Κοστάντσο Πρέβε, καθηγητής μαρξιστικής φιλοσοφίας – συγγραφέας και πνευματικός φιλέλλην
Εκδόσεις ΣΤΑΧΥ
Σειρά Φιλοσοφία, Κοινωνικές Επιστήμες
Μετάφραση: Χρήστος Νάσιος
Μέσα στο χάος, τον τρόμο και την αβεβαιότητα που δημιουργεί η τρίτη βιομηχανική επανάσταση της καθολικής αυτοματοποίησης και του ελέγχου του βιοτεχνολογικού έχει περιέλθει σε κρίση τόσο το θεωρητικό όσο και το λειτουργικό σύστημα που στηριζότανε στη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση. Για να καταστεί αναγκαία τόσο για τον καπιταλισμό και ιδιαίτερα για τον κομμουνισμό η ΑΝΑΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ στη βάση των νέων στοιχείων της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης, η οποία δημιουργεί και επιβάλλει την αποδοχή του καπιταλιστικού πεπρωμένου ως μη υπερβατού οντολογικού ορίου στη σχέση ατόμου κοινωνίας με βάση τη φιλοσοφική κριτική του Χέγκελ και της θεωρίας του μη “υπερβατού”, του αστικοκαπιταλιστικού κράτους του ίδιου που αποτέλεσε τη βάση του πρώτου κομμουνισμού του Μαρξ. Αλλά σήμερα στον δεύτερο κομμουνισμό με την τρίτη βιομηχανική επανάσταση τώρα μπροστά σε νέες φοβερές τεχνορομποτοεπαναστάσεις δημιουργούν τις συνεχείς “επαναστάσεις” των νέων απανθρωπισμένων κοινωνιών μας.
Μπροστά σε τέτοιες μεγάλες προκλήσεις μήπως ο αστικός μεταμοντέρνος κόσμος μας μέσα στον οποίο δρα και επιδρά και η τωρινή αριστερά πρέπει να γυρίσουν στην αρχαία ελληνική σοφία;
Γι’ αυτό το πολύ σημαντικό θέμα ο Ιταλός μαρξιστής φιλόσοφος Κοστάντσο Πρέβε γράφει (σελ. 245) για το τέλος της ιστορίας σε μια νέα αρχή του κομμουνισμού. Με προτεραιότητα να καταλάβουν επιτέλους οι μαρξιστές και κομμουνιστές διανοούμενοι τι σημαίνει πραγματικά η “επιστροφή” στους αρχαίους Ελληνες και στην αρχαία σοφία, την οποία, βέβαια, πρώτοι εμείς οι Ελληνες την απαρνηθήκαμε. Ενώ, οι μαρξιστές κομμουνιστές την εγκατέλειψαν στους εχθρούς τους…
Ομως τώρα, εδώ, μπροστά σε νέες εκλογές με απογοητεύσεις πολλές εμείς πώς αντιμετωπίζουμε εκλογικά – πολιτικά το ελληνικό αύριο;
ΜΟΝΤΕΡΝΙΚΟΤΗΤΑ – ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΙΚΟ ΜΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΚΟΙΝΗ
Τι είναι και τι εκφράζει η σύγχρονη μοντερνικότητα και μεταμοντερνικότητα στην οποία ζούμε;
Αυτό είναι ένα ουσιώδες διερώτημα που κάνει ο μαρξιστής φιλόσοφος Κοστάντσο Πρέβε στο υστερόγραφο στην ελληνική έκδοση του βιβλίου του “Το ασίγαστο πάθος”. Εχουμε ήδη γράψει δύο κείμενα στα οποία αναφερθήκαμε σ’ αυτό το υστερόγραφο, αλλά με σημερινό τελευταίο άρθρο μας θα αναφερθούμε ευρύτερα τόσο στη μοντερνικότητα σε σχέση με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ την κρισιμότατη -παγκόσμια σημασίας- σε σχέση και σύγκριση με προηγούμενες κοσμοϊστορικές καταρρεύσεις υπερ- εξουσιών, οικονομιών, κοινωνιών και κυρίως πολιτισμών. Με επιδίωξη του συγγραφέα τα θεωρητικά ερωτήματα του “πάθους” για τον Μαρξισμό να γίνουν πιο ριζοσπαστικά.
ΔΕΝ ΔΙΑΨΕΥΣΤΗΚΕ Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΥΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΡΞ
Για να αγγίξουν το ιστορικό ζήτημα της προοπτικής και να περάσει μέσα από το φίλτρο της.
