ΡΟΖΟΝΑΡΙΣΜΑΤΑ ΤΣ’ ΑΣΗΓΩΝΙΩΤΙΚΗΣ ΡΙΖΑΣ
Στο νέο βιβλίο του Σήφη Πετράκη ο αφηγηματικός ιστός πλέκεται γύρω από την ορεινή ριζίτικη περιοχή της Ασή Γωνιάς με τις ιδιαιτερότητες και τη μοναδική σημειολογία της. Είναι πρόδηλο πως το ορεινό, το κακοτράχαλο του τοπίου, επιδρά στις συνήθειες και τους χαρακτήρες. Τους προσδίδει το λιτό, το δωρικό και το επαναστατικό.
Ο χωροταξικός ιστός της περιοχής ορίζεται από τις Ασηγωνιώτικες Μαδάρες, με τις κορυφές τους να χαράζουν τις νύχτες το σκοτάδι και το λύχνο των άστρων να φωτίζει τα γιδόστρατα που οδηγούν έξω απ’ αυτό το περίκλειστο τοπίο. Ένα βαθύ φαράγγι επιτρέπει στον ποταμό Μουσέλα να οδηγεί τα νερά της Μαδάρας ανάμεσα σε κυματιστούς λόφους, δασώδεις περιοχές και άνικμες χαλέπες μέχρι την Υδραμία, επίνειο της Αρχαίας Λάππας. Κάθε βουνό, κάθε λόφος έχει το σχήμα του, το γεωμετρικό του τόπο, το σώμα του. Το σώμα κλείνει μέσα την ψυχή. Κι ο μακρινός ορίζοντας, η αναπνοή.
Οι άνεμοι κατηφορίζουν από τις κορυφές της Μαδάρας και κατηχημένοι στο ανάγλυφο της περιοχής, άλλοτε σκορπούν βοές δαιμόνων ανάμεσα στα ποριά του φαραγγιού κι άλλοτε ψέλνουν φρόνιμα δεισιδαίμονα μυστικά στα παράθυρα κροτώντας εκνευριστικά τα μάνταλα.
Ο ουρανός που ακουμπά στα γύρωθε βουνά, τα τοπία της γύμνιας και της ερημιάς με τους σκόρπιους πρίνους και τα μοναχικά μητάτα αποτελούν μια ανεπανάληπτη ποιητική των τοπίων και των αισθήσεων.
Ο Συγγραφέας με την απλή, ιδιόλεκτη, οικεία ντοπιολαλιά μετουσιώνει το αδρό, σκληρό, πέτρινο σε λυρική έξαρση. Βυθίζεται συχνά στους λαβυρίνθους του χρόνου και συναντά μια ατελεύτητη σειρά προγόνων, αγριωπών, βασανισμένων, μα περήφανων να κινούν από τη φωτογραφία και να αναμοχλεύουν τη μνήμη. «Δεν είναι μικρό πράγμα να έχεις τους αιώνες μαζί σου». Ανάμεσά τους κι εκείνοι που υψώθηκαν πάνω από τον εαυτό τους, αρνήθηκαν την ευπείθεια και τη συμβατικότητα και με οιστρήλατο πνεύμα κράτησαν ψηλά τα ζώπυρα του χρέους. Εμβληματικές μορφές ο Παύλος Γύπαρης, ο Πετρονικόλας, ο Πετρομάρκος, ο Μιχ. Μελαδάκης, ο καπετάν Πέτρακας και μια σειρά πολλών Μακεδονομάχων, και Αντιστασιακών της Κατοχής.
Οι αναμνήσεις όπως τις θέτει ο συγγραφέας είναι αποσπασματικές, ενίοτε και ξεθωριασμένες. Ίσως, γι’ αυτό δεν ακολουθεί τη γραμμική καταγραφή των γεγονότων και την έκθεση όλων των πτυχών, αλλά περίφροντις ρίχνει μια ματιά πίσω από τις κουίντες αυτού τον μικρόκοσμου από πρόσωπο σε πρόσωπο με αναφορές σε στοιχεία που αρχικά μπορεί να μοιάζουν ασύνδετα, αλλά δια του συσχετισμού χρονικών και τοπικών συμπτώσεων, προκύπτει ένα δίκτυο ανθρώπινων δράσεων και γεγονότων, ένα σύνολο λεπτομερειών που δεν φωτίζει μόνο τη δεδομένη αναζήτηση, αλλά συγκροτεί το περίγραμμα τον πλαισίου όπου ζουν και δρουν τα άτομα.
