Oπως αναφέραμε και την προηγούμενη βδομάδα, η ανατολική περιοχή του λιμανιού που κάποτε θεωρούνταν υποβαθμισμένη και κακόφημη, έχει τη δική της ιστορία και συμμετοχή στην ανάπτυξη της πόλης μας. Μέχρι τη δημιουργία της Κρητικής Πολιτείας η περιοχή αυτή ήταν αμιγώς μουσουλμανική με έντονα βιοτεχνικό χαρακτήρα στην παραλιακή ζώνη. Στον χώρο που τη δεκαετία του ’20 δημιουργήθηκε η Σχολή Χωροφυλακής, στρατωνιζόταν τους πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας η “Αλγερινή Φρουρά” (Τζετζαέρ κολού στα τουρκικά) που έδωσε και μια από τις ονομασίες που ακουγόταν παλιότερα στην περιοχή. Στον ίδιο χώρο δημιουργήθηκε την αιγυπτιοκρατία το πρώτο στρατιωτικό νοσοκομείο των Χανίων, το οποίο επεκτάθηκε την τουρκοκρατία. Η Σχολή χωροφυλακής χρησιμοποίησε αυτό το κτίσμα, πρόσθεσε όμως και ένα μεγαλύτερο, πάνω ακριβώς στον προμαχώνα Mocenigo, που αρχιτεκτονικά θύμιζε πολύ τα σχολικά κτήρια της οδού Κοραή. Τα κτήρια αυτά υπέστησαν πολλές ζημιές από τους γερμανικούς βομβαρδισμούς κι αργότερα κατεδαφίστηκαν, ενώ η Σχολή μεταφέρθηκε στη Σούδα.
Η Σχολή έδωσε νέα ονομασία στην περιοχή αυτή, ενώ παράλληλα διατηρούνταν (και ως ένα βαθμό διατηρούνται ακόμα) οι ονομασίες “Λιβιέρες” (από το Ριβιέρα) και “Χιόνες” (αγνώστου ετύμου) που αφορούσαν κυρίως τα νεώρια (Ταρσανάδες) και τον περίγυρό τους. Επί Κρητικής Πολιτείας συγκεντρώθηκαν εδώ κοντά οι οίκοι ανοχής της πόλης (που επίσης άφησαν τη δική τους ονομασία στην περιοχή) ενώ μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923 πολλές πρώην μουσουλμανικές ιδιοκτησίες δόθηκαν σε Μικρασιάτες πρόσφυγες. Αλλες πάλι κρατήθηκαν από την Εθνική Τράπεζα και πωλήθηκαν τη δεκαετία του ’30 σε διάφορους ιδιώτες. Βέβαια η φήμη της περιοχής αποθάρρυνε την εγκατάσταση εκεί μεσαίων ή ευκατάστατων “νοικοκυραίων”, η συνοικία διατήρησε σχεδόν αλώβητο τον αρχιτεκτονικό της χαρακτήρα μέχρι τη Μάχη της Κρήτης λόγω και της ανέχειας των κατοίκων της. Από τότε όμως άλλαξαν πολλά. Οι καταστροφές από τους βομβαρδισμούς έδωσαν το πρόσχημα για μαζικές κατεδαφίσεις κυρίως κατά μήκος των κεντρικών οδών (Καλλεργών, Επιμενίδου, Σήφακα, Ριανού) αλλαγές στις οικοδομικές γραμμές με αναδασμό των οικοπέδων κι εφαρμογή του νέου ρυμοτομικού σχεδίου Δοξιάδη μετά το 1947. Η οδός Επιμενίδου καθώς και το ανατολικότερο τμήμα της Καλλεργών (είναι η συνέχειά της) ήταν ένας στενός δρόμος. Μόλις χωρούσε να περάσει η σούστα του μπάρμπα Παφίτη που οι παλιοί γειτόνοι θυμούνται να περνά απαραιτήτως το μεσημέρι στις 12 η ώρα! Πρώτη διαπλάτυνση έγινε το 1939, πολύ πριν επικρατήσουν οι απόψεις για ρυμοτόμηση και αύξηση του πλάτους του δρόμου στο υπερδιπλάσιο του αρχικού του:
Ο Ηπειρώτης φούρναρης Γιαννές αγόρασε από την Εθνική τράπεζα 7 παλιά συνεχόμενα τριώροφα, τα κατεδάφισε κι έκτισε στη θέση τους ένα μεγάλο ισόγειο φούρνο, τραβώντας όμως την πρόσοψή του 3 μέτρα από την παλιά οικοδομική γραμμή. Το σχέδιο Δοξιάδη εφάρμοσε το ίδιο εύρος και στον υπόλοιπο δρόμο μεταπολεμικά. Απέναντι βρισκόταν ο παλιός τούρκικος φούρνος, σ’ ένα κτίσμα που σήμερα σώζεται εντελώς αλλοιωμένο, ενώ λίγο δυτικότερα, εκεί περίπου που βρίσκεται το κτήριο Χανιωτάκη σήμερα, ήταν το καφενείο του μπάρμπα Νικόλα Αλαμάνου, ενός Ζακυνθινού που αγαπούσε με πάθος το τραγούδι αλλά είχε στην ιδιοκτησία του και κάποια “σπίτια” εκεί κοντά… Δίπλα, πίσω από ψηλό μαντρότοιχο είχαν οι Γερμανοί την Κατοχή αποθήκες και μαγειρεία, κάποιες φορές μάλιστα πετούσαν από μια τρύπα στη γωνιά τρόφιμα ή αποφάγια που τους περίσσευαν για να τα μαζέψουν τα πεινασμένα φτωχόπαιδα της γειτονιάς… Μετά το 1950 διανοίχτηκε εκεί η οδός Σαρπηδόνος ενώνοντας την Επιμενίδου με την προκυμαία, όπου σήμερα τα “2 Λουξ”.
