Την ανάγκη να μελετηθεί επιστημονικά και ιστορικά εκτενέστερα η Μικρασιατική Καταστροφή από ελληνικής πλευράς, τη στιγμή που η Τουρκία επιχειρεί να κυριαρχήσει επιστημονικά η δική της προσέγγιση για τα ιστορικά γεγονότα της εποχής, επισημάνθηκε, μεταξύ άλλων, στο συνέδριο με θέμα “Το 1922 και η Μικρασιατική Καταστροφή με τη σημερινή προοπτική”, που διοργάνωσε το Σαββατοκύριακο στα Χανιά η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών – Ίδρυμα Γεωργίου και Αρτεμισίας Καψωμένου.
O καθηγητής σύγχρονης κοινωνικής και πολιτικής ιστορίας στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ Γιώργος Μαργαρίτης, μιλώντας στα “Χ.ν.”, χαρακτήρισε ως μια τομή το ’22 για τη νεότερη ιστορία του ελληνικού κράτους.
Ειδικότερα μίλησε για τρεις μεγάλους σταθμούς: την Επανάσταση του 1821, «που έδωσε πολιτική οντότητα στον ελληνισμό», το 1922, «που υπήρξε τομή γιατί καταστράφηκε ο εκτός συνόρων ελληνισμός» και τέλος η δεκαετία του ΄40, που περιλαμβάνει τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την αντίσταση και τον εμφύλιο πόλεμο.
«Αυτές οι τομές, υπήρξαν τρεις επαν-εκκινήσεις στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας», επεσήμανε και υπογράμμισε ότι σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να ενταχθεί το ΄22, αλλά και μέσα στην εποχή του, «την εποχή του μεγάλου ιμπεριαλιστικού παγκόσμιου πολέμου», καθώς συχνά παρατηρείται το φαινόμενο «να εκβιάζεται η ερμηνεία σημερινών καταστάσεων, με βάση τα δεινά εκείνης της εποχής».
Παράλληλα, ο κ. Μαργαρίτης υπογράμμισε ότι το ΄22 δεν έχει μελετηθεί επιστημονικά όσο θα έπρεπε ώστε να αποτιμηθεί και να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα και έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου να γίνει κι αυτό, ένα πεδίο όπου θα υπερισχύσει διεθνώς η ιστοριογραφική προσέγγιση της Τουρκίας: «Αντιμετωπίζουμε το ΄22 ως άθροισμα πολλών δεινών, καταστροφών, θανατικών κ.λπ., ερήμην στοιχείων και αριθμών. Δηλαδή ιστοριογραφικά δεν έχουμε ακόμα τα μεγέθη, τους αριθμούς των πληθυσμών, τα θύματα κ.λπ. Κι αυτό είναι ανησυχητικό γιατί θα την “χάσουμε” την ιστορία του ΄22. Γιατί οι γείτονες με τους οποίους μπλεχτήκαμε τότε στον πόλεμο έχουν μια αυτοπεποίθηση πια και επιστημονική. Δηλαδή παράγουν έργα γι’ αυτό που ονομάζουν αυτοί πόλεμο της ανεξαρτησίας, περιγράφουν με τον τρόπο τους τα γεγονότα και υπάρχει ο κίνδυνος να συμβεί αυτό που συμβαίνει στην εξωτερική μας πολιτική: η τουρκική άποψη να είναι η κυρίαρχη, γιατί εμείς έχουμε μείνει ακόμα στο περίφημο “τραύμα” και την “ενοχή” και δεν ασχολούμαστε επιστημονικά. Υπάρχει δηλαδή ο κίνδυνος να μείνουμε εκτός της δικής μας ιστορίας».
Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
Ο πολιτικός επιστήμονας Αριστομένης Συγγελάκης μίλησε για την υποδοχή των προσφύγων στην Ελλάδα μέσα σε μια πολύ δύσκολη κοινωνική και οικονομική συγκυρία. «Ένα πρωτόγνωρο κύμα προσφύγων ξεριζώθηκε από τις πατρογονικές εστίες και ήρθε στην Ελλάδα από την τουρκική μάχαιρα», ανέφερε ο κ. Συγγελάκης και πρόσθεσε ότι μέσα σε αυτή τη συγκυρία έπρεπε «το ελληνικό κράτος που ήταν καθημαγμένο από πολυετείς πολεμικές συρράξεις να βρει τη δύναμη να τους υποδεχθεί και να τους περιθάλψει». «Ήταν ένα εγχείρημα πάρα πολύ δύσκολο που τελικά παρά τις αδυναμίες στέφθηκε με επιτυχία, κι ενώ η χώρα ήταν διχασμένη πολιτικά σε αυτό το ζήτημα λειτούργησε ενωτικά, ενώ η διεθνής κοινότητα βοήθησε το εγχείρημα, ίσως και από τύψεις που δεν απέτρεψε τη γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας», υπογράμμισε ο κ. Συγγελάκης.
