Εξαιρετικά χρήσιμη αποδείχτηκε η οργάνωση εκδήλωσης από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών, “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος” με θέμα “Τα ανοιχτά μέτωπα της εξωτερικής πολιτικής από το 1974”, που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 15/2 στη Χαλέπα.
Χρήσιμη, όχι τόσο γιατί οι ομιλητές είχαν να παρουσίασαν κάποιες νέες ιδέες για το στρατηγικό πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής, όσο γιατί και οι τρεις ομιλητές (Ν. Ξυδάκης (ΣΥΡΙΖΑ), Ντ. Μπακογιάννη (ΝΔ) και Αν. Λοβέρδος (ΚΙΝΑΛ), παρά τις διαφορές απόψεων για τη συμφωνία των Πρεσπών, επανεπιβεβαίωσαν την ανάγκη συγκλίσεων και συνθέσεων των πολιτικών δυνάμεων στα μείζονα θέματα της εξωτερικής πολιτικής.
Φυσικά, απ’ όλους περισσεύουν διαχρονικά σ’ αυτή τη χώρα τα “καλά λόγια”, για αναγκαίες κομματικές συγκλίσεις, πλην όμως το αντίκρισμα, περιορισμένο. Από την άλλη πλευρά, οι αδυναμίες της εξωτερικής πολιτικής μετά τον Ελ. Βενιζέλο είναι τεράστιες, όπως επισήμανε -και ορθά- στην εισαγωγική του ομιλία ο Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος και συντονιστής της συζήτησης, κ. Νικ. Παπαδάκης.
Στρατηγικούς Aξονες έχει η χώρα… αλλά
Οι σταθεροί και διαχρονικοί στρατηγικοί άξονες εξωτερικής πολιτικής της χώρας είναι: ο Ευρωατλαντικός προσανατολισμός, η αντιμετώπιση της απειλής εξ ανατολών και το ενδιαφέρον για ενεργό συμμετοχή στις Βαλκανικές εξελίξεις, όπως διαμορφώνονται μετά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Τους ακολούθησαν πιστά όλες οι κυβερνήσεις από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, ανεξάρτητα από τις όποιες “αντιρρήσεις” τους από τις θέσεις της αντιπολίτευσης.
Οι αέναες συγκρούσεις, για χειρισμούς θεμάτων εξωτερικής πολιτικής, μεταξύ των εκάστοτε αντιπολιτευόμενων κομμάτων με την εκάστοτε κυβέρνηση, έχουν να κάνουν περισσότερο με ρηχές αντιπολιτευτικές αιτιάσεις και όχι επειδή η όποια αντιπολίτευση πρόβαλε μια ολοκληρωμένη διαφορετική πρόταση χειρισμών, στη θέση υπαρκτών ατυχών έως ελλιπών κυβερνητικών χειρισμών.
Δομικές αδυναμίες στην άσκηση εφαρμοσμένης – αποτελεσματικής εξωτερικής πολιτικής
Τώρα και δεκαετίες είναι προφανής οι αδυναμίες στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής και η βασικότερη -κατά τη γνώμη μου- κυριότερη αιτία είναι η έλλειψη συνέχειας.
Στα 45 χρόνια της μεταπολίτευση; άλλαξαν πάνω από 25 διαφορετικοί υπουργοί εξωτερικών.
Στη συντριπτική τους πλειονότητα, με την ανάληψη καθηκόντων, άλλαζαν κατά δεκάδες τα πολιτικά και υπηρεσιακά ανώτερα στελέχη στο ΥΠΕΞ, αδιαφορώντας για την παρεπόμενη ασυνέχεια στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής.
Eτσι, η χώρα, θεωρητικά διαθέτει μεν -όπως προαναφέρθηκε- άξονες στρατηγικής, πάσχει όμως δραματικά στην άσκηση εφαρμοσμένης αποτελεσματικής εξωτερικής πολιτικής.
Σε αφορά το Υπουργείο Άμυνας, οι Ένοπλες Δυνάμεις διαθέτουν μεν μονιμότερους -σχετικά- φορείς Στρατιωτικής Αξιολόγησης Κατάστασης (ΣΑΚ) των όμορων χωρών και σύνταξης αντίστοιχων μελετών, πλην όμως περιορισμένα μπορούν να συσχετιστούν σε εθνικό πλαίσιο, με αντίστοιχες άλλες αναγκαίες μελέτες όπως π.χ. για το οικονομικό και οργανωτικό επίπεδο χωρών του γεωστρατηγικού περιβάλλοντος, για τη θετική ή αρνητική για τα ελληνικά συμφέροντα, επιρροή του περίγυρου ή των ισχυρών χωρών κ.α. που επηρεάζουν την άμυνα και ασφάλεια της χώρας.
