Μια περιήγηση σε πολεμικά μνημεία των Χανίων
Απομεινάρια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οχυρωματικά έργα αλλά και χώροι μνήμης. Στοές, καταφύγια, πυροβολεία, που κατασκευάστηκαν με ιδρώτα και αίμα από τις “αγγαρείες” και κάτω από την μπότα των κατακτητών. Με τη συνδρομή ανθρώπων που ως παιδιά έζησαν την κατασκευή και τη χρήση τους περιηγηθήκαμε ορισμένους από αυτούς τους χώρους. Από το καταφύγιο του Πλατανιά ως το πυροβολείο στο Κόκκινο Χωριό και τις λιγότερο γνωστές αποθήκες στην Αγία Βαρβάρα Μουρνιών. Κάθε στοά, κάθε γαλαρία και μια ξεχωριστή ιστορία…
Στο καταφύγιο του Πλατανιά
Οι μοναδικές επισκέψιμες και διαμορφωμένες άριστα ως μουσείο, γαλαρίες βρίσκονται στον Πλατανιά, δίπλα στο ναό του Αγ. Δημήτρη. Το καταφύγιο, όπως το λένε οι κάτοικοι ήταν στοές όπου οι Γερμανοί είχαν πυρομαχικά και οδηγούσαν σε θέσεις επάκτιων και αντιαεροπορικών πυροβόλων.
Με τον 90χρονο Δημήτρη Λουραντάκη μπαίνουμε στο καταφύγιο. Μας δείχνει διάφορα σημεία μέσα σε αυτό. «Δεν έχει μια ρωγμή! Είναι πελεκητός κούσκουρας δεν θα βρεις ούτε μια κεφαλή της καρφίτσας τσιμέντο! Έμπαιναν οι Γερμανοί από τη μια μεριά και έβγαιναν από την άλλη» τονίζει.
Σύμφωνα με την ιστορία, κατά τις ημέρες της Μάχης της Κρήτης ένα γερμανικό αεροπλάνο που είχε εμπλακεί νωρίτερα σε αερομαχία με αγγλικά προσγειώθηκε στην παραλία του Πλατανιά. Οι ένοπλοι Πλατανιανοί συνέλαβαν τον πιλότο που είχε τραυματιστεί στο πόδι και τον μετέφεραν σε σπίτι του χωριού όπου και τον περιέθαλψαν όμως ο Γερμανός πέθανε λίγες ημέρες μετά λόγω του τραύματος και οι κάτοικοι τον έθαψαν στο ύψος της εκκλησίας του Αγ. Δημητρίου κάτω από μια ελιά. Όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κρήτη, θέλησαν στις αρχές του ’42 να κατασκευάσουν τις στοές και έφεραν την αγγαρεία να σκάψει στο σημείο της ελιάς. Αν έβρισκαν το πτώμα του αεροπόρου σίγουρα θα ξεκινούσαν αντίποινα σε βάρος του χωριού. Ένας κάτοικος ο Μιχάλης Σταματάκης είπε στους Γερμανούς ότι η ελιά ήταν ιερή και χρησιμοποιούσαν το λάδι για θρησκευτικές τελετές και αν έσκαβαν στο σημείο αυτό θα ξεραινόταν. Έτσι πείστηκαν να ξεκινήσουν το σκάψιμο λίγα μέτρα παραπέρα και δεν βρήκαν τον νεκρό!
«Το σκάψιμο γινόταν με δύο αγγαρείες από δύο μεριές για να κάνουν γρήγορα. Μεταξύ αυτών και ο μακαρίτης ο πατέρας μου, που ήταν κτίστης και τον είχαν μόνιμο κάθε μέρα. Αγανακτούσε και αυτός αλλά τι να κάνει, μπορούσε να κάνει διαφορετικά; Ήταν μεγάλο βάσανο γιατί η δουλειά ήταν σκληρή, είχαν γκασμάδες και φτυάρια και ένα μικρό κομπρεσέρ μετά. Για φαγητό τους έδιναν μια οκά γαλέτες σκέτες την εβδομάδα. Δούλευαν και πεινούσαν» λέει ο κ. Λουραντάκης που ως παιδί ήταν καθημερινά στην περιοχή. Θυμάται τα πυροβόλα να ενεργοποιούνται για να βάλλουν εναντίον αγγλικών σκαφών που εμφανίζονταν στον κόλπο ή στον αέρα τα αντιαεροπορικά για τα αεροπλάνα.
«Είχαν έξι επάκτια τεράστια πυροβόλα αλλά και αντιαεροπορικά. Όταν τέλειωνε ο πόλεμος έριχναν τα πυρομαχικά με τα κανόνια, άλλα πάλι τα πέταξαν στη θάλασσα και στο τέλος με εκρηκτικά τίναξαν στον αέρα τα πυροβόλα» δηλώνει.
Μετά τον πόλεμο οι στοές χρησιμοποιήθηκαν για να αποθηκεύουν τις πατάτες του χωριού καθώς η υγρασία εξασφάλιζε τη διατήρηση τους. Το 1981 η κεντρική είσοδος μπαζώθηκε από χώματα που προέκυψαν από την επέκταση της αυλής αλλά τα τελευταία χρόνια το καταφύγιο αναπλάστηκε και λειτουργεί ως ένα θαυμάσιο μουσείο με υπεύθυνο τον κ. Κυριάκο Λουραντάκη, γιο του Δημήτρη.
