Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι ANETHUM graveolens (άνηθον το βαρύοσμον) και ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδοφόρων. Αυτό το γένος συμπεριλαμβάνει 2 φυτά αυτοφυή στις περιοχές της Ευρώπης και Ασίας.
Ο κοινός καλλιεργήσιμος Άνηθος είναι ένα μονοετές φυτό, το άλλο συγγενές είδος είναι διετές. Έχει μακριά νηματώδη ρίζα, από την οποία αναπτύσσεται ο κούφιος βλαστός με τα πτεροειδή φύλλα, τα οποία μοιάζουν με του Μάραθου. Ομπρέλες από μικρά κίτρινα γυαλιστερά άνθη αναπτύσσονται στις κορυφές του βλαστού, ακολουθούμενα από αυγοειδές μυτερούς και αρωματικούς σπόρους. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν αρσενικά και θηλυκά όργανα) και επικονιάζονται από τις μέλισσες. Καλλιεργείται από σπόρους που φυτεύονται κατευθείαν στο ύπαιθρο σε ηλιόλουστα μέρη. Το φυτό έχει πολύ ψιλά τρυφερά φυλλαράκια και τα λουλούδια, ανθίζουν από Ιούνιο έως Αύγουστο.Μπορεί να φτάσει τα 70-120 εκατοστά. Η συγκομιδή του γίνεται 2-3 φορές το χρόνο. Στη μαγειρική χρησιμοποιούμε και τον σπόρο και τα φύλλα του. Τον χρησιμοποιούμε για καρύκευμα σε σάλτσες για ψάρι, καβούρια και όστρακα, σε σαλάτες με αγγούρι, μαρούλι, ντομάτες και πατάτες. Επίσης σε μαγιονέζες, μαρινάτες για ψάρι, γαλακτοκομικά και αρωματικό ξύδι. Τα κοτσανάκια με τα άνθη και τους σπόρους μπαίνουν σε αγγουράκια τουρσί, ξινολάχανο και άλλα τουρσιά. Τα άνθη χρησιμοποιούνται σε κονσέρβες για ψάρι και τουρσιά, λαχανικά και λικέρ βοτάνων. Τοποθετείται επίσης σε ντολμαδάκια, σπανακόπιτα, χορτόπιτες, ομελέτες, κρύες σούπες, άσπρη φασολάδα.
Ιστορικά στοιχεία
Βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Τον χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή μύρου (ανήθινος μύρος) από τα άνθη του και για τον αρωματισμό του κρασιού με τους σπόρους (ανήθινος οίνος). Ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης αναφέρονται σε αυτό με το όνομα άνηθον ή άνησσον. Οι αρχαίοι Έλληνες τον είχαν γιατρικό για τον λόξυγκα. Ήταν τόσο πολύτιμο αρωματικό χόρτο στην αρχαία Ρώμη που επιβλήθηκε ειδικός φόρος για χάρη του. Η χρήση του ήταν γνωστή από πιο πριν. Στον τάφο του Αμενοφέως του Β΄ της Αιγύπτου αναγνωρίσθηκαν ίχνη του.
Ο Άνηθος ήταν ένα σημαντικό φαρμακευτικό χόρτο από την Βιβλική εποχή. Πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες ου Άνηθου περιέγραψε ο Πλίνιος (23-79 μ.Χ.) και πολλοί συγγραφείς του 10ου αιώνα. Ο Κούλπεπερ (1653 – “Πλήρες βοτανοθεραπεία”) γράφει: «Το χόρτο σταματάει τον λόξυγκα, βρασμένο σε κρασί… και χρησιμοποιείται στα σκευάσματα για την αποβολή των αερίων και των πόνων που προκαλούν».
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε για την θεραπεία ασθενειών του συκωτιού, αεροφαγία και αιμορροΐδες.
Συστατικά – χαρακτήρας
Τα συστατικά του βοτάνου είναι αιθέριο έλαιο με καρβόνη, σταθερό έλαιο (σπόροι), φυτικές κόλλες και δεψικές ύλες, ρητίνη, βιταμίνη C, άφθονο κάλιο, ασβέστιο, φωσφόρο και μαγνήσιο. Ειδικότερα οι καρποί του Άνηθου περιέχουν 2,5-4% αιθέριο έλαιο, 10-20% φυτικό έλαιο, πρωτεΐνες, αμίνες, μπεργκαπτένη, ουμπελιπρενίνη, σκοπολετίνη, εσκουλετίνη, ουμπελιφερόνη, κοφείνη, χλωρογενικό οξύ κ.ά.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούλιο. Οι σπόροι του ωριμάζουν από τον Ιούλιο μέχρι τον Αύγουστο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται οι σπόροι, το τρυφερό χόρτο πριν ανθίσει το φυτό και το αιθέριο έλαιο του Άνηθου.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Είναι ένα δριμύ δροσιστικό, αρωματικό χόρτο, που ηρεμεί και καταπραΰνει το πεπτικό σύστημα (διεγερτικό της πέψης), ελέγχει τις μολύνσεις και έχει διουρητική δράση. Χάρη στο περιεχόμενο σε αιθέριο έλαιο το σκεύασμα έχει σπασμολυτική δράση, αντιφυσώδη και αντιεμετική δράση. Ανακουφίζει το στομάχι, ιδιαίτερα στις στομαχικές διαταραχές των παιδιών και όταν το προσθέτουμε ωμό στο φαγητό καταπολεμά τη δυσπεψία. Διεγείρει την όρεξη και είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στον λόξυγκα και την αεροφαγία. Οι σπόροι του είναι χρήσιμοι στην κακοσμία του στόματος και το αφέψημα τους είναι καλό αντιβηχικό και καταπραϋντικό του στομάχου και των εντέρων. Αυξάνει τη ροή του γάλακτος στις μητέρες που θηλάζουν, ενώ παράλληλα η λήψη του μέσω του θηλασμού από το βρέφος, βοηθά στην πρόληψη των κολικών.
Το ανηθέλαιο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, στη ποτοποιία και φαρμακοποιία ως αντιβηχικό, σπασμολυτικό και γαλκταγωγό.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1-2 κουταλιές του τσαγιού σπόρους που τους έχουμε συνθλίψει μαλακά και το αφήνουμε 10-15 λεπτά. Για τη θεραπεία του τυμπανισμού πίνουμε ένα φλιτζάνι πριν από τα γεύματα. Αν χρησιμοποιήσουμε το βάμμα του βοτάνου πίνουμε 1-2 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
Προφυλάξεις
Η χρήση του βοτάνου βοηθά στον θηλασμό, αλλά απαγορεύεται κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, γιατί μπορεί να προκαλέσει αποβολή.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
