Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι ANAGALLIS arvensis (Αναγαλλίς η αρουραία). Ανήκει στην οικογένεια των Πριμουλιδών. Το συναντούμε με τις κοινές ονομασίες Περδικούλι, Φελλόχορτο, τ’ ουρανού το λουλούδι. Φύεται σε όλη την Ευρώπη και την Ασία. Είναι πολύ κοινό στα καλλιεργούμενα εδάφη, στα ακαλλιέργητα, καθώς και στις θίνες.
Είναι ετήσιο, έρπον φυτό, πολύ χαμηλό. Αν το φυτό καλλιεργηθεί σε μεγάλο υψόμετρο γίνεται πολυετές. Τα στελέχη του έχουν τετράγωνη τομή. Τα φύλλα τους είναι άμισχα, ωοειδή. Άνθη μικρά, κόκκινα άλικα, πορφυρά στο κέντρο τους. Στεφάνη με λοβούς λεπτά οδοντωτούς. Υπάρχουν μερικές φορές και άνθη ρόδινα – σαρκόχροα, καστανωπά – ιώδη. Υπάρχει και μία ποικιλία με άνθη κυανά. Τα πέταλα είναι πολύ ευαίσθητα και τα λουλούδια κλείνουν ταυτόχρονα, αν ο ουρανός συννεφιάσει και απειλεί να βρέξει. Ακόμα και σε φωτεινές όμως μέρες τα λουλούδια είναι ανοιχτά μόλις λίγες ώρες. Δεν ανοίγουν μεταξύ 8 και 9 το πρωί και κλείνουν πριν τις 3 το απόγευμα.
Καρπός ωοειδής, καθόλου γυαλιστερός με 6 έως 10 ραβδώσεις.
Ιστορικά στοιχεία
Το βότανο ήταν γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Διοσκουρίδης το αναφέρει ως Μεκιατούρα και σημειώνει ότι οι Ρωμαίοι το ονόμαζαν και Αντούρα. Από εκεί πιθανώς υπάρχει και η παράφραση «του πουλιού τ’ άντερα».
Ο Πλίνιος αναφέρει ότι δρα θετικά σε διαταραχές ήπατος. Οι αρχαίοι Ελληνες το χρησιμοποιούσαν σε ασθένειες των ματιών.
Η ονομασία Αναγαλλίς δόθηκε από τον Διοσκουρίδη και προέρχεται από το αναγαλείν που σημαίνει γελώ με την ψυχή μου. Στην αρχαιότητα πράγματι απέδιδαν στο φυτό ιλαρυντικές ιδιότητες. Θεωρούσαν ότι εξαφάνιζε την κατάθλιψη που προκαλείτο από τα προβλήματα του συκωτιού.
Οι χωρικοί γνώριζαν πως το άνθος ήταν ευαίσθητο ακόμα και στο περαστικό σύννεφο και έλεγαν χαρακτηριστικά ότι «αν δεις το πρωί τα άνθη της αναγαλλίδας να κλείνουν πρέπει να πάμε σπίτι μας».
Στα βοτανικά λεξικά του 16ου αιώνα το βότανο αναφέρεται ως Μπιμπινέλλα. Ο Χάουαρντ αναφέρει για το βότανο ότι είναι ωφέλιμο για δαγκώματα από τρελούς σκύλους και για να διαλύσει τη θλίψη. Ο Γκέραρντ χρησιμοποιούσε ένα παρασκεύασμα του βοτάνου για την ουρική αρθρίτιδα.
Στη λαϊκή ιατρική το χρησιμοποίησαν κατά της φυματίωσης και για την εξαγωγή αγκίδων και σκλήθρων.
Στην Κρήτη το βότανο το ονομάζουν τρυγονόχορτο, τ’ άντερα του πουλιού ή του πουλιού τ’ άντερα. Στη δυτική Κρήτη μεταχειρίστηκαν τη λέξη άντερα ως δεύτερο συνθετικό λέξεων που προσδιορίζουν έτερο είδος Αναγαλλίδος της λευκής ή Αυλακόχορτου. Έτσι στην Κρήτη υπήρχαν οι ονομασίες “γραιζάντερα” (άντερα της γραις), “τσιχλάντερα” (τα άντερα του πουλιού τσίχλα), ενώ παράλληλα στην Κίσαμο το αποκαλούσαν τρυγονόχορτο.
Συστατικά – χαρακτήρας
Τα αέρια μέρη του φυτού περιέχουν διάφορες σαπωνίνες και ένα ένζυμο. Η ρίζα είναι πλούσια σε κυκλαμίνη, μία κρυσταλοποιήσιμη σαπωνίνη.
Η κυκλαμίνη είναι τοξική και τα ψάρια είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε αυτήν. Σε ορισμένες περιοχές των Ινδιών χρησιμοποιούν το φυτό για το ψάρεμα.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται ολόκληρο το φυτό. Συλλέγεται το καλοκαίρι.
Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως διουρητικό, εφιδρωτικό και αποχρεμπτικό.
Η Αναγαλλίδα δεν χρησιμοποιείται σήμερα ως θεραπευτικό βότανο εξαιτίας της τοξικότητάς της. Σε σωστή δοσολογία το φυτό βοηθά σε περιπτώσεις όπως οι πέτρες στη χολή και τους νεφρούς, η επιληψία και η δυσκοιλιότητα.
Στις μέρες μας το βότανο χρησιμοποιείται για την υδρωπικία, ρευματικές παθήσεις, ηπατικές και νεφρικές διαταραχές. Πρέπει όμως η χρήση να γίνεται υπό αυστηρή ιατρική παρακολούθηση.
Σήμερα χρησιμοποιείται μόνο στην ομοιοπαθητική. Με το νωπό φυτό παρασκευάζουν ένα βάμμα, που χρησιμοποιείται για να θεραπευθούν τα σπυριά του δέρματος, καθώς και έλκη.
Επίσης το βάμμα χρησιμοποιείται ως διουρητικό και χολαγωγό.
Παρασκευή και δοσολογία
Δεν συνίσταται η χρήση του φυτού δεδομένου ότι υπάρχουν πολλά ασφαλέστερα βότανα για τις ίδιες παθήσεις.
Η δοσολογία των αποξηραμένων κόκκων των φύλλων είναι 15 έως 60 κόκκους ανά δόση.
Προφυλάξεις
Όλα τα μέρη του φυτού είναι τοξικά, έχουν πικρή γεύση και προκαλούν εμετό.
Η υπερβολική δόση του βοτάνου μπορεί να προκαλέσει βλάβες στους νεφρούς και φλεγμονή του στομάχου. Δεν συνίσταται η χρήση του. Οι σπόροι του φυτού είναι πολύ δηλητηριώδεις για τα πουλιά.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr
