Ο πρωταγωνιστής στο μυθιστόρημα της Διδώς Σωτηρίου “Ματωμένα χώματα”, Μανόλης Αξιώτης, όταν πρωτοκατέβηκε στη Σμύρνη στα δεκαέξι του χρόνια από το χωριό του τον Κιρκιντζέ, αφού τριγύρισε ώρες ολόκληρες στα μπεζεστένια και στα σοκάκια της, μαγεμένος από τις ομορφιές της και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων, το βράδυ που έπεσε να κοιμηθεί της μιλούσε σαν ερωτευμένος λέγοντας: «Είσαι όμορφη, το ξέρεις; Είσαι πολύ όμορφη».
Aυτή την ομορφιά της κοσμοπολίτικης πόλης ,λίγο πριν τη μεγάλη καταστροφή, είχαμε την ευκαιρία να γευτούμε μέσα από τις καρτ ποστάλ της εποχής σε ένα νοερό, φωτεινό περίπατο στις γειτονιές της, όσοι παρευρεθήκαμε στο Κ.Α.Μ στις 10-11-2021, στα εγκαίνια της έκθεσης αρχειακού υλικού “Εύμορφος Πόλις – Ταχυδρομικά Δελτάρια από τη Σμύρνη”. Την έκθεση συνδιοργανώνουν η Περιφέρεια Κρήτης – Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, ο Δήμος Χανίων, η ΚΕΠΠΕΔΗΧ – ΚΑΜ, η Αδελφότητα Μικρασιατών Χανίων “ Άγιος Πολύκαρπος” και η Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης. Η έκθεση, καθώς και η σχετική ομιλία του προέδρου του Κέντρου Μικρασιατικού Πολιτισμού του Δήμου Νέας Ιωνίας Αττικής, Λουκά Χριστοδούλου, που πραγματοποιήθηκε το ίδιο βράδυ, αποτελούν τον προπομπό των εκδηλώσεων που θα διεξαχθούν στην πόλη μας το 2022 με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή.
Αναμνήσεις και ενθυμήματα της Εύμορφης πόλης, τα επιστολικά δελτάρια, με κάποια από αυτά να κοσμούνται από γραφές ανθρώπων, αποκτώντας έτσι ιδιαίτερη συναισθηματική δύναμη, σε ταξιδεύουν με τις απεικονίσεις τους, πέρα αυτών που προδήλως απεικονίζουν, στην ζωντανή καθημερινότητα της βουερής πόλης. Ίσως, λοιπόν, στο ταξίδι αυτό να προβάλλουν μπροστά σου οι νεαρές κυρίες της εποχής ξεφυλλίζοντας τα ημερολόγια και τα λευκώματα τους, που κοσμούντο σύμφωνα με το συρμό του καιρού εκείνου, από τις πολύχρωμες παραστάσεις των επιστολικών δελταρίων. Ίσως ακόμα να αγγίξει φευγαλέα την καρδιά σου η συγκίνηση των παραληπτών, όπου γης, αλλά και των αποστολέων των επιστολικών δελταρίων.
Μπορεί επίσης, με τα φτερά του νου και της ψυχής σου να μαγευτείς από τους ήχους των χιλιοτραγουδισμένων τραγουδιών της, να περιδιαβείς τα όμορφα περιβόλια της, να σεργιανίσεις στην προκυμαία και να αποκαμαρώσεις στιγμιότυπα από τη ζωή και τις εμπορικές δραστηριότητες των ανθρώπων.
Αλλά και, αν δεν συμβούν τα παραπάνω, μέσα από αυτά τα μικρά εικαστικά ντοκουμέντα σου δίνεται η δυνατότητα να γνωρίσεις το αστικό περιβάλλον της εύμορφης πόλης, τα φυσικά της τοπία, την πλούσια ιστορία της, την κοσμοπολίτικη ζωή της και τις ποικίλες εκφάνσεις του λαϊκού της πολιτισμού.
Και έτσι ατίθασος που είναι ο νους, κουβαλώντας μοιραία στην ψυχή σου τις τρομερές σκηνές του μεγάλου διωγμού και της μετέπειτα καταστροφής της κοιτίδας αυτής του Ελληνισμού, εύκολα θα βρεθείς από τις γειτονιές της Σμύρνης στις προσφυγικές γειτονιές της Κάτω Σούδας, των Μετοχίων Τσικαλαριών, της Σπλάντζιας, της Νέας χώρας, των Περιβολίων και των Μουρνιών. εκεί που καθισμένες οι φαμίλιες στις πόρτες αποσπέριζαν τα βράδια και ξεδίπλωναν το κουβάρι των αναμνήσεων από τις χαμένες πατρίδες. Εκεί που άστραφτε ο τόπος από τον ασβέστη και τη νοικοκυροσύνη. Εκεί που οι άνθρωποι, αν και ξεριζωμένοι, παρά τις καθημερινές δυσκολίες, έβλεπαν τη ζωή με αισιοδοξία και γινόταν όλοι μια παρέα αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας, που όποιος είχε κάτι παραπάνω ένιωθε χρέος να το μοιρασθεί με το γείτονά του, το φτωχό, τον αναξιοπαθούντα και για αύριο έχει ο Θεός.
Σήμερα, έναν αιώνα μετά, είναι πλέον αναγνωρισμένη η ουσιαστική προσφορά των Μικρασιατών προσφύγων στην οικονομία, στον πολιτισμό και στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της πόλης μας. Αν μη τι άλλο, λοιπόν, εκδηλώσεις τιμής και μνήμης, σαν αυτές που ξεκίνησαν με πρωτοβουλία της δραστήριας Αδελφότητας Μικρασιατών Χανίων “Άγιος Πολύκαρπος” και που θα κορυφωθούν το 2022 είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής στον Προσφυγικό Ελληνισμό της πόλης των Χανίων για την προσφορά του σε αυτή.
Είναι επίσης, μια μεγάλη ευκαιρία να γίνουν οι νέοι κοινωνοί της Τοπικής μας Ιστορίας, να συζητήσουν για την προσφυγιά και να πάρουν διδάγματα από αυτήν που θα τους βοηθήσουν να συνυπάρχουν ευκολότερα με τη διαφορετικότητα στη διαπολιτισμική κοινωνία της παγκοσμιοποίησης.
Η αρχή μπορεί να γίνει με την επίσκεψη των σχολείων στη συγκεκριμένη έκθεση στο ΚΑΜ που θα διαρκέσει έως την Κυριακή 28 Νοεμβρίου. Αξίζει τον κόπο! Άλλωστε τα ταχυδρομικά δελτάρια αποτελούν μια από τις πιο γοητευτικές εκδοχές στην προσέγγιση της ζωής και της Ιστορίας μιας πόλης.
* Η Μαρία Μαράκη είναι φιλόλογος