Με την αντίληψη της ριζοσπαστικοποίησης της θεωρίας ο Κοστάντσο Πρέβε κατ’ αρχήν υποστηρίζει ότι τα ιστορικά γεγονότα της τριετίας 1989 – 1991 «δεν έχουν σε καμιά περίπτωση διαψεύσει επιστημολογικά τον ιστορικό υλισμό του Μαρξ και είναι απαραίτητο να έχουμε πλήρη συνείδηση αυτής της αποφασιστικότατης διαπίστωσης…».
Δεύτερον ο συγγραφέας εξετάζει με ιστορικοαναλογική μεθοδολογία ένα προηγούμενο κοσμοϊστορικό γεγονός ολοκληρωτικής κατάρρευσης της δουλοκτητικής κοινωνίας της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
ΕΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΤΟ, ΤΩΡΙΝΗ ΚΑΙ ΠΡΩΗΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΝΟΜΕΝΚΛΑΤΟΥΡΑ
Για να υποστηρίξει ότι: Η κατάρρευση αυτή, που ξεκινά γύρω στον 18ο αιώνα, αποτελεί σημαντική στιγμή της ευρωπαϊκής συνείδησης, όπου, κατά τρόπο αναλογικό, τονίζουμε τις εσωτερικές πλευρές αυτής της κατάρρευσης, έτσι ώστε να μπορέσουμε καλύτερα να τις παραβάλουμε με την εσωτερική κατάρρευση της σοβιετικής κοινωνίας.
Κατά τη γνώμη μας και στις δύο περιπτώσεις, η εσωτερική πλευρά (η εξάντληση της δουλοκτητικής τάξης των Ρωμαίων συγκλητικών στην πρώτη περίπτωση και η εξάντληση της σοβιετικής γραφειοκρατικής νομενκλατούρας στη δεύτερη) υπήρξε η καθοριστική, εσωτερικά ρωμαϊκή.
Ενώ στην περίπτωση της εξάντλησης καθοριστικές ήταν οι επιδρομές των βαρβάρων, βασικά. Παράλληλα όμως και στη δεύτερη τη σοβιετική κατάρρευση έχουμε δευτερεύουσα την καπιταλιστική και ιμπεριαλιστική περικατανάλωση.
ΔΙΠΛΗ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ
Στο τρίτο μέρος των υστερογράφων ο Κ.Π. εξετάζει την αποτυχημένη μετάβαση από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, η οποία προηγήθηκε της αγγλικής βιομηχανικής επανάστασης του 18ου αιώνα. Αλλά πυροδότησε τελεσίδικα την επόμενη επιτυχημένη μετάβαση με επάνοδο στη φεουδαρχία. Η οποία είχε αφενός αναζωογονήσει τις φεουδαρχικές μορφές παραγωγής. Ομως, παράλληλα αριστοκρατικοποίησε τους αστούς. Για να διαμορφωθεί ένα πανομοιότυπο παράλληλο με τη διπλή αστικοποίηση του πολιτικού και οικονομικού μηχανισμού (του ιστορικού κομμουνιστικού κινήματος του 20ού αιώνα). Ενα κίνημα που εκφράστηκε με την επάνοδο σε οικονομικές μορφές καπιταλιστικού τόπου από τη μια και την προσέγγιση σε νεοαστικές πολιτισμικές φόρμες από την άλλη.
Η ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΜΕΤΑΝΟΗΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΦΥΣΗΣ
Με χαρακτηριστικά δείγματα τη ρωσική και ανατολικοευρωπαϊκή ιντελιγκέντσια, αλλά και την πλειοψηφία των δυτικοευρωπαϊκών διανοουμένων της γενιάς στου ’68.
Στο τέταρτο σημείο της ιστορικοαναλογικής μεθοδολογικής ανάλυσης παλαιότερης κατάρρευσης κοσμοϊστορικών γεγονότων.
Ο συγγραφέας – καθηγητής Κοστάντσο Πρέβε διατυπώνει ορισμένες φιλοσοφικές σκέψεις σχετικά με τη μοντερνικότητα στην οποία ζούμε, για να πει ότι είναι αναγκαίο να κατανοήσουμε πλήρως ότι η σημερινή μεταμοντέρνα ιδεολογία (που στις Η.Π.Α. παίρνει τη μορφή του αλά Φουκουγιάμα λεγόμενου τέλους της ιστορίας) δεν είναι παρά η εκπαιδευτική και απλουστευτική εκδοχή μιας πολύ παλιάς ιδεολογίας του αμετάκλητου της ανθρώπινης φύσης.