Στις αποθήκες των Μουρνιών
«Οι στοές ήταν γεμάτες πυρομαχικά που φεύγοντας οι Γερμανοί τα κατέστρεψαν. Εμείς ως παιδιά ερχόμασταν εδώ και τις γυρίζαμε, τις ψάχναμε ήταν το παιγνίδι μας» είναι τα λόγια του κ. Σταύρου Καντηλιεράκη, κάτοικου του Βαντέ, με τον οποίο επισκεπτόμαστε τις γαλαρίες των Γερμανών στην Αγ. Βαρβάρα Μουρνιών.
Η πρόσβαση είναι εφικτή στις 3 από τις 4 στοές, καθώς στην τελευταία υπάρχει περίφραξη που δεν επιτρέπει την προσέγγιση.
«Γεννήθηκα στην Παναγιά Κεραμειών το 1936, τη μέρα που πέθανε ο Βενιζέλος. Το σπίτι και το χωριό μας καταστράφηκε από τους Γερμανούς και μείναμε στην περιοχή εδώ της Αγίας Βαρβάρας που είχαμε κάτι χωράφια πριν τον πόλεμο και φυτεύαμε κήπους. Όταν ήταν οι Γερμανοί δεν μπορούσες να πλησιάσεις τις στοές γιατί ήταν στρατόπεδο, με σκοπιές και οι στοές ήταν γεμάτες πυρομαχικά. Όταν έφυγαν οι Γερμανοί και ήμουν παιδί μπαίναμε από τη μια στοά και βγαίναμε από την άλλη τις είχαμε γυρίσει όλες, γιατί επικοινωνούσε η μια με την άλλη, τις ξέραμε απ’ έξω και ανακατωτά» αφηγείται ο κ. Σταύρος καθώς μπαίνουμε σε μια από τις στοές μαζί με τον πρόεδρο της τοπ. Κοινότητας κ. Μιχάλη Σχοινά. Το φως λιγοστό, χρησιμοποιούμε το φακό των κινητών και προχωράμε λίγο μέσα. Βρίσκουμε έναν από τους θαλάμους της γαλαρίας. Σε κάποια σημεία έχουν πέσει πέτρες, σε κάποια άλλα η γαλαρία είναι σε άριστη κατάσταση.
Ο κ. Σταύρος θυμάται την αποχώρηση των Γερμανών και την καταστροφή των πυρομαχικών. «Είχαν μαζέψει του κόσμου τα πυρομαχικά, είχαν πολλούς λάκκους, έναν από αυτούς τεράστιος. Έβαζαν φωτιά και γινόταν χαλασμός, καταστρέφονταν τα βλήματα και οι όλμοι άλλα και πετάγονταν αριστερά και δεξιά και είχε γεμίσει η περιοχή. Για χρόνια μετά τον πόλεμο έρχονταν κόσμος και έπαιρνε ό,τι σίδερο μπορούσε, αλουμίνιο ότι ήταν χρήσιμο γιατί εκείνη την εποχή υπήρχε μεγάλη φτώχεια» διηγείται. Η συγκέντρωση των πυρομαχικών για βιοπορισμό έπληξε και την οικογένεια του κ. Σταύρου καθώς χάθηκε ο μικρότερος αδελφός του σε ηλικία 11 ετών! «Υποφέραμε οικονομικά μετά τον πόλεμο και μαζεύαμε αλουμίνια. Ήταν ένας όλμος ο μισός αλουμίνιο, ο άλλος μισός σίδερο, τον έπιασε ο αδελφός μου και πήγε να τον κτυπήσει να βγάλει το αλουμίνιο. Ο όλμος εξεράγη και χάθηκε ο αδελφός μου. Ο πατέρας μου Σήφης Καντηλιεράκης ήρωας του ελληνοαλβανικού πολέμου και της αντίστασης, κυνηγήθηκε στα χρόνια του εμφυλίου με εξορίες και φυλακίσεις. Ήταν εξορία και ζήτησε να τον φέρουν να πάει στην κηδεία και δεν του επέτρεψαν» λέει ο συνομιλητής μας.
Αρκετά χρόνια μετά, στα 1987, τραυματίσθηκε, ευτυχώς ελαφρά, ο γιος του κ. Σταύρου. «Είχε βάλει φωτιά μια γειτόνισσα να κάψει πλατανόφυλλα και πήγε ο γιος μου 14 ετών τότε να τη σβήσει με ένα μπουκαλάκι νερό. Από κάτω από φύλλα όμως ήταν ένα βλήμα όλμου. Από τη φωτιά είχαμε έκρηξη και το παιδί τραυματίσθηκε» θυμάται .
Τα πυροβολεία στο Κόκκινο Χωριό
Τα πυροβολεία και τα τούνελ στο Κόκκινο Χωριό του Αποκόρωνα
Θρυλικές οι γαλαρίες των επάκτιων πυροβόλων στο Κόκκινο Χωριό του Αποκόρωνα. Πρόκειται «για ένα τόπο μνήμης που μας θυμίζει τους ανθρώπους που αναγκάσθηκαν να δουλέψουν κάτω από άθλιες συνθήκες για να φτιάξουν ένα έργο που ήταν μεγάλης σημασίας για τους Γερμανούς. Οι δυνάμεις του ολέθρου από εδώ, με τα πυροβόλα, κτύπησαν τους αντιστασιακούς στη Παναγιά Κεραμειών και στην Παναγιά του Φρε» είχε αναφέρει στα εγκαίνια του μνημείου που στήθηκε στην είσοδο των πυροβολείων το 2008 ο τότε δήμαρχος κ. Λ. Λιμαντζάκης.
Τότε μας είχε επιτραπεί η είσοδος στο χώρο όπου μπορέσαμε να περιηγηθούμε στους αποθηκευτικούς χώρους, στις γαλαρίες και στα πυροβολεία.
