Τι βιβλία ζητάνε περισσότερο αναγνώστες και αναγνώστριες από τα βιβλιοπωλεία των Χανίων; Με ποια κριτήρια τα επιλέγουν; Πόσο στηρίζεται η φιλαναγνωσία από την Πολιτεία αλλά και τοπικούς θεσμούς και φορείς;
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θέσαμε σε βιβλιοπώλες των Χανίων, θέλοντας να διερευνήσουμε τη σχέση των ντόπιων με τον κόσμο του βιβλίου. Μια σχέση που, όπως προκύπτει κι από τις απαντήσεις που πήραμε από ανθρώπους που έρχονται καθημερινά σε επαφή με το αναγνωστικό κοινό, διατηρείται ζωντανή και ζωηρή, κόντρα στην παντοδυναμία των κάθε λογής οθονών που πολιορκούν τον σύγχρονο άνθρωπο.
Μια σχέση που αφήνει περιθώρια για αισιοδοξία, καθώς οι Χανιώτες και οι Χανιώτισσες δείχνουν πιστοί στο έντυπο, ενδιαφέρονται για πολλά και διαφορετικά είδη βιβλίου και αναζητούν σε αυτά τη γνώση, την ψυχαγωγία αλλά ενίοτε και απαντήσεις σε καθημερινά ζητήματα και αγωνίες που μπορεί να τους απασχολούν.
«Λείπει η στήριξη από την Πολιτεία»
Δοκίμιο, ιστορία και ιστορικό μυθιστόρημα είναι τα είδη του βιβλίου που προτιμούν πολλοί από τους ανθρώπους που επισκέπτονται το βιβλιοπωλείο “Το Βιβλίο”, όπως μας λέει ο Γιώργος Σκανδάλης. Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές του αναγνωστικού κοινού; «Η εφημερίδα και οι βιβλιοκριτικές που γράφονται είναι ένας πάρα πολύ σημαντικός παράγοντας. Από εκεί και πέρα, οι φανατικοί αναγνώστες αποφασίζουν λαμβάνοντας υπόψη και τις συζητήσεις που μπορεί να κάνουν αλλά και από τις δικές τους αγωνίες, ενώ γενικά παίζουν ρόλο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μέσα από τα οποία πολλοί νέοι συγγραφείς έχουν παρουσία», σημειώνει ο κ. Σκανδάλης.
Στην ερώτησή μας αν οι εκδηλώσεις με συγγραφείς βοηθάνε στην ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας, ο συνομιλητής μας τονίζει ότι το αποτύπωμα που αφήνουν είναι σίγουρα θετικό, όμως το βιβλίο έχει ανάγκη από συνολικότερη και σταθερότερη υποστήριξη: «Λείπει πολύ η υποστήριξη της Πολιτείας. Το βιβλίο δεν θα έπρεπε για παράδειγμα να έχει ΦΠΑ, όπως επίσης θα έπρεπε να επανασυσταθεί το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και η Πολιτεία να βοηθήσει τη σχέση εκδοτών – βιβλιοπωλών. Εκεί “πονάει” το πράγμα. Χρειάζεται μια πολιτική γιατί το βιβλίο κινδυνεύει να μετατραπεί σε στοιχείο ταξικού διαχωρισμού. Είναι ακριβό κι αυτή η ακρίβεια συνιστά εχθρό για τη φιλαναγνωσία».