Η δομική αλλαγή λειτουργίας στο ΥΠΕΞ φαίνεται πλέον επιτακτικά αναγκαία. Η αναβάθμιση της λειτουργίας του υπάρχοντος Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής όπως πρότεινε ο κ. Παπαδάκης και συμφώνησαν δυο από τους τρεις ομιλητές, είναι σε σωστή κατεύθυνση μεν, πλην όμως φαίνεται ότι η χώρα πέρα από την αναγκαία αναδιάρθρωση του ΥΠΕΞ, χρειάζεται κάτι περισσότερο.
Μια πρόταση, για να υποστηριχθεί αποτελεσματικότερα ο χειρισμός εθνικών θεμάτων και να υποβοηθηθούν οι κομματικές συγκλίσεις.
Κατά τη γνώμη μου, μια πρώτη προσέγγιση για να υποστηριχτεί μια πιο συνεκτική πολιτική εξωτερικών, άμυνας και ασφάλειας, είναι η συγκρότηση μόνιμου φορέα ο οποίος:
• Θα είναι όργανο οιωνεί ανεξάρτητης αρχής, ως δεξαμενή σκέψης και σχεδιασμού-προτάσεων, στελεχωμένο από πρόσωπα όπως ιδιώτες επιστήμονες, στρατιωτικούς, διπλωμάτες κα, οπωσδήποτε διακομματικής αποδοχής, με τεχνογνωσίες σε θέματα οργανωτικά, διεθνο-οικονομικά, γεωστρατηγικά, γεωπολιτικά και θεοπολιτικά (theopolitical strategy), με τουλάχιστον εξαετή θητεία ανά μέλος, (αυστηρή επιλογή με βάση συγκεκριμένο προσοντολόγιο, μέσω της επιτροπής Εξωτερικών και Άμυνας της Βουλής).
• Θα λαμβάνει, θα επεξεργάζεται και θα συσχετίζει πληροφορίες από όλους τους υπάρχοντες κρατικούς και μη φορείς πληροφοριών (ΕΥΠ πρεσβείες, ελληνικά και ξένα think tanκs, κ.λπ.) και θα έχει την ευθύνη, να κρατά διαρκώς ενήμερη μια πλήρη ιστορική και εξελικτική εικόνα των χωρών ή περιοχών που επηρεάζουν βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα ή απειλούν τα ελληνικά συμφέροντα. (κυρίως Τουρκία, Βαλκάνια, Κεντρική και Ανατολική Μεσόγειος και Μέση Ανατολή).
• Θα καταρτίζει εναλλακτικά σενάρια και προτάσεις για το ΚΥΣΕΑ, μέσω του πρωθυπουργού της χώρας, στον οποίο και θα υπάγεται, υποστηρίζοντας έτσι τη γρηγορότερη και κατά το δυνατόν ορθότερη λήψη αποφάσεων δράσης κατά περίπτωση.
• Η ευθύνη των όποιων αναγκαίων συντονισμών του εν λόγω οργάνου με υπουργεία, να ανατίθεται εναλλάξ στους υπουργούς Aμυνας και Εξωτερικών, κάθε κυβέρνησης.
Εμπειρίες από άλλες ευρωπαϊκές χώρες που λειτουργούν επιτυχημένα παρόμοιους φορείς, μπορούν να βοηθήσουν στην οργάνωση του φορέα.
Η χώρα σπάνια γεννά πολιτικο-στρατηγικά μυαλά όπως του Ελ. Βενιζέλου και δεν είναι υπερβολή ότι από μόνος του ήταν… ολοκληρωμένο ΚΥΣΕΑ. Επειδή είναι άγνωστο πότε θα ξαναγεννηθεί κάτι ανάλογο, αλλά επειδή και οι συνθήκες-προκλήσεις συνεχώς αλλάζουν, δεν υπάρχει άλλη επιλογή από τη συγκρότηση -με συναίνεση- ενός συλλογικού νου, ο οποίος θα επεξεργάζεται και θα προτείνει στην εκάστοτε κυβέρνηση εναλλακτικούς χειρισμούς στα εθνικά θέματα, στο πλαίσιο που περιγράφηκε παραπάνω.
Αν μη τι άλλο, ένα τέτοιο όργανο διακομματικής συγκρότησης και αποδοχής αντικειμενικά θα καταστεί πόλος διευκόλυνσης των επιτακτικά αναγκαίων κομματικών συγκλίσεων στα μείζονα εθνικά θέματα.
Το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελ. Βενιζέλος, έχει -κατά τη γνώμη μου- το ιστορικο-πολιτικό έρεισμα να υποστηρίξει την αναδιάρθρωση των οργάνων υποστήριξης της εκάστοτε κυβέρνησης στους χειρισμούς εθνικών θεμάτων και διαθέτει προς τούτο τεράστιο και πολύτιμο αρχειακό υλικό-πραγματικό εγχειρίδιο αρχών χειρισμού εθνικών θεμάτων- όπως παρουσιάστηκε με ενάργεια πρόσφατα στο ογκώδες δίτομο έργο του Γεν. Δ/ντή του Ιδρύματος κ. Παπαδάκη, “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος, ο άνθρωπος, ο ηγέτης”.
