«Αν όπως έλεγε ο Μπόρχες, ο παράδεισος είναι μια βιβλιοθήκη, το βιβλιοπωλείο πρέπει λογικά να είναι ο προθάλαμός του και η δοσοληψία μεταξύ φανταστικού και πραγματικού που η Πετράκη ενορχηστρώνει στον όροφό του, είναι, από τη σκοπιά αυτή, ιδιαίτερα ταιριαστή». Αυτή η φράση από το σημείωμα του κριτικού τέχνης και επιμελητή εκθέσεων Κωνσταντίνου Πρώιμου για την εικαστική έκθεση της Αναστασίας Πετράκη, σκεφτόμουνα ότι συμπυκνώνει με τον καλύτερο τρόπο την αίσθηση που είχα μόλις αποκομίσει από τα έργα της, τα οποία είδα στο βιβλιοπωλείο της οικογένειας Πετράκη που στεγάζεται επί της οδού Χατζημιχάλη Γιάνναρη 68.
Το ραντεβού μας ήταν προγραμματισμένο ένα κρύο πρωινό του Γενάρη, με αφορμή την πρώτη της ατομική έκθεση με τίτλο “Απανθίσματα μιας καλλιτεχνικής πορείας”, που φιλοξενείται στο πατάρι του βιβλιοπωλείου.
Ο χώρος γνώριμος, ζεστός. Όταν, όμως, οδηγούμαστε μαζί με την Αναστασία στο πατάρι, με περιμένει μια έκπληξη: τα περισσότερα βιβλία έχουν φύγει και παντού βρίσκονται πίνακες ζωγραφικής, μακέτες από σκηνικά, σχέδια κοστουμιών, έργα κεραμικής. Καθώς κάποια είναι τοποθετημένα στους τείχους κι άλλα ακουμπισμένα στο πάτωμα, αισθάνομαι σαν να έχω μπει στο εργαστήρι της. Τίποτα δεν παραπέμπει στη συνήθως “ψυχρή” ατμόσφαιρα των γκαλερί. Η “σφραγίδα” του βιβλιοπωλείου παραμένει έντονη, ακόμα κι αν ο όροφος έχει σχεδόν αδειάσει από βιβλία.
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ
«Μεγαλώνοντας μέσα στην ατμόσφαιρα του βιβλιοπωλείου, κληρονόμησα πολύτιμες εικόνες από τις πλούσιες εικονογραφημένες σελίδες των κλασικών παιδικών παραμυθιών που ξεφύλλιζα με λαχτάρα από παιδί», μού λέει πιάνοντας το νήμα από τα παιδικά της χρόνια.
Ως μαθήτρια στο σχολείο υπήρξε κάπως «αφηρημένη». Προτιμούσε να ανακαλύπτει σχέδια και εικόνες πάνω σε καθημερινά αντικείμενα και σκίτσαρε στο θρανίο και τα βιβλία της. Η κλίση της δεν πέρασε απαρατήρητη από τις αδερφές της, ούτε από κάποιους συμμαθητές της, που υπήρξαν οι πρώτοι “τεχνοκριτικοί” των ζωγραφιών της.
Στην εφηβεία τής ήταν ξεκάθαρο ότι δεν ήθελε να αφοσιωθεί στην οικογενειακή επιχείρηση. Τα πρώτα μυστικά της τέχνης θα τα μάθει κοντά στους Χανιώτες ζωγράφους Αντώνη Πετρουλάκη και Γιώργο Κουνάλη, που θυμάται πάντα με ευγνωμοσύνη. Θα προετοιμαστεί σκληρά και θα περάσει την πύλη της Σχολής Καλών Τεχνών στην Αθήνα για να μαθητεύσει δίπλα στους Μόραλη, Κοκκινίδη, Μυταρά, Βασιλειάδη και Παλτόγλου. Στέκεται ιδιαίτερα στον Μόραλη: «Δάσκαλος με “Δ” κεφαλαίο», σχολιάζει καθώς γυρίζουμε πίσω το ρολόι του χρόνου.
ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Λίγα χρόνια αργότερα θα βρεθεί η ίδια στη θέση του δασκάλου, ως καθηγήτρια αισθητικής αγωγής σε δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια. Τη ρωτάω αν η Eκπαίδευση αισθάνεται ότι της στέρησε τη δυνατότητα να ασχοληθεί πιο συστηματικά με τη ζωγραφική: «Στην εκπαίδευση είναι σαν να ρίχνεις σπόρους δημιουργικότητας και όταν αυτοί οι σπόροι βλασταίνουν τότε αισθάνεσαι μεγάλη ηθική ικανοποίηση. Εγώ αισθανόμουν ότι δημιουργούσα μέσα από τα παιδιά», απαντά.
Το ταξίδι στην εκπαίδευση κράτησε 30 ολόκληρα χρόνια και περιλάμβανε, μεταξύ άλλων, πολλές μετακινήσεις σε απομακρυσμένα σχολεία του Νομού Χανίων. «Θυμάμαι να πηγαίνω στο Καστέλι με το λεωφορείο. Ηταν κουραστικό αλλά απολάμβανα τα τοπία, τις αλλαγές στη φύση που έφερνε η κάθε εποχή», θυμάται.
Παρατηρώ τους πίνακες γύρω μας. Οι περισσότεροι αφορούν τοπία. Φαίνεται πως εκείνα τα δρομολόγια με το λεωφορείο έριξαν άγκυρες μέσα της.
ΛΙΤΗ ΕΚΦΡΑΣΗ
Η φύση είναι κυρίαρχη στα έργα της Αναστασίας Πετράκη, τα οποία χαρακτηρίζονται από μια λιτότητα. Μοιάζουν σαν να επιχειρούν να μυήσουν τον θεατή στην συγκίνηση που κρύβει η απλότητα. «Όσο έκανα μάθημα στα παιδιά ήθελα να τους δείξω τις αισθητικές αξίες που κρύβονται στη φύση. Προσωπικά αγαπώ τα βουνά και τις θάλασσες», μού λέει. Πολλά από τα τοπία παραπέμπουν στον Σταυρό, άλλα στο Μαράθι ή τους Αγίους Αποστόλους. Κάποια στοιχεία μοιάζουν γνώριμα, ρεαλιστικά, αλλά στο σύνολό τους οι συνθέσεις προδίδουν τη συγγένειά τους με το φανταστικό. Τη ρωτάω αν αρκεί μια έμπνευση της στιγμής για να βγει ένα έργο: «Ακόμα και μια αυθόρμητη πινελιά για να βγει σωστά, με τη δύναμη που πρέπει, προϋποθέτει να έχεις δουλέψει από πριν, να υπάρχει παιδεία. Να έχεις ασκήσει το μάτι στην παρατήρηση και να γνωρίζεις καλά τη δομή», σημειώνει.
ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ
Ξεχωριστό ενδιαφέρον στην έκθεση παρουσιάζουν οι μακέτες από θεατρικά σκηνικά και τα σχέδια για κοστούμια παραστάσεων. «Φάουστ», «Ματωμένος γάμος», «Αρχοντοχωριάτης», «Φιόρο του Λεβάντε», «Λοκαντιέρα». Κάποια από την εποχή ακόμα των σπουδών κι άλλα από την ένδοξη εποχή της “Αρένας” του Γιάννη Κύρου. Ο Κύρου υπήρξε για τη Χανιώτισσα εικαστικό ξεχωριστή προσωπικότητα και ο άνθρωπος που την έβαλε στον μαγικό κόσμο του θεάτρου.