«Διαβάζουν τα παιδιά»
Έχοντας οι υπεύθυνοι του χώρου δώσει έμφαση περισσότερο στο παιδικό βιβλίο, οι άνθρωποι που επισκέπτονται το βιβλιοπωλείο “Σποράκι” αναζητούν συνήθως βιβλία για τα παιδιά τους: «Διαβάζουν τα παιδιά, ειδικά τα παιδιά μέχρι 10 ετών», μας λέει η Ντέμη Λίχου, ενώ υπογραμμίζει ότι πέρα από την ισχυρή τάση των παιδιών προς το κόμικ, έφηβοι και μεγαλύτερες ηλικίες δείχνουν ενδιαφέρον για graphic novel. «Ειδικά οι διασκευές των κλασικών μυθιστορημάτων σε graphic novel κινούνται πολύ», σημειώνει. Με ποια όμως κριτήρια οι γονείς επιλέγουν βιβλία για τα παιδιά τους; «Στο παιδικό βιβλίο παίζει ρόλο η διαφήμιση μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την οποία μπορεί να κάνουν εκδοτικοί οίκοι και βιβλιοπωλεία. Σε ό,τι αφορά τα βιβλία που διαλέγουν οι ενήλικοι για τους εαυτούς τους εκεί δεν έχει αλλάξει κάτι σημαντικά σε σχέση με το παρελθόν. Για παράδειγμα η αγάπη προς έναν συγγραφέα οδηγεί έναν αναγνώστη να ψάξει για τα καινούρια του βιβλία», σχολιάζει, ενώ υπογραμμίζει ότι το αναγνωστικό ενδιαφέρον τροφοδοτείται και μέσα από βιβλιοπαρουσιάσεις και φεστιβάλ βιβλίου: «Ειδικά οι παρουσιάσεις και δράσεις φιλαναγνωσίας για παιδιά βοηθάνε, κυρίως τα μικρότερα παιδιά γιατί στην εφηβεία κουράζονται από το σχολείο και “φρενάρουν” το διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων. Από εκεί και πέρα, χρειάζεται μια πολιτική για το βιβλίο από μέρους της Πολιτείας γιατί το βιβλίο είναι ένα πολιτιστικό προϊόν. Όπως νομίζω ότι χρειάζεται και μια μεγαλύτερη στήριξη από τους εκδότες προς τα μικρά βιβλιοπωλεία. Άλλωστε, το μοντέλο της αγοράς του βιβλίου μέσα σε μεγάλα πολυκαταστήματα αποδείχθηκε ότι δεν λειτουργεί και με τόση επιτυχία».
Από τις νέες μητέρες εξαρτάται
το μέλλον του βιβλίου
Λογοτεχνία και έρευνα αλλά και βιβλία εκλαϊκευμένης ψυχολογίας και αυτοβελτίωσης, όπως ονομάζονται, βρίσκονται ψηλά στις προτιμήσεις των αναγνωστών που επισκέπτονται τη “Βιβλιοεμπορική”, όπως αναφέρει η Μαρία Ηλιάκη.
«Ο κόσμος ψάχνει διέξοδο μέσα από τα βιβλία και τρόπους για να νιώσει καλύτερα στην καθημερινότητά του», αναφέρει η συνομιλήτριά μας. Ως προς τους παράγοντες που καθορίζουν τις αναγνωστικές προτιμήσεις η κα Ηλιάκη τονίζει ότι υπάρχει πολλοί λόγοι που οδηγούν κάποιον σε μια επιλογή: «Μπορεί να είναι μια διαφήμιση, μπορεί το φιλικό περιβάλλον, μπορεί οι βιβλιοπαρουσιάσεις ή μια βιβλιοκριτική. Μπορεί όμως να είναι και κάτι πέρα από αυτά. Αυτό που παίζει σημαντικό ρόλο είναι τι ανάγκες έχει ο κάθε άνθρωπος. Σε κάθε περίπτωση, ένα καλό λογοτεχνικό βιβλίο μπορεί να σε βοηθήσει στα πάντα: Από την ψυχολογία και την καθημερινότητά σου μέχρι να σου δώσει απαντήσεις σε σοβαρούς προβληματισμούς. Αυτή άλλωστε είναι η ιδιαιτερότητα της κλασικής λογοτεχνίας. Απαντά σε ερωτήματα του σήμερα χωρίς να έχει γραφτεί το βιβλίο τώρα».
