Ανάμεσα στο σήμερα και το αύριο «Παν μέτρον άριστον»

Η ζωή είναι σφαίρα που γυρίζει. Φυσικές και ανθρώπινες μεταβολές. Σταθερότητα και αστάθεια. Ιστορίες επαναλαμβανόμενες. Κρίσεις, όπως και η σημερινή, ανάλογα που θα τις δει κανείς, καλύτερες ή χειρότερες.
Πάντως, μια αναντίρρητη πραγματικότητα που πρέπει να τη βλέπει αντικειμενικά και ούτε να πανικοβάλλεται. Και ούτε να απαισιοδοξεί και, προ παντός, να μην καταφεύγει σε ακραίες σκέψεις και αποφάσεις. Ο ρεαλισμός και η αυτοσυγκράτηση αποτελούν έναν ανασταλτικό παράγοντα. Περίσκεψις και εκτίμησις πώς φθάνουμε και φθάσαμε, σε μια δεινή κατάσταση και αναψηλάφηση των αιτιών αυτής της καταστάσεως και ως αντικειμενικοί τιμητές να μη τη φορτώνουμε αποκλειστικά στους άλλους. Ενας αληθινός και ρεαλιστής τιμητής Κάτων ο εαυτός μας, θα μας προσγείωνε και θα μας ανασυγκροτούσε. Τίμιοι μπροστά σε μια κρισιμότητα, που, κι αν θεραπευθεί, θα επαναληφθεί, γιατί έτσι κακομαθημένοι είμαστε.
Μέσα σ’ αυτές τις εισαγωγικές σκέψεις μου διάβασα και μελέτησα την ωραία επιφυλλίδα του εκλεκτού σχολιαστή και αρθρογράφου Καρόλου Μπρούσαλη σε εφημερίδα των Αθηνών με τον τίτλο που βάλαμε στην αρχή του γραφτού μας αυτού. Για να το χαρούν και να ωφεληθούν οι αγαπητοί μας αναγνώστες, το μεταφέρουμε ως έχει:
«Ομολογουμένως πιο επαναστατικός νόμος του Σόλωνα ήταν η Σεισάχθεια (η άρση βαρών) που με μια μονοκονδυλιά έσβησε όλα τα χρέη, εκτός από τα εμπορικά και απαγόρευσε στο εξής τον δανεισμό με ενέχυρο το σώμα του δανειζόμενου, μια και κανένας δεν χρωστούσε τίποτε σε κανέναν, όλοι όσοι είχαν γίνει δούλοι για χρέη, ελευθερώθηκαν. Με χρήματα του κράτους ελευθερώθηκαν και όσοι είχαν πουληθεί έξω από την Αττική. Οι πλούσιοι τον κατηγόρησαν ότι η νομοθεσία του ισοδυναμούσε με κατάσχεση, αλλά δεν μπόρεσαν να τον διαβάλουν, επειδή γρήγορα μαθεύτηκε ότι ο ίδιος ήταν μεγάλος πιστωτής και άρα μεγάλος χαμένος από τον ίδιο του τον νόμο. Του ζήτησαν να προχωρήσει στην ανακατανομή της γης, που οι αριστοκράτες είχαν ουσιαστικά αρπάξει. Αρνήθηκε τονίζοντας πως κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με αιτία εμφύλιου πολέμου. Δέκα χρόνια αργότερα όλοι αναγνώριζαν ότι το μέτρο αυτό έσωσε την Αθήνα από την περιπέτεια μιας επανάστασης.
Η μεγάλη επιτυχία των νόμων του Σόλωνα εντοπίζεται στην επέκτασή τους σε πλούσιους και φτωχούς και στην καθιέρωση της συμμετοχής στα κοινά βάρη ανάλογα με τη δυνατότητα του καθένα.
Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε τη διαφθορά δείχνει πως είχε μυαλό “περπατημένου” και οξυδερκούς ανθρώπου, ο οποίος κατανοεί ότι “το χρήμα δεν είναι το παν, πετυχαίνει όμως το παν”. Κάποια άλλα από τα μέτρα που πήρε στον κοινωνικό τομέα φανερώνουν σε ποιο σημείο κατάπτωσης είχε φτάσει η πόλη, που έμελλε, έναν αιώνα αργότερα, να σώσει την Ελλάδα από την περσική απειλή και να δημιουργήσει τον χρυσό αιώνα του πνεύματος και της τέχνης.
Οι γυναίκες απαγορευόταν να έχουν πάνω από τρεις φορεσιές, οι πομπώδεις τελετές τιμωρούνταν με βαριά πρόστιμα, ενώ έτρωγε βαρύ πρόστιμο όποιος το παράκανε με τα μοιρολόγια στις κηδείες. Ετσι, η επίδειξη χτυπήθηκε καίρια και οι Αθηναίοι οδηγήθηκαν στη σοφία του γνωμικού “παν μέτρον άριστον”. (Σημείωσις δική μας: ας τα βλέπουν οι δικοί μας που, ειδικά σήμερα στη δεινή οικονομική κρίση και φτώχεια που βιώνουμε, διοργανώνουν αυτοκρατορικές υποδοχές(!), επιδεικτικές εκδηλώσεις, πολυδάπανες, σκανδαλώδεις και προκλητικές εμφανίσεις και χάσαμε την έννοια του μέτρου).
Οταν τον ερώτησαν αν έχει τη γνώμη πως έδωσε στους Αθηναίους τους καλύτερους νόμους που μπορούσαν να θεσπιστούν, απάντησε θαρραλέα: “Οχι! Τους έδωσα, όμως, τους καλύτερους που μπορούσαν να δεχτούν”!».