«Το θέατρο και η σκηνογραφία θέλουν φαντασία, ευρηματικότητα. Ήταν πολύ σημαντική η “Αρένα” για εμένα εκείνα τα χρόνια. Μέσα στην ατμόσφαιρα δημιουργίας που επικρατούσε στην ομάδα, γέμιζα τις μπαταρίες μου», θυμάται η συνομιλήτριά μου και μου περιγράφει πώς στη σκηνογραφία το οτιδήποτε, που για τους περισσότερους μοιάζει άχρηστο και σκουπίδι, μπορεί να μετουσιωθεί σε πολύτιμο στοιχείο που θα δώσει λύσεις.
ΦΩΤΕΙΝΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ
Εξω ο καιρός έχει αγριέψει και η βροχή πέφτει με το τουλούμι. Σχολιάζω ότι στα έργα της δεν βλέπω κάποια μανιέρα. «Δεν αγαπώ τις μανιέρες. Αγαπώ πολλά πράγματα και πάντα ψαχνόμουν, πειραματιζόμουν», μού απαντά.
Αυτό είναι κάτι που ο θεατής των έργων το εισπράττει. Ίσως να είναι κι ένα βασικό χαρακτηριστικό της καλλιτεχνικής ιδιοσυγκρασίας της Αναστασίας Πετράκη. Ένα χαρακτηριστικό που φωτίζεται τώρα πιο καθαρά, καθώς πρόκειται για την πρώτη της ατομική έκθεση με έργα που χρονολογούνται από το 1983 έως και τις μέρες μας.
«Ο στόχος της έκθεσης δεν είναι εμπορικός και γι’ αυτό φιλοξενούνται και έργα μου που εδώ και χρόνια ανήκουν σε ιδιώτες. Στην πραγματικότητα αυτό που είχα ανάγκη ήταν να επικοινωνήσω τη δουλειά μου. Για διάφορους λόγους αυτό δεν το έκανα νωρίτερα με τη μορφή μιας ατομικής έκθεσης», σημειώνει η Αναστασία. Τώρα, ωστόσο, όσο το επέτρεψαν το προηγούμενο διάστημα – κι όσο θα το επιτρέψουν από εδώ και πέρα – τα περιοριστικά μέτρα για την εξάπλωση της πανδημίας, απολαμβάνει κάθε στιγμή επικοινωνίας και συγκίνησης που μοιράζεται με το κοινό.
Δεν μπορεί – σκεφτόμουν καθώς ολοκληρώναμε την κουβέντα μας και ετοιμαζόμουν να φύγω – όπως γίνεται πάντα θα υπάρχει κάποια αόρατη κλωστή που συνδέει όλα αυτά τα έργα, ένας κοινός τόπος. «Δεν ξέρω αν το πρόσεξες», προλαβαίνει την ερώτησή μου: «στα τοπία θα δεις ότι παντού, υποσυνείδητα, ζωγράφιζα έναν ορίζοντα φωτεινό. Σαν μια προσδοκία, σαν ελπίδα ή και σαν διαφυγή». Χαμογέλασα.
Τι καλύτερο εφόδιο θα μπορούσε να έχει κανείς βγαίνοντας έξω σε μια καταιγίδα;
Η έκθεση
Η ατομική εικαστική έκθεση «Απανθίσματα μιας καλλιτεχνικής πορείας» της Αναστασίας Πετράκη φιλοξενείται στο πατάρι του βιβλιοπωλείου Ηλέκτρας Πετράκη (Χατζημιχάλη Γιάνναρη 68) και διοργανώνεται στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του βιβλιοπωλείου. Η έκθεση είναι ανοιχτή ώρες καταστημάτων και τηρούνται όλα τα υγειονομικά πρωτόκολλα του ΕΟΔΥ (μάσκες, περιορισμένος αριθμός επισκεπτών κ.λπ.). Λόγω του προηγούμενου λοκντάουν που κράτησε κλειστά τα βιβλιοπωλεία, η έκθεση θα λειτουργήσει και τον Φεβρουάριο.
Στο 47ο επεισόδιο, αναπολούμε τα μπουζούκια του ’80 στα Χανιά ενώ.. “ονειρευόμαστε” κέντρο επιχειρηματικότητας στον λόφο Καστέλι