ΕΝΑ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΓΟΗΤΕΥΤΙΚΟ ΚΑΘΗΚΟΝ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
Για να αποτελεί αυτή την κατ’ εξοχήν καπιταλιστική ιδεολογία, η οποία δεν αποτελεί σε καμιά περίπτωση υπέρβαση της μοντερνικότητας, αλλά να αντιπροσωπεύει μια αντιυλιστική και αντιδιαλεκτική ερμηνεία.
Για να υποστηρίξουν ότι η νέα κομμουνιστική σκέψη θα δημιουργηθεί γενεαλογικά από την κριτική αυτής της ιδεολογίας. Για να αποτελεί αυτή η κριτική ένα συλλογικό γοητευτικό καθήκον της αριστεράς για όλα τα επόμενα χρόνια. Ομως από τότε (1992) που ο Πρέβε έγραψε γι’ αυτό το καθήκον πέρασαν περί τα 25 χρόνια χωρίς αυτό το καθήκον να πραγματοποιηθεί για όλες τις αριστερές αριστερίζουσες πολιτικές δυνάμεις… Για να διαψευσθούν και να κατακλυθούν οι ελπίδες μιας αναγεννημένης σύγχρονης αριστεράς η οποία
ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ HOMO ECONOMICS
κατά τον Μαρξ δεν πρέπει να πιστεύει σε κάποια φιλοσοφική ανθρωπολογία βασισμένη στο αμετάβλητο της ανθρώπινης φύσης όπως αυτή παράγεται από τον καπιταλισμό.
Αντίθετα όλη η φιλοσοφία του Μαρξ βασίζεται στην πολεμική κατά της αιωνιότητας του αστικού Homo Economics. Οπως δεν πιστεύει επίσης και δεν θα μπορούσε να πιστεύει άλλωστε σε μια οικονομική ανθρωπολογία βασισμένη σε κάποιο είδος μαζικής μεταφυσικής δημιουργίας ενός “ανθρώπου χωρίς ρίζες”. Ολοκληρωτικά και συνολικά νέων…
Ακόμη, όμως, μια φορά οφείλουμε να παραδεχτούμε πως και σ’ αυτό το σημείο οι μαρξιστές αποδείχτηκαν ανεπίτρεπτα ελλιπείς γιατί δεν διευκρίνισαν ότι ο μαρξισμός διαφέρει ριζικά από την “ουτοπική παράδοση”.
Η ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Επειδή εγκαταλείπει συνειδητά τη θεμελιώδη μεταφυσική της προϋπόθεση, την ιδέα δηλαδή, ενός νέου ανθρώπου, ο οποίος πρέπει ν’ αντικαταστήσει τον προηγούμενο. Αυτή η ιδέα του “νέου ανθρώπου” έχει στην πραγματικότητα ασυμβίβαστα δύο προηγούμενα. Το ένα είναι ότι η ιδέα του νέου ανθρώπου προέρχεται από τη χριστιανική αντίληψη του αμαρτήματος για το οποίο είναι αναγκαία η μετάνοια να ξαναγεννηθούμε ΚΑΘΑΡΟΙ κ.λπ. Ομως η αυθεντική μαρξιστική ανθρωπολογική αντίληψη, δηλ. απαιτεί από τον κομμουνιστή να “μετανοήσει” για το αμάρτημα του καπιταλισμού, αλλά να μετατρέψει τις υφέρπουσες δυνατότητες μιας χειραφετημένης ζωής. Το δεύτερο ασυμβίβαστο, με τη μαρξιστική φιλοσοφική ανθρωπολογία είναι η ουτοπιστική ιδέα, ενός αυταρχικού και πατερναλιστικού “διακανονισμού” από τα πάνω όλων των κοινωνικών σχέσεων μέσα από ολόκληρη την ουτοπική παράδοση (Τόμας Μουρ, Μαμπλιέ κ.ά) του 16ου και 18ου αιώνα), η οποία προέρχεται από τη μεταμόρφωση του απολυταρχικού κράτους και της πεφωτισμένης δεσποτείας…
ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΦΡΩΝ Ο ΜΑΡΞ
Μια μεταμόρφωση, η οποία αναπαράγει τις πλευρές του κρατισμού και του γραφειοκρατισμού που στην τίμια εκδοχή τους δεν άρεσαν καθόλου στον Μαρξ, ο οποίος ήταν συνειδητός αντι-ουτοπιστής. Ενας γνήσιος ελευθερόφρων που πίστευε ότι η ελευθερία είναι δομικό μη αντιστρέψιμο υλικό χαρακτηριστικό της μοντερνικότητας. Για να μην αποτελεί ο μοντέρνος κομμουνισμός κατά καμιά έννοια και τρόπο κάποια μιλιταριστική ουτοπία στρατοπέδου ή κάποιου μοναστηριού διαφόρων θρησκειών…
ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΟΥΝ ΟΙ ΜΑΡΞΙΣΤΕΣ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ
Ακόμα αναφέρεται σε θέσεις που υποστηρίζουν ότι κάποιος ευρωπαϊκός εμφύλιος πόλεμος που δήθεν κήρυξαν οι Μπολσεβίκοι το 1917 αυτό στην πραγματικότητα κηρύχτηκε από τα κράτη του ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού το 1914… Για να πει περαιτέρω πως: Η αποτυχημένη καπιταλιστική εκκίνηση του 13ου και 14ου αιώνα προκάλεσε μια σειρά ιστορικών γεγονότων για να υπάρχει ιστορική αναλογία σε αυτά και σε ό,τι συμβαίνει σήμερα στα τέλη του 20ού αιώνα… Για να τονίσουμε με ορισμένες παραμέτρους που θα βοηθήσουν να πάμε στην κατεύθυνση μια συνεπούς φιλοσοφικής θεώρησης της τρέχουσας ιστορικής στιγμής. Αλλά πρώτον είναι απαραίτητο να καταλάβουν επιτέλους οι μαρξιστές και κομμουνιστές διανοούμενοι τι σημαίνει πραγματικά η επιστροφή στους αρχαίους Ελληνες και στην αρχαία σοφία…
ΟΙ ΜΑΡΞΙΣΤΕΣ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΑΝ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ ΤΟΥΣ…
Ομως στη διάρκεια του 20ού αιώνα η επιστροφή στους αρχαίους Ελληνες υπήρξε πάντα ταξικό και σχεδόν κλασικιστικό και αντιδραστικό σύνθημα που σήμαινε είτε την “επιστροφή” σε μια σοφία αριστοκρατικού και αντιδημοκρατικού είδους, που συχνά εξιδανίκευε την αθηναϊκή πόλη – κράτος αποκρύπτοντας τον δουλοκτητικό της χαρακτήρα σε αντιδιαστολή με τον κομμουνισμό που την εμφάνιζε ως απλό ολοκληρωτισμό… είτε την “επιστροφή” σε μια προσωκρατική σοφία του ΕΙΝΑΙ, η οποία εκτόπιζε την πολιτική διάσταση σε δεύτερο πλάνο για παράδειγμα ο Μάρτιν Χάιντεγκερ.
Με τους μαρξιστές από την άλλη πλευρά να εγκαταλείπουν τους αρχαίους Ελληνες στους εχθρούς τους.
ΑΝΕΠΙΣΤΡΕΠΤΑ ΞΕΠΕΡΑΣΜΕΝΟ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ
Για να πει ακόμα ότι: κάθε καπιταλιστική επαναστατικοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων επιφέρει απαραιτήτως και διαφορετική μορφή αντικαπιταλισμού… Ομως το κομμουνιστικό κίνημα του 20ού που σήμερα ανεπίστρεπτα το θεωρούμε ξεπερασμένο… είναι απαραίτητο να αναδιαμορφώσει τον θεωρητικό μαρξισμό και τον πολιτικό κομμουνισμό στη βάση των νέων στοιχείων της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης…
Με την πίστη ότι μπορούμε να μπολιάσουμε μια νέα θεωρία πάνω σε ξεπερασμένη οργανωτική μορφή να αποτελεί καθαρή ΑΥΤΑΠΑΤΗ…
Τώρα που οι φορείς της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης προβάλλονται οι “Εκπρόσωποι της Ζωής εναντίον του θανάτου” μέσα από τη συνεχή πρόοδο της γενετικής και όλων των παράλληλων επιστημονικοτεχνολογικών εξελίξεων. Αυτές που διαμορφώνουν έναν οικουμενικό πολιτισμό μεταμοντέρνας πνευματικής εντροπίας.
Το “ασίγαστο πάθος” του Κ. Πρέβε αποτελεί ένα πολύτιμο βιβλίο – πρόκληση για γόνιμες σκέψεις ενός μαρξιστή φιλοσόφου πάνω στην κρίσιμη καμπή τούτης της εποχής που ζούμε.