Πόσο αισιόδοξοι όμως μπορούμε να είμαστε για το βιβλίο στην εποχή της οθόνης; «Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα την κρατάνε στα χέρια τους οι νέες μητέρες. Εκείνες είναι που θα δώσουν στα παιδιά την ώθηση να ταξιδέψουν με βιβλία. Δυστυχώς η καραντίνα, με τις τηλεκπαιδεύσεις και τις τηλεδιασκέψεις, μας έκανε κακό. Εύχομαι να μην καταντήσει το βιβλίο ένα vintage προϊόν», λέει η κα Ηλιάκη, ενώ καταλήγοντας υπογραμμίζει ότι παρά το γεγονός ότι τα μικρά τοπικά βιβλιοπωλεία άντεξαν τον ανταγωνισμό με τα μεγάλα πολυκαταστήματα -προτάσσοντας την προσωπική σχέση και την καλή γνώση του αντικειμένου- δυστυχώς απουσιάζει εντελώς η υποστήριξη της Πολιτείας στην προσπάθεια καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας.
«Υπάρχει “μαγιά” νέων αναγνωστών»
Σταθερά ψηλά στις αναγνωστικές προτιμήσεις των ανθρώπων που επισκέπτονται το βιβλιοπωλείο “Μυθολογία” βρίσκονται η λογοτεχνία και το παιδικό βιβλίο, τονίζει η Γεωργία Μαυρίδου. Μάλιστα, όπως λέει, είναι πολύ ενθαρρυντικό το γεγονός ότι ακόμα και ενήλικοι που δεν διαβάζουν, επιθυμούν να φέρουν σε επαφή τα παιδιά τους με το βιβλίο και αγοράζουν βιβλία γι’ αυτά. «Πέρα από αυτό, παρατηρώ αυξημένο ενδιαφέρον για δοκίμια και πολιτική ιστορία, όπως και -διαχρονικά- για βιβλία τοπικού ενδιαφέροντος. Επίσης, διαπιστώνω μια “στροφή” προς την κλασική λογοτεχνία από νέους ανθρώπους. Ανθρώπους που αποτελούν τη “μαγιά” των νέων αναγνωστών», σημειώνει η κα Μαυρίδου. Τι όμως επηρεάζει κάποιον στις αναγνωστικές του προτιμήσεις; «Οι αναγνώστες είναι πολλών και διαφορετικών “ταχυτήτων”. Υπάρχουν βιβλιοφάγοι που αγαπούν την κλασική λογοτεχνία και αγοράζουν βιβλία πολλά από τα οποία μπορεί να έχουν εκδοθεί παλιά και τα οποία δεν διαφημίζονται ποτέ. Υπάρχουν άλλοι που επηρεάζονται από τις εφημερίδες κι άλλοι που διαβάζουν μπλογκς συγγραφέων, μεταφραστών και δημοσιογράφων για το βιβλίο. Από εκεί και πέρα, οι βιβλιοπαρουσιάσεις επηρεάζουν την κίνηση ενός βιβλίου αλλά για λίγο χρονικό διάστημα», σημειώνει.
Ολοκληρώνοντας την κουβέντα μας τη ρωτάμε για τη στάση της Πολιτείας απέναντι στο βιβλίο και το πώς βλέπει το μέλλον του: «Έχουν κάνει το καλό να επαναφέρουν την ενιαία τιμή βιβλίου που μας βοηθάει. Εκτός από αυτό, θεωρώ ότι στα Χανιά -σε σύγκριση με άλλες περιοχές της Ελλάδας- είμαστε ευνοημένοι γιατί υπάρχει μια δραστήρια Δημοτική Βιβλιοθήκη και γιατί γίνεται ένα φεστιβάλ βιβλίου που αποτελεί ορόσημο. Ως προς το μέλλον του βιβλίου για κάποιον μαγικό λόγο στην Ελλάδα, ενώ είμαστε καινούριοι αναγνώστες είμαστε παραδοσιακοί ως προς το αντικείμενο βιβλίο. Το θέλουμε δηλαδή σε έντυπη μορφή και μάλιστα σε προσεγμένες εκδόσεις. Επομένως είμαι αισιόδοξη!».
