Το χαρακτηριστικό των τεχνολογιών της τέταρτης βιοµηχανικής επανάστασης, τις πρώτες ηµέρες της οποίας διάγουµε, είναι ότι «αγγίζουν» οντολογικά τον άνθρωπο· πάει να πει «αγγίζουν» την ίδια τη φύση του ανθρώπου και τείνουν να την αλλάξουν.
Η Τεχνητή Νοηµοσύνη και η γενετική µηχανική «υπόσχονται» και νοµοτελειακά τείνουν να δηµιουργήσουν όντα νοηµοσύνης και ρώµης ανώτερης του σηµερινού ανθρώπου, του γνωστού ως Homo Sapiens.
Σε προηγούµενο άρθρο είδαµε πώς η βιοτεχνολογία µε αλλεπάλληλες γονιδιακές παρεµβάσεις µπορεί να αναβαθµίσει τον άνθρωπο, ουσιαστικά σε ένα άλλο είδος.
Ερευνητές του ΜΙΤ έφτιαξαν µια συσκευή που µπορεί και διαβάζει την ανθρώπινη σκέψη. Φοράς τη συσκευή αυτή, που µοιάζει µε ακουστικά κεφαλής, πλοηγείσαι στο ίντερνετ και διαχειρίζεσαι µε το µυαλό σου και µόνο, κάθε συσκευή που είναι διασυνδεδεµένη µε το ίντερνετ, όπως υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, οικιακές συσκευές κ.ά.
Ένα άλλο παράδειγµα: Το 2018 επινοήθηκαν εγκεφαλικά εµφυτεύµατα που ενισχύουν την ανθρώπινη µνήµη έως και 30%. Αρχικά, τα εµφυτεύµατα προορίζονται για ασθενείς που πάσχουν από αλτσχάϊµερ ή άνοια. Γιατί όµως να µην τα χρησιµοποιήσουν και υγιείς, αν είναι να τους αυξήσει τη µνήµη κατά 30%; Αλήθεια, πόσο µπορεί να έχει γίνει το 30% σε 100 χρόνια από σήµερα; Σήµερα, αν η καρδιά σου έχει αδύναµο παλµό, µπορείς να της βάλεις ένα βηµατοδότη. Η διαδικασία θεωρείται ρουτίνα. Αν λοιπόν υπάρξει στο µέλλον ένας βηµατοδότης για το µυαλό, γιατί να τον απορρίψουµε;
Βλέπουµε λοιπόν ότι η συνύπαρξη της γενετικής µηχανικής, της Τεχνητής Νοηµοσύνης και του διαδικτύου κυοφορεί καινοφανή υβριδικά όντα στην
κοινωνία µας, των οποίων την παρουσία θα πρέπει να διαχειριστούµε ή εναλλακτικά, εκείνα να διαχειριστούν τη δική µας.
Μέσα από το εξαιρετικό βιβλίο του Γιώργου Χατζηβασιλείου «Φιλοσοφία της Τεχνητής Νοηµοσύνης», παρακολουθούµε την ακαδηµαϊκή συζήτηση που έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια πάνω στα θέµατα αυτά και η οποία δηµιούργησε, πλάι στην έννοια του «ανθρωπισµού» και τις έννοιες του «υπερανθρωπισµού» και του «µετανθρωπισµού».
Εδώ θα προσπαθήσουµε να ορίσουµε κάπως αυτές τις έννοιες, κλείνοντας έτσι τη σειρά των άρθρων πάνω στην νέες προηγµένες τεχνολογίες.
Με τον όρο «ανθρωπισµό» εννοούµε τη στάση ζωής η οποία θεωρεί τον άνθρωπο κέντρο του κόσµου και κεντρική αξία της. Μια αντίληψη που πρεσβεύει ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της κοινωνίας και του πολιτισµού. Κριτήριο της προόδου σε κάθε τοµέα οφείλει να είναι η ελευθερία του και η ποιότητα της ζωής του και οι τρόποι συµπεριφοράς που επιδεικνύει ο άνθρωπος στον συνάνθρωπό του.
Ο «υπερανθρωπισµός» υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος δεν είναι κάτι το αµετάβλητο ή ιδιαίτερο µέσα στη φύση. ∆εν είναι η κορωνίδα της δηµιουργίας. Ο Homo Sapiens είναι ένα πλάσµα γεµάτο αδυναµίες και ατέλειες τις οποίες έχει την ηθική υποχρέωση να απαλείψει αφού η τεχνολογία τού δίνει αυτή τη δυνατότητα. Ο άνθρωπος δηλαδή οφείλει να αναβαθµίσει τεχνολογικά τις σωµατικές και διανοητικές του ικανότητες. Να γίνει, δηλαδή, υπεράνθρωπος. Ωστόσο ο υπεράνθρωπος δεν είναι τόσο αποµακρυσµένος από τον άνθρωπο ώστε τα δύο είδη να µην επικοινωνούν µεταξύ τους.
Αντίθετα, ο «µετανθρωπισµός» είναι µια ενδεχόµενη µελλοντική συνθήκη από όντα, δηµιουργήµατα της τεχνολογίας, που θα υπερβαίνουν κατά πολύ την ευφυία του ανθρώπου και δεν θα έχουν καµία σχέση µε αυτόν. Θα αντιλαµβάνονται το σύµπαν εντελώς διαφορετικά και ζητήµατα όπως η ανθρώπινη ηθική θα είναι γι’ αυτά εντελώς ακατανόητα.
Οι Homo Neanderthal, οι Homo Erectus, οι Homo Floresiensis, οι Homo Denisovan κ.ά. είναι είδη του ανθρώπινου γένους που υπήρξαν πριν από εµάς. Τι άραγε µας κάνει να πιστεύουµε ότι εµείς, οι Homo Sapiens, θα είµαστε το τελευταίο είδος ανθρώπων πάνω στη Γη;
*O Mανώλης Κουφάκης είναι δρ. µηχανικός τ. δ/ντής ∆Ε∆∆ΗΕ Α.Ε.
Όλα τα δηµοσιευµένα κείµενα της στήλης µπορείτε να τα βρείτε στο