Έτσι, η κατ’ αρχήν επισήμανση ότι: η ταυτότητα του ανθρωπογεωγραφικού προτάγματος τρέφεται από την απλή καθημερινότητα των κατοίκων, τις μαρτυρίες παλαιών αγωνιστών που βίωσαν τον πόλεμο και βέβαια τις επιδράσεις που ασκεί το φυσικό περιβάλλον στην ψυχοσύνθεση του ανθρώπου θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ.
Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον τα λαογραφικά στοιχεία αποκτούν μια αλληλουχία κατανίκησης: επάγγελμα, οικονομία, ήθη, έθιμα, παραδόσεις και ιστορία.
Το κέντρο αυτών των ομόκεντρων κύκλων κατέχει η κτηνοτροφία, μαδάρες γαρ. Είναι η κύρια ασχολία βιοπορισμού των κατοίκων και γύρω απ’’ αυτήν συμπλέκονται όλες σχεδόν οι ιστορίες που καταγράφει ο Σήφης.
Οι κάτοικοι, εξόριστοι και ερημίτες του κόσμου (ιδιαίτερα σε παλαιότερες εποχές) είναι η ψυχή, η παράδοση, ο πολιτισμός, η ιδιοσυστασία τον τόπου. Είναι αυτοί που στον μικρόκοσμο ενός χωριού φιλοτεχνούν τον ιστό της καθημερινής βιωτής με την κλειστή μικροοικονομία, στηριγμένη κυρίως στην αυτάρκεια και την ανταλλαγή ως μόνη διέξοδο.
Τα μητάτα, οι κουρές, η ζωοκλοπή, το άρμεγμα στον Άι Γιώργη και η επίπονη ανάβαση στα όρη είναι ο κόσμος των βοσκών. Αυτός ο κόσμος ο μικρός μα μέγας.
Θα μπορούσε να πει κανείς πως τα διηγήματα αυτά αποτελούν θραύσματα από το παρελθόν και μνήμες παλιοκαιρισμένες σ’ ένα συρτάρι που μεταφέρουν εικόνες μιας άλλης εποχής.
Συνιστούν μια συνεικόνα, ένα κολάζ περιγραφών και συναισθημάτων που στην ολότητά τους συναπαρτίζουν μια τοιχογραφία που αναδύεται από τους αιώνες και ως άλλο παλίμψηστο μας καλεί να το υπερασπιζόμαστε στο διηνεκές.
Μπορεί ακόμη να είναι φανερώματα του χρόνου που μας ακολουθεί, μια «ταξιδιωτική» καταγραφή με φόντο μια ολόκληρη ζωή με σταθμούς: τη γνώση, τη μνήμη, την πίστη, το θαύμα, τη γλώσσα.
Όσες φορές οι απορίες αυτές αποκτούν το χαρακτήρα ανταπόκρισης ή ρεπορτάζ, ο αναγνώστης πρέπει ν’ αναζητήσει το νήμα που συνδέει τις περιγραφές με τον Ομφάλιο λώρο της Ασή Γωνιάς. Ο συγγραφέας, και σε ρόλο ανταποκριτή, με εύληπτο, λιτό και ισορροπημένο τρόπο παρουσιάζει τις εντυπώσεις του και προβαίνει σε σχολιασμούς και συσχετισμούς που αφορούν την ιστορία και τις απολήξεις της.
Η ανάγνωση αυτού του βιβλίου δικαιώνει την αρχική αλληγορία πως: Ένα βιβλίο είναι σαν ένα ταχυδρομείο, όπου ο καθένας μπορεί να βρει ένα γράμμα που απευθύνεται σ’ αυτόν.