Βιβ
«Το βιβλίο είναι συντροφιά για τους ανθρώπους»
λία αυτοβελτίωσης και φαντασίας αλλά και σειρές παιδικής λογοτεχνίας “κινούνται” πολύ στο βιβλιοπωλείο “Librairie”, όπως μας λέει ο Στέφανος Γιακουμάκης και τονίζει ότι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές των αναγνωστών είναι οι προσωπικές αγωνίες και αναζητήσεις του κάθε αναγνώστη: «Από εκεί και πέρα επηρεάζουν οι διαφημίσεις, τι προωθούν οι εκδοτικοί αλλά και το πως κινούνται οι συγγραφείς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», συμπληρώνει.
Ποιο είναι όμως το μέλλον του βιβλίου στην εποχή της οθόνης; «Αρέσει στον κόσμο να διαβάζει και υπάρχει ενδιαφέρον για τις νέες εκδόσεις που βγαίνουν. Το βιβλίο είναι συντροφιά για τους ανθρώπους», σημειώνει, ενώ στην ερώτησή μας για τη στάση της Πολιτείας απέναντι στους βιβλιοπώλες και ευρύτερα τον κόσμο του βιβλίου σημειώνει: «Ο κόσμος πλέον βρίσκει μόνος του τον δρόμο για το βιβλίο, χωρίς βοήθεια, δυστυχώς, από την Πολιτεία. Σίγουρα, πάντως, εκδηλώσεις όπως το φεστιβάλ βιβλίου που γίνεται στα Χανιά βοηθάνε στην καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας».
«Η έκθεση βιβλίου αποτελούσε
“ένεση” για τα βιβλιοπωλεία»
Η μεταφορά μυθιστορημάτων στην μικρή οθόνη οδηγεί αρκετούς αναγνώστες στον χώρο του βιβλιοπωλείου “Κύβος”, μας λέει η Anna Adamczyk. «Ο κόσμος ψάχνει τα βιβλία πίσω από τις σειρές που προβάλλει η τηλεόραση», τονίζει και προσθέτει πως παράλληλα πολλοί γονείς αναζητούν παιδικά βιβλία με εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Ποιοι όμως παράγοντες επηρεάζουν τις επιλογές του αναγνωστικού κοινού; «Διαφημίσεις αλλά και αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν μαμάδες που θα ψάξουν κάτι για τα παιδιά τους. Οι μεγαλύτεροι επιλέγουν βιβλία για τους εαυτούς τους και από τα όσα ακούν από τον περίγυρό τους ή μεταφέρεται “στόμα με στόμα”», τονίζει.
Ρωτάμε τη συνομιλήτριά μας για ανασταλτικούς παράγοντες στην καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας: «Το βιβλίο είναι ακριβό. Κι είναι ακριβό γιατί το χαρτί είναι πανάκριβο. Σκεφτείτε μόνο ότι πρόπερσι ανέβηκε το χαρτί μέσα σε 6 μήνες κατά 80%!».
Τι θα μπορούσε όμως να βοηθήσει το βιβλίο αλλά και την προσπάθεια να δημιουργηθούν νέοι αναγνώστες; «Παλαιότερα γινόταν η έκθεση βιβλίου. Έστω και για 10 μέρες. Ήταν κάτι όμορφο και ήταν μια “ένεση” για τα τοπικά βιβλιοπωλεία. Από την άλλη, στο φεστιβάλ βιβλίου, που έχει ένα τεράστιο μπάτζετ, προσωπικά δεν έχω κατανοήσει τον τρόπο εμπλοκής των βιβλιοπωλείων, ενώ θεωρώ ότι χρειάζεται και καλύτερη ενημέρωση προς όλους όσους εμπλέκονται, για να στηρίξουμε με όποιον τρόπο μπορούμε τον θεσμό», λέει η κα Adamczyk, ενώ στην ερώτησή μας για το αν αισιοδοξεί για το μέλλον του βιβλίου απαντά: «Δεν ξέρω πως θα είναι τα πράγματα στο μέλλον. Τα πράγματα αλλάζουν γρήγορα και βλέπουμε νέες μορφές βιβλίων, όπως τα online βιβλία, τα e-books κ.λπ. Πιστεύω, λοιπόν, ότι σε 30 χρόνια ίσως να μην υπάρχουν καθόλου έντυπα βιβλία».
