■ «Τα Σκουλαρίκια της Περσεφόνης»,
ποιήματα, Εκδόσεις Ραδάμανθυς, Χανιά 2018, 61 σελίδες
■ «Φεύγουσα»,
θεατρικό έργο, Εκδόσεις Ραδάμανθυς, Χανιά 2020, 63 σελίδες
Η Ανδρομάχη Χουρδάκη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ελευσίνα Εκεί, μέσα από ιστορίες και αρχαίους μύθους θεών και μυστηρίων, άρχισε να γνωρίζει τον κόσμο. Καθώς γράφει στην εισαγωγή της «Φεύγουσας», «Τον τόπο έμαθα να τον αγαπώ από τη μητέρα μου και τον αδελφό μου κι εκεί κοντά με δίδαξε ο πατέρας μου προσανατολισμό»― όλοι τους φευγάτοι από καιρό.
Ο πατέρας της ήταν ιπτάμενος ραδιοναυτίλος της Πολεμικής Αεροπορίας στον πόλεμο της Κορέας. Τότε δεν υπήρχαν GPS και προηγμένα ηλεκτρονικά συστήματα κατεύθυνσης. Όπως όλοι μας στη ζωή, έτσι και οι πιλότοι χρειάζονταν έμπειρους ναυτίλους για να βρίσκουν τον προσανατολισμό τους.
Αργότερα η Ανδρομάχη ήρθε στον τόπο του πατέρα της στην Κίσσαμο. Αυτοί οι δύο τόποι, γεμάτοι Ιστορία και θρύλους, είναι τα κέντρα γύρω από τα οποία περιστρέφονται τα δύο της έργα. ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΠΟΝΟΥΝ, σε φέρνουν κοντά τους, καταργούν τις γεωγραφικές αποστάσεις και σε βρίσκουν, γράφει στο πεζό ποίημα «Ρίζες».
Η Ανδρομάχη και οι φίλες της είχαν ονομάσει «σκουλαρίκια της Περσεφόνης» τα ξερά ανθάκια, που μικρά κορίτσια κρεμούσαν στα αυτιά τους καθισμένες στο Καλλίχορον Φρέαρ της Αρχαίας Ελευσίνας. Στον χώρο των Ελευσίνιων Μυστηρίων μάθαιναν διαισθητικά τους κύκλους της φύσης: τον έρωτα, τη ζωή, τον θάνατο. Τον χρόνο που συνεχώς μετασχηματίζει.
Γράφει στην «Παραχώρηση ΙΙ», Αυτοεξόριστος/ δοσμένος σε ανούσιους έρωτες./ Ζει σιωπηλά/ στον ηχηρό τους κόσμο./ Σαν βυθίζεται στη θάλασσα/ τη θυμάται/ ήταν πάντα βιαστική/ κι είχε στα μάτια της/ δυο πουλιά έτοιμα να πετάξουν.
Η Αρχαία Ελευσίνα ήταν σαν τον κήπο της Εδέμ. Σ’ αυτό το περιβάλλον η ποιήτρια ανακάλυπτε τη γνώση. Κρεμούσε άνθη στ’ αυτιά της αλλά, καθώς σημειώνει στην εισαγωγή, «δεν είχε έρθει ακόμη ο καιρός να εξαργυρώσουμε οδύνες του μύθου της [της Περσεφόνης]». Ίσως αυτό έγινε αργότερα όπως γράφει στο ποίημα «Αντίο», Κι έτσι που ο πόθος έσμιγε με τον Θεό,/ μας ξαναβάφτιζε σε νέα θρησκεία/ εκεί που δεν χωρούν τα δόγματα,/ εκεί που βασιλεύει ο Έρωτας/ στου σώματος τη δικαιοσύνη.
Το θεατρικό έργο «Φεύγουσα» είναι κατά ένα τρόπο η δραματική συνέχεια της ποιητικής συλλογής. Η Φεύγουσα είναι μικρό άγαλμα ελευσίνιας κόρης του 5ου π.Χ. αιώνα, σε αναχώρηση ή χορευτική κίνηση με την κεφαλή στραμμένη πίσω. Δύο ποιήματα της ποιητικής συλλογής έχουν περιληφθεί στο θεατρικό έργο, το οποίο έχει την ασυνήθιστη για σήμερα δομή αρχαίας τραγωδίας με χορό και στοιχεία από αρχαίες τελετές και ιστορίες.
Το έργο ξετυλίγει τη μοίρα της γυναίκας, τη διαχρονική καταπίεση, τις ανισότητες, τον αγώνα να ξεφύγει σαν τη Φεύγουσα. Ο χορός στην πρώτη του εμφάνιση μιλάει για εκείνη: Την είδα σε σταθμούς/ σε αίθουσες κινηματογράφων/ σε εστιατόρια/ σε δρόμους/ σε λιμάνια/ σε παγωμένες αγκαλιές/ σε άδειες συνομιλίες/ σε μυστικά τραγούδια/ σε όνειρα απαγορευμένα. Και οι γυναίκες δια μέσου της Ιστορίας είχαν πολλά απαγορευμένα όνειρα που φτάνουν ως τις μέρες μας. Ας σκεφτεί κανείς τη θέση τους στη Μ. Ανατολή ή τις εργασιακές ανισότητες οπουδήποτε.
Ο χορός αναρωτιέται αργότερα: Πού θα πάει;/ Ένα κορίτσι μόνο του;/ Μην την φοβάσαι/ Φόρεσε πολλές φορές το μαύρο. Αν το γένος ήταν αρσενικό, τέτοια ζητήματα μάλλον δεν θα απασχολούσαν τον χορό.
Η Φεύγουσα όμως είναι αποφασισμένη να πάρει την τύχη της στα χέρια της. Δηλώνει με αποφασιστικότητα στον Άντρα: Κάποιες γυναίκειες ψυχές έμειναν σε παρθενικά αγάλματα, κάποιες ξελευτερώθηκαν και μπήκαν στην ανθρώπινη περιπέτεια.
Το έργο κλείνει με τη σκηνή όπου «Ο Άντρας την πλησιάζει. Η Φεύγουσα λύνει τα μαλλιά της που πέφτουν πλούσια στην πλάτη και στους ώμους της. Αγκαλιάζονται και φιλιούνται».
Η Ανδρομάχη Χουρδάκη μέσα από τα δύο αυτά έργα βλέπει όψεις της δικής της πορείας που γενικεύεται στην πορεία και το δράμα κάθε γυναίκας. Η μυθολογία και η πραγματικότητα της δίνουν τα εργαλεία για να εκφραστεί. Η γλώσσα της προσεγμένη, ενίοτε πληθωρική. Η Χουρδάκη ανήκει στους λογοτέχνες που τιμούν τη γλώσσα και την τέχνη τους. Έγραψε ποίηση και δράμα για τον αναγνώστη που ψάχνει για κάτι βαθύτερο. Είμαι βέβαιος ότι θα το βρει σε αυτά τα δύο σημαντικά έργα.
