. Σπύρου Αλ. Γκίνη εκδ. Καστανιώτη
(2) Ο Ελυάρ έγραψε αυτή τη συλλογή ποιημάτων για την Γακλά όταν ήταν μαζί λίγο πριν την αφήσει για τον Νταλί
(3) Αξιόλογη και η ατομική έκθεση του Μιχάλη Αρφαρά στη “έκφραση” της Γ. Γραμματοπούλου και του Γιάννη Ψυχοπαίδη στο Νιάρχος στο επόμενο κείμενο
(4) Μετά τους Ρεαλιστές του 19ου (Κουρμπέ, Μιλέ) τουλάχιστον 20 διαφορετικές “τάσεις” ρεαλιστικής εκφραστική διατύπωσης ακολούθησαν.