Σημείωσε πάντως ότι σε αυτή τη διαδικασία δεν έλειψαν και συμπεριφορές «που προσβάλουν τον ελληνικό πολιτισμό».
Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
Ο συγγραφέας και διευθυντής των εκδόσεων “Στοχαστής” και του περιοδικού “Τετράδια” Λουκάς Αξελός αναφέρθηκε στη στάση της Αριστεράς την εποχή εκείνη απέναντι στην εκστρατεία, τον κεμαλισμό και το μακεδονικό.
Ειδικότερα, ο κ. Αξελός μιλώντας για τα χρόνια που μεσολάβησαν από τον πόλεμο και τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Αντάντ, μέχρι και τη συνθήκη των Σεβρών το 1923, χαρτογράφησε τις διαφορετικές τάσεις που υπήρχαν, με κυρίαρχες δύο: από τη μία τους διάφορους σοσιαλιστικούς ομίλους και τους προ-λενινιστικούς και προ-μαρξιστικούς ομίλους της Αριστεράς κι από την άλλη τη νέα Αριστερά, η οποία εμπνέονταν από την Οκτωβριανή Επανάσταση. «Αυτό αποτυπώνεται και στο ΣΕΚΕ που δημιουργείται τον Νοέμβριο του 1918 και το οποίο αποτελεί έναν συγκερασμό και μια συνένωση των υπαρχόντων σοσιαλιστικών ομάδων και ρευμάτων», σημείωσε ο κ. Αξελός και πρόσθεσε ότι το αποτέλεσμα της «διχασμένης κατά βάση Αριστεράς» μέχρι και το συνέδριο του ΣΕΚΕ και την έναρξη της μικρασιατικής εκστρατείας αποτυπώνει θέσεις «πιο κοντά σε μια λογική εθνική ή φιλο-βενιζελική». «Ο Ριζοσπάστης δηλαδή το ΄19 χαιρετίζει την αποβίβαση των ελληνικών στρατευμάτων σαν μια απελευθερωτική πράξη. Την ίδια, όμως, περίοδο ακολουθούνται οι διαδικασίες της επέμβασης της Διεθνούς, της Κομιντέρν δηλαδή, η οποία με την καθοδήγηση της Κομμουνιστικής Βαλκανικής Ομοσπονδίας και του ΚΚ Βουλγαρίας σπρώχνουν ουσιαστικά το ΣΕΚΕ – ΚΚΕ σε θέσεις διαμετρικά αντίθετες από αυτές που περιείχε το αρχικό συνέδριο», επεσήμανε και συμπλήρωσε αυτό είχε σαν συνέπεια το ΣΕΚΕ «να πάρει μια σφοδρά αντι-βενιζελική στάση και αντιπολεμική θέση», ενώ μετά την ήττα το ΄22 και μετά τη Λωζάνη «επηρεάζεται από τις θέσεις που έχει επιβάλλει δια πυρός και σιδήρου η Διεθνής στο ίδιο το ΚΚ στο Μακεδονικό ζήτημα»: «Ενώ δηλαδή οι θέσεις του ΣΕΚΕ της αρχικής περιόδου ήταν ότι με την ανταλλαγή των πληθυσμών έχει αλλάξει η σύνθεση των πραγμάτων, άρα δεν υπήρχε βάση για το σύνθημα “Ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη”, οι γραμματείς του ΚΚΕ Θωμάς Αποστολίδης, Γιάννης Κορδάτος και Παντελής Χουλιόπουλος που υποστήριζαν αυτή τη θέση και έλεγαν ότι αυτό είναι φρικτό λάθος, καρατομούνται και επικρατεί η γραμμή για ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη. Το ίδιο περίπου ισχύει και για τον κεμαλισμό. Ενώ δηλαδή η τότε Αριστερά ήταν επηρεασμένη από το πως έβαζαν το θέμα οι Δημήτριος Γληνός και Γεώργιος Σκληρός, που θεωρούσαν ότι η νέα εθνική Τουρκία θα είναι μια Τουρκία που θα επιδιώξει την τουρκοποίηση της Μικράς Ασίας, αυτή η θέση ανατράπηκε στο ΚΚΕ από το 1921 όταν έγινε το αμοιβαίο σύμφωνο ειρήνης και αδελφοσύνης ανάμεσα στους Μπολσεβίκους και τον Κεμάλ».
Πάντως, όπως διευκρίνισε ο κ. Αξελός, η επίδραση της ελληνικής Αριστεράς στα τεκταινόμενα της περιόδου εκείνης «ήταν πάρα πολύ μειοψηφική και οι κύριοι συντελεστές των γεγονότων ήταν οι βενιζέλικοι και το Κόμμα των Φιλελευθέρων και οι βασιλικοί με τα συντηρητικά κόμματα».