Κομβικός ο ρόλος των βιβλιοπωλών
Λογοτεχνία, παιδικό βιβλίο αλλά και ποίηση, που έχει ένα αυξανόμενο κοινό, είναι μεταξύ των βιβλίων που ζητούν οι άνθρωποι που επισκέπτονται το βιβλιοπωλείο “Μικρό Καράβι”, το οποίο λειτουργούν τα αδέρφια Θοδωρής και Μαρία Πολυράκη.
«Υπάρχουν καλοί βιβλιοπώλες σε αυτή την πόλη και σιγά σιγά κερδίζουμε περισσότερους αναγνώστες», λέει η Μαρία και τονίζει ότι στα είδη λογοτεχνίας που εκδηλώνεται ενδιαφέρον συμπεριλαμβάνεται και η σύγχρονη δραματουργία, ως απόρροια της ύπαρξης δραστήριων θεατρικών ομάδων στα Χανιά. «Από εκεί και πέρα, δοκίμιο, φιλοσοφία, πολιτική οικονομία, ιστορία αλλά και εκλαϊκευμένη επιστήμη, κινούνται», αναφέρει και υπογραμμίζει την καλή δουλειά που κάνουν οι εκδοτικοί οίκοι προσφέροντας στο αναγνωστικό κοινό την αφρόκρεμα της επιστημονικής σκέψης μέσα από προσεγμένες εκδόσεις που θίγουν επίκαιρα θέματα.
Ποιοι όμως παράγοντες καθορίζουν τις επιλογές του κοινού; «Αυτό που λειτουργεί στη λογοτεχνία είναι το “word of mouth” δηλαδή το από στόμα σε στόμα. Επίσης, αν βγάλει ένας μεγάλος συγγραφέας ένα βιβλίο, όπως ο Τζόναθαν Κόου, δεν χρειάζεται τίποτα άλλο γιατί έχει φαν. Το ίδιο ισχύει και για Έλληνες, όπως ο Ζουργός, η Δούκα κ.ά. Στην κατηγορία non – fiction παίζει ρόλο και το θέμα, η κοινωνική συγκυρία κ.λπ., ενώ σε ό,τι αφορά το παιδικό επηρεάζουν και σάιτ που απευθύνονται σε παιδιά», λέει η Μαρία, ενώ ο Θοδωρής επισημαίνει τον κομβικό ρόλο των βιβλιοπωλών σε αυτό το κομμάτι: «Είναι καθοριστικό πόσο οι βιβλιοπώλες είναι αφοσιωμένοι πάνω στο αντικείμενό τους. Από εκεί κρίνεται και η επιτυχία ενός βιβλιοπωλείου».
Ολοκληρώνοντας την κουβέντα μας η Μαρία επεσήμανε και την θετική επίδραση που έχει στην καλλιέργεια μιας κουλτούρας φιλαναγνωσίας η διοργάνωση του φεστιβάλ βιβλίου στα Χανιά, η μακροχρόνια παράδοση ύπαρξης καλών βιβλιοπωλείων στην πόλη αλλά και η πολυεπίπεδη προσφορά της Δημοτικής Βιβλιοθήκης μέσα από την οποία έχουν γαλουχηθεί γενιές και γενιές αναγνωστών.