Ηρθε όμως η ώρα των φωτογραφιών:
Η πρώτη, τραβηγμένη κάπου το 1930 δείχνει το νέο κτήριο της Σχολής Χωροφυλακής στον προμαχώνα Mocenigo.
Η δεύτερη, από τη διαδικτυακή παρουσίαση του γερμανικού μουσείου Deutsches Historisches Museum, τραβηγμένη αμέσως μετά την κατάληψη της Κρήτης το 1941, το ίδιο κτήριο μετά τους βομβαρδισμούς. Αν και ήταν στόχος των ιταλικών αεροπλάνων από την 1η Νοεμβρίου του 1940, κτυπήθηκε μόνο από τις βόμβες των Γερμανών που του προξένησαν τις ζημιές που βλέπουμε εδώ. Οι ιταλικές βόμβες έπληξαν παρακείμενο καφενείο και είχαν θύματα τους θαμώνες του… Η Σχολή κατεδαφίστηκε το τέλος της Κατοχής.
Η τρίτη που επίσης έχει τραβηχτεί κάπου το 1930, δείχνει την τουρκική πύλη της άμμου (Κουμ Καπί) και το δρόμο που ξεκινούσε κάθετα και οδηγούσε δυτικά. Σήμερα αυτός ο δρόμος δεν υπάρχει και τα νέα οικοδομικά τετράγωνα έχουν μετατοπιστεί ανατολικότερα.
Η τέταρτη, τραβηγμένη από Γερμανό το 1943 (το άλμπουμ του είναι στο αρχείο μου) δείχνει την περιοχή που σήμερα βρίσκεται το ξενοδοχείο Porto Veneziano. Διακρίνονται βιοτεχνικά κτίσματα και η αλλαγή της οικοδομικής γραμμής που επεκτείνεται προς τη θάλασσα. Η γειτονιά λεγόταν και “Τα τρία σαπουναριά”. Τα κτίσματα αυτά, αν και δεν είχαν καταστραφεί σε βαθμό μη αναστρέψιμο, σαρώθηκαν ολοκληρωτικά αργότερα.
Η πέμπτη, από το Deutsches Historisches Museum, όπως και όλες οι υπόλοιπες του σημερινού δημοσιεύματος, δείχνει την ίδια περιοχή από δυτικότερα.
Η έκτη δείχνει την πλευρά του Κουμ Καπί μέσα από το ρήγμα του τείχους στο τέρμα της Επιμενίδου. Η τομή του τείχους φαίνεται να έχει κάπως διαμορφωθεί, σήμερα το ρήγμα έχει διευρυνθεί.
Η έβδομη δείχνει τον χώρο μπροστά στα νεώρια του Μoro με τα επιταγμένα από τους Γερμανούς υποζύγια και τους αγωγιάτες τους. Τα ίδια υποζύγια διακρίνονται και στην προηγούμενη φωτογραφία. Στο βάθος το βομβαρδισμένο σπίτι βρισκόταν στη θέση της σημερινής ψαροταβέρνας “Αντιγόνη”.
Η όγδοη τέλος δείχνει βομβόπληκτους “τρωγλοδύτες” να έχουν βρει προσωρινά κατάλυμα στα καταφύγια που είχαν σκαφτεί πάνω στο γειτονικό βενετσιάνικο τείχος. Εκεί παρέμειναν για αρκετά χρόνια μέχρι να μεταστεγαστούν. Ξενίζει η παρουσία Έλληνα χωροφύλακα εκείνες τις δύσκολες μέρες…
