Ο αείμνηστος Μίκης Θεοδωράκης δεν συνέθετε απλά την μουσική καθαυτή, με στήριγμα την έμπνευσή του αποκλειστικά είτε εμπλέκοντας και άλλες μουσικές πηγές ποικίλης προέλευσης μόνο, αλλά μαζί και με την ποίηση και το μήνυμα του γραπτού λόγου γενικότερα.
Ας ξεκινήσουμε από τη μουσική που έγραψε για την ταινία “Ο Έλληνας Ζορμπάς”, βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Εδώ, πρώτα απ’ όλα, ο συνθέτης έπρεπε να εμβαθύνει στην “ψυχή” του Αλέξη Ζορμπά. Για να το κατορθώσει, οπωσδήποτε έπρεπε να προσφύγει στην πηγή, τον ίδιο τον συγγραφέα. Όχι στο ομώνυμο, σε κάποιο άλλο έργο του.
Βρίσκει λοιπόν στην “Αναφορά στον Γκρέκο” στο κεφάλαιο “Κνωσός” το επόμενο απόσπασμα: “
“… Ο θεός των Κρητικών ήταν το αφεντικό, αυτός οδηγούσε το χέρι τους και το μυαλό τους και δημιουργούσαν. Αυτός ήταν ο πρωτομάστορας. Κι ο κρητικός αυτός θεός ήταν γοργοκίνητος και παιχνιδιάρης, σαν τη θάλασσα που αγκαλιάζει το νησί…”. Τέτοιος λοιπόν ήταν κι ο Ζορμπάς: γοργοκίνητος και παιχνιδιάρης, σαν κρητικός θεός! Και ποιά μουσική θα του ταίριαζε; Σίγουρα κρητική. Ποιός χορός; Ασφαλώς ο μαλεβιζιώτης (καστρινός).
Διαβάζουμε στη Βικιπαίδεια σχετικά: “… Είναι αλματώδης χορός.
Πρόκειται για έναν από τους πιό γρήγορους και ζωηρούς κρητικούς χορούς…”. Ο πιο γρήγορος και ζωηρός, ας διορθώσουμε.
Κατά την εκτίμηση του γράφοντα, λοιπόν, ο Μίκης Θεοδωράκης πάνω σε αυτή τη σύνθετη βάση συμπλήρωσε και ολοκλήρωσε τη συνολική σύνθεση με την απαράμιλλη μουσική του, που αποτελεί κατατεθέν σήμα για την τουριστική Ελλάδα.
Πάμε τώρα και στον Οδυσσέα Ελύτη: “Μαρίνα” και “Ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα”. Γιατί, εδώ, οι βαθύφωνες ερμηνεύτριες του Μίκη να μας φέρνουν στο νου τα ορατόρια (υμνωδίες) του Μπαχ;
Άραγε τυχαίο; Μάλλον όχι. Στη “Μαρίνα” βρίσκουμε: “…και τι να πρωτοθυμηθώ/ Τη βρύση με τα περιστέρια/ των αρχαγγέλων το σπαθί…”. Στο “Ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα”:
“Άγγελοι μ’ έντεκα σπαθιά/ πλέουνε πλάι στ’ όνομά σου/ σκίζοντας τ’ ανθισμένα κύματα…”. Άγγελοι πανταχού παρόντες!
Ιδανική βάση λοιπόν ο Μπαχ, πιθανότατα ο αξέχαστος συνθέτης να σκέφτηκε.
Τα λίγα αυτά – προσωπικές του γράφοντα εικασίες – για να μη ξεχνάμε και να αγαπάμε τον μέγιστο Έλληνα μουσικοσυνθέτη.